دی‌ماه 11درصدی فرابورس

بررسی عملکرد دیگر بازارهای فرابورس در ماه گذشته نیز نشان از آن دارد که بازدهی بازار بدهی روندی کاهشی در پیش گرفت و بازار اوراق تسهیلات مسکن نیز با افزایش ماهانه ارزش معاملات مواجه شد. در این میان، بازارهای اول و دوم با افت نسبی حجم و ارزش داد‌و‌ستدها به فعالیت دی ماه خود خاتمه داد.

شروع مثبت زمستان

در ماهی که سپری شد، ارزش کل معاملات فرابورسی به همراه حجم خرید و فروش‌ها نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، به ترتیب با افزایش ۵/ ۸ و ۲۱ درصدی مواجه شدند. در این مدت برآیند نوسانات معاملات، تغییرات مثبتی را برای شاخص کل سهام رقم زد. رصد نمودار دی ماه شاخص کل، نشانگر مسیر صعودی آن در ۲۲ روز کاری اولین ماه زمستان است. روندی که منجر به رشد حدود ۱۱ درصدی نماگر مزبور و افزوده شدن نزدیک به ۲۰۰ واحد به آن شد. این در حالی است که آذر ماه، مسیر آیفکس ناهموار و در نهایت منفی بود. به‌طوری‌که افت بیش از ۶ درصدی را ثبت کرده بود.

در میانه فصل پاییز، همگام با شروع رسمی تحریم‌ها و تشدید فضای سفته‌بازانه حول محور صنایع کوچک‌تر بازار، سایه شک و تردید بر داد‌و‌ستدهای سهام شرکت‌های صادرات‌محور فرابورس ایران، با سرعت بیشتری افکنده شد. امری که همگام با تلاطمات بازارهای جهانی به خروج نقدینگی قابل توجهی از سهام بنیادی و افت قیمتی آنها منجر شد؛ با توجه به اثر غیرقابل انکار سهام کالایی بر شاخص بازار، آیفکس ریزش‌های متعددی را تجربه کرد. از این رو، با نزدیک شدن قیمت‌ها به کف بنیادی بار دیگر توجهات سهامداران بازار به نمادهای کالامحور دوخته شد. همزمان با آغاز مذاکرات آمریکا و چین، به‌عنوان دو قدرت اقتصادی جهان و زمزمه‌های امیدبخش در جهت توافق تجاری و بهبود بازارهای جهانی کامودیتی، نفت خام و فلزات پایه با ثباتی نسبی روند افزایشی قیمت را در پیش گرفتند. از سویی، با سررسیدن موعد انتشار گزارش‌های عملکرد فصلی شرکت‌های فرابورسی در سامانه کدال، تحلیلگران بازار پیش‌بینی مثبتی از سهام صادرات‌محور ارائه کردند. از این رو، با کنار هم قرار گرفتن عوامل تاثیرگذار بر انگیزه افزایش تقاضای سهامداران از نمادهای کالایی، شاخص کل مسیری صعودی را در پیش گرفت. این در حالی است که آیفکس در دی ماه سال گذشته، پس از تجربه روندی ناهموار با افت ۷/ ۰ درصدی مواجه شده بود.

معاملات ماهانه در بازار اول و دوم

ماه گذشته، بازار اول و دوم شاهد معاملات هفت هزار و ۷۵۳ میلیون سهمی به ارزش ۲۴۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بود. حجم و ارزش معاملات خرد نسبت به دی ماه سال ۹۶ به ترتیب با افزایش ۱۶۰ و ۲۵۱ درصدی مواجه شده بود. این در حالی است که تغییرات ماهانه بازار اول و دوم حاکی از کاهش اندک حجم معاملات و افت ۱۵ درصدی ارزش معاملات بود.

طی ماهی که سپری شد از ۲۲ روز معاملاتی، بازار سهام در ۱۰ روز کاری خود از حمایت سهامداران حقیقی برخوردار شد که با خالص خرید بیش از ۵۶ میلیارد تومانی سهامداران خرد همراه شد. در روزهای دیگر تغییر مالکیت صورت ‌گرفته به نفع سهامداران حقوقی بود که در مجموع انتقال حدود ۷۶ میلیارد تومان نقدینگی به پرتفوی معامله‌گران عمده رقم خورد. به این ترتیب، در اولین ماه زمستان، بیش از ۱۹ میلیارد تومان سهم از پرتفوی سهامداران حقیقی به سبد سهامداران حقوقی منتقل و بازارهای اول و دوم تحت مالکیت بازیگران عمده به کار خود پایان دادند.

نگاهی به عرضه‌های اولیه در دی‌ماه

دی ماه، بازار دوم میزبان نماد جدیدی از صنعت زراعت بود. سهام شرکت مجتمع کشت و صنعت و دامپروری و مرغداری دشت خرمدره با نماد معاملاتی «زدشت»، روز بیست و سوم دی ماه سال جاری در بازار دوم مورد عرضه اولیه قرار گرفت. در این عرضه اولیه، تعداد کل سهام شرکت ۶۹۰ میلیون عدد بود که ۱۰۳ میلیون و ۳۰۰ هزار سهم از آن، قابل عرضه اولیه بود. ارزش معاملاتی نماد مزبور که در دامنه قیمتی ۱۸۵ تا ۱۹۵ تومان بازگشایی شده بود، به بیش از ۲۰ میلیارد تومان رسید. قیمت پایانی «زدشت» در انتهای روز در سطح ۱۹۵ تومان کشف شد. به این ترتیب نماد مزبور در مدت فعالیت ۵روزه خود در فرابورس توانست به بیش از ۲۷درصد بازدهی دست یابد.

«اخزا» و «تسه» در دی ماه

در ابتدای دهمین ماه سال، ۲۴ نماد اسناد خزانه اسلامی روی تابلوی معاملات بازار بدهی قرار داشتند که در میان آنها یک نماد «سخاب» و باقی با نام «اخزا» خرید و فروش می‌شدند. نرخ بازده سررسید این اوراق در آذر ماه بین ۲۰ تا ۲۳ درصد نوسان داشت که در دی ماه دامنه تغییرات آن به ۶/ ۲۰ درصد تا ۲/ ۲۲ درصد محدود شد. سری جدید اسناد خزانه اسلامی با نمادهای «اخزا۷۱۳» و «اخزا۷۱۴» در مجموع با ارزش ۲۳ هزار و ۶۹۳ میلیارد و ۶۶۳ میلیون ریال دوم دی ماه، در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران پذیرش شد.

ثبات در بازار بدهی

بازار اوراق خزانه طی یک ماه اخیر شرایط نسبتا باثبات‌تری را سپری کرد. متوسط نرخ سود موثر اوراق خزانه طی دادوستدهای اولین ماه زمستان کاهش تنها ۶/ ۰ واحد درصدی را تجربه کرد. اوراق خزانه در شرایطی پا به فصل زمستان گذاشت که متوسط بازدهی در ادامه مسیر نزولی خود رقمی معادل ۱/ ۲۲ درصد بود. سپس اوراق خزانه با شروع فصل سرد تحت تاثیر ریسک‌های حاکم بر بازارهای دارایی با استقبال سرمایه‌گذاران مواجه شدند و قیمت‌ها در پی رشد تقاضا در سطوح بالاتری قرار گرفت. پیامد مستقیم این روند، تنزل متوسط نرخ بازدهی به سطح ۶/ ۲۰ درصد، یعنی پایین‌ترین میزان بازدهی سررسیدهای مختلف اوراق خزانه طی ۱۰ ماه اخیر بود. طی نیمه دوم این ماه با تقویت ریسک‌گریزی در بازارهای دارایی و جذابیت قیمت اوراق خزانه برای خرید، روند بازدهی در بازار بدهی در مسیر صعودی قرار گرفت و در آخرین روز کاری دی‌ماه به رقم ۵/ ۲۱ درصد رسید. تنزل میزان بازدهی در بازار بدهی و سپس برگشت از پایین‌ترین سطوح ۱۰ ماه اخیر را می‌توان از منظر انتظارات سودآوری در بازارها مورد بررسی قرار داد.

در بازار تسهیلات مسکن نیز طی ماه گذشته بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار ورقه به ارزش افزون بر ۸۳ میلیارد تومان دست به دست شد. رصد حجم معاملات حدود یک میلیون ورقه‌ای آذرماه با نقدینگی بیش از ۶۸ میلیارد تومان، حاکی از افزایش حجم و ارزش معاملات اوراق تسهیلات مسکن در یک ماه گذشته است. این در حالی است که دی ماه سال ۹۶، ارزش معاملات بازار مزبور به رقمی بیش از ۱۰۷ میلیارد تومان دست یافته بود.

ریشه‌های رشد و افول بازده اوراق بدهی

نرخ کل بازدهی اسناد خزانه در اوایل فصل پاییز همراه با اوج‌گیری بازدهی در بازارهای همسایه در محدوده ۲۸ درصد قرار داشت. جذابیت سهام و روند رو به رشد قیمت ارز، سکه و مسکن در این دوره، انتظار برای کسب بازدهی را در بین سرمایه‌گذاران بسیار بالا برد. از طرفی، لزوم انطباق قیمت اوراق بدهی با سایر بازارهای دارایی سبب شد تا میزان بازدهی اوراق خزانه طی این دوره در نزدیکی ۲۹ درصد قرار بگیرد. اما پس از ثبت رکوردهای بی‌سابقه در سهام، ارز، سکه و مسکن، التهاب بازارها فروکش کرد و قیمت‌ها در مسیر معکوس افتاد. برآیند این رفتارها در قالب عقبگرد نسبتا طولانی شاخص سهام و همچنین ریزش قابل توجه بهای ارز و سکه و حکمفرمایی فضای شبه‌رکودی در بازار مسکن خودنمایی کرد. همین روند در بازار بدهی هم رقم خورد و زمینه را برای عقبگرد نرخ کل بازدهی اوراق خزانه از سطوح بالای ۲۸ درصد در ابتدای مهرماه به کمتر از ۲۱ درصد در میانه‌های دی‌ماه فراهم کرد.

چنان‌که ملاحظه می‌شود سقف انعطاف‌پذیر بازدهی در بازار بدهی از بازده مورد انتظار در کل اقتصاد و به‌طور مشخص از بازار سهام پیروی کرده است. از نظر اقتصاددانان مالی، بازار بدهی و بازار سهام در دو طیف مخالف از حیث شدت ریسک و میزان بازدهی قرار دارند. بنابراین، در دوره‌های صعودی، به دلیل انتظارات بالا از سودآوری، سرمایه‌های ریسک‌پذیرتر جذب سهام شده و در عین حال، جذابیت کمتر اوراق بدهی، موجب تنزل قیمت در این بازار شده است و بر‌عکس، در دوره‌های نزولی سرمایه‌ها میل بیشتری برای تقاضا در بازار بدهی دارند.

از طرف دیگر، میزان بازدهی در بازار پول -نرخ سود سپرده- به‌عنوان رقیب همیشگی در شکل‌دهی انتظارات حداقلی در بازار بدهی نقش داشته است. طبعا نرخ‌های بازدهی کمتر از نرخ سود سپرده بانکی موجب حرکت سرمایه‌ها از اوراق خزانه به سمت سپرده‌های بانکی می‌شود. از این رو، می‌توان نرخ سود بانکی را مرز حمایتی بازدهی در بازار بدهی دانست. رسیدن بازدهی متوسط اوراق خزانه به محدوده ۲۰ درصد در میانه‌های دی‌ماه و بازگشت از این مرز حمایتی هم انعکاسی از تاثیرپذیری نرخ سود موثر اوراق خزانه از سپرده‌های بانکی ارزیابی می‌شود.

نگاهی به روند آخرین روز ماه

در آخرین روز دی ماه، بازارهای چندگانه فرابورس شاهد معاملات بالغ بر ۷۴۸ میلیون برگه بهادار به ارزش حدود ۴۲۸ میلیارد تومان بودند. در این میان ارزش معاملات خرد بازار اول و دوم با داد‌و‌ستد نزدیک به ۴۱۱ میلیون سهم به بیش از ۱۵۳ میلیارد تومان رسید. نیمی از این نقدینگی در معاملات صنایع فلزات اساسی، هتل و رستوران و نیز محصولات شیمیایی به گردش درآمد. شاخص کل در چنین روزی با افت بیش از ۱۱ واحدی (معادل ۵۷/ ۰ درصد) به کانال ۱۹۰۰ واحدی بازگشت و در سطح ۱۹۹۲ تثبیت شد. سهام فلزی «ذوب» و «میدکو» در نزول شاخص کل بیشترین نقش را ایفا کردند که در مجموع منجر به کاهش ۱۰ واحدی آیفکس شد. در مجموع ۱۵ صنعت روز مثبتی را پشت‌سر گذاشتند که شامل گروه‌های کوچک‌تر بازار بودند. صنعت خودرو و ساخت قطعات با رشد روزانه بیش از چهار درصدی در صدر این صنایع قرار گرفت. در حالی‌که فضای حاکم بر صنایع صادرات‌محور بازار منفی بود و تنها گروه محصولات پالایشی با رشد محدودی به معاملات خود در مدار مثبت خاتمه داد.

در این مدت، گزارش عملکرد شماری از نمادهای قابل‌توجه بازار اول و دوم بر سامانه کدال قرار گرفت که به نظر می‌رسد تاثیری بر تصمیم‌گیری سهامداران نداشت. در این میان، فولاد هرمزگان در گزارش عملکرد ۹ماهه نخست سال جاری توانست به ازای هر سهم ۹۵۳ریال سود محقق کند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایش ۶۲۷ درصدی را تجربه کرده است. با وجود این، درصد کمی از سهامداران حقیقی توجهی به نماد نامبرده نشان دادند و قیمت آن در پایان روز با افزایش بسیار محدودی تثبیت شد. همچنین در گزارش عملکرد ۹ ماهه شرکت آهن و فولاد ارفع، سود هر سهم شرکت به ۱۴۶۸ریال رسیده است. این در حالی است که «ارفع» در مدت مشابه سال قبل زیان‌ده بوده و زیانی بالغ بر ۳۹ریال به ازای هر سهم محقق کرده بود. به این ترتیب سهام «ارفع» با افزایش قیمت و اقبال بیشتر سهامداران (نسبت به نماد‌ «هرمز») روز خود را به پایان رساند.

در روز پایانی ماه گذشته، بازار سهام با حمایت سهامداران حقوقی به کار خود پایان داد. صنایع فلزات اساسی به همراهی استخراج کانه‌های فلزی در صدر گروه‌های تحت حمایت بیش از هشت میلیارد تومانی سهامداران عمده قرار گرفت. نماد معاملاتی «هرمز» با جابه‌جا‌یی بیش از هشت میلیون سهم به ارزش نزدیک به پنج میلیارد تومان از سبد سهامداران حقیقی به پرتفوی حقوقی‌ها، کانون تمرکز این دسته از سهامداران نام گرفت.