قدرت و نفوذ ایران در فضای سایبری به روایت وبسایت آمریکایی+‌عکس

سرویس سیاست مشرق - فیس بوک روز پنجشنبه اعلام کرده است که صدها حساب و صفحه از ایران که رفتار هماهنگ‌شده ای در ۲۰ کشور دنیا داشتند را بسته است.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی در جهان می‌گوید که ۷۸۳ صفحه، گروه و حساب کاربری را به دلیل «رفتار هماهنگ غیر قابل اعتماد» مرتبط با ایران مسدود کرده است.

ناتانیل گلیچر، رئیس بخش سیاستگذاری امنیت سایبری فیس بوک، گفته است، این صفحات در فیس بوک و اینستاگرام به صورت هماهنگ در کشورهای مختلف به عنوان شهروندان این کشورها دیدگاهها و منافع حکومت ایران را تبلیغ می‌کردند.

ناتانیل گلیچر در گفت وگو با خبرنگاران اظهار داشت: ما می‌توانیم اثبات کنیم که محتوای این صفحات از ایران می‌آید، توسط افرادی در ایران کنترل می‌شوند و در اکثر موارد محتوای رسانه‌های حکومتی ایران را باز پخش می‌کردند.

وی با این حال اضافه کرده است: ما در موقعیتی قرار نداریم که بگویم چه کسانی پشت این موضوع قرار دارند.

ناتانیل گلیچر در ادامه گفته است، ما به طور مداوم برای شناسایی و متوقف کردن این نوع فعالیت‌ها تلاش می‌کنیم، زیرا ما نمی‌خواهیم بگذاریم از این شبکه اجتماعی برای گمراه کردن مردم استفاده شود.

فیس بوک در مرداد ماه سال جاری نیز اعلام کرده بود که ۶۵۲ صفحه و حساب کاربری را که با ایران و روسیه مرتبط بوده‌اند را به دلیل «رفتار هماهنگ غیر قابل اعتماد» مسدود کرده است.

فیسبوک پیش‌تر در هشتم مرداد اعلام کردکه به منظور مقابله با تلاش‌های خارجی برای دخالت در انتخابات ایالات متحده٬ ۳۲ صفحه و حساب کاربری را در فیسبوک و اینستاگرام حذف کرده است. این شرکت آمریکایی همچنین اعلام کرده بود که قصد این صفحات و حساب‌های کاربری گمراه کردن کاربران و سازماندهی راهپیمایی پیش از این انتخابات بود.

فیسبوک سال گذشته گفته بود که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ در آمریکا یک کارزار روس با انتشار و خرید تبلیغاتی در فیسبوک٬ قصد دخالت در آن انتخابات را داشتند.

آنچه در ادامه می‌آید، ترجمه گزارش مرکز حاکمیتی DFRLab (‌مرکز تحقیقات جرم‌یابی دیجیتال) است و نظر تخصصی مشرق محسوب نمی‌شود.

جمهوری اسلامی از چه سالی به صورت مشخص وارد این عرصه شده است؟

بنابر گزارش‌های منتشر شده مرکز DFRLab ، پیش از عملیات فوق، فیس بوک اطلاعات ۹۷ صفحه را در اختیار DFRLab (مرکز تحقیقات جرم یابی دیجیتال) قرار داده بود. فیس بوک اگرچه این صفحات را بسته است ولی مشخص نیست این صفحات که از منابع باز منحصربه فرد استفاده می‌کردندف به فرد یا شبکه خاصی متصل هستند یا خیر! البته این نکته مهم است که تمامی صفحات در راستای سیاست‌های اعلامی ایران درباره کشورهای همسایه همچون عربستان، اسرائیل و بر علیه غرب بوده است.

ماهیت این صفحات نشان می دهد که انها برای انجام عملیات تاثیر سازماندهی شده بودند و بر اساس فعالیت این صفحات، مشخص می شود که سازمان های ایرانی از سال ۲۰۱۰ در کمپین‌های اثرگذاری رسانه‌های اجتماعی مشارکت داشته‌اند و این ۹۷ صفحه از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ ایجاد شده و در مجموع، تقریباً همه صفحات ۲.۵ میلیون مخاطب داشته اند و ۱.۹۵ میلیون نفر از مخاطبان تکرای نبوده است.

زبان هایی که این صفحات در فیس بوک به فعالیت یم پرداختندف در زبان های فارسی، عربی، عبری، انگلیسی، فرانسه و اسپانیایی بوده است. در این بین، میزان فعالیت همه صفحات شبیه به هم نبود. برخی ۲۵۰ هزار مخاطب داشتند در حالیکه اکثریت آنها (۶۶ صفحه از ۹۷ صفحه) کمتر از ۱۰ هزار مخاطب داشتند. بنا بر گزارش کرود تنگل crowdtangle (سامانه ردیابی محتوا در فیسبوک) صفحاتی که بیش از همه فعالیت داشتند، سال گذشته مشارکت ۱۵ میلیون کاربر فیسبوک را به خود اختصاص داده بودند. (اعم از لایک، بازنشر، نظردهی و دیدن فیلم)

دست‌کم یکی از این صفحات در یکی از محتواهایش اعلام کرده بود که پیش از این صفحه مشابه دیگری در فیسبوک داشته که مسدود شده بود. این صفحه که در عرض یک سال، ۳ بار بسته شده بود توانسته بود در دور آخر فعالیتش ۳۰ هزار مخاطب برای خود جمع کند. (منظور: صفحه اسرائیل جنایتکار جنگی است)

۱۷ مورد از این صفحات فیس بوکی، مطالبی درباره محل سکونت مدیران صفحه، در بخش "اطلاعات صفحه" ارائه کرده بود. این اطلاعات از طریق ثبت شخصی اطلاعات توسط مدیر صفحه، استفاده از امکانات فیسبوک و اطلاعات اتصال به اینترنت و سیستم مورد استفاده کاربر مشخص می‌شود. همه این ۱۷ صفحه، از ایران مدیریت می‌شدند. کانادا، عربستان سعودی و سوریه نیز به عنوان مکان‌های بعدی مدیران صفحات شناسایی شده‌اند.

کشورهای ادمین‌های صفحات

قابلیت تشخیص مکان، به خوبی نشان می‌دهد که چگونه صفحاتی با ماهیت سیاسی و اجتماعی توسط افرادی خارج از منطقه اداره می‌شوند. فعالیت این صفحات متنوع بود و برخی میزان مشارکت بالا و مخاطبان فراوانی داشتند.

تبدیل شدن به قطب با کمک عوامل نیابتی

صفحات مذکور همچون مکانیسمی برای تقویت موقعیت‌های ژئوپلتیک گسترده‌تر، برای ایران عمل می‌کردند. نقشه زیر، کشورهایی که بیش از سایرین، مخاطب این صفحات بودند را نشان می‌دهد. اکثریت این صفحات، مخاطبان قابل توجهی در اسرائیل، یمن و ایالات متحده داشتند.

درگیری اسرائیل و فلسطینیان

۵ صفحه، به جنبش‌های اجتماعی با محور پوشش اخبار درگیری فلسطینیان با اسرائیل اختصاص داشت و هدایت کمپین‌های فلسطینی را برعهده گرفته بود. دو صفحه به زبان فرانسه و دو صفحه به زبان انگلیسی و یک صفحه به زبان اسپانیایی مطلب منتشر می‌کردند. عمده مطالب این صفحات، در حمایت از فلسطینیان بود.

یکی از این صفحات که به زبان اسپانیایی مطلب منتشر می‌کرد، ۱۰ هزار مخاطب داشت و تصویر زمینه این صفحه تشویق به تحریم اسرائیل و برندهای معروف آمریکایی، فرانسوی، اسرائیلی و … بود:

دو صفحه دیگری که فرانسوی‌زبان بودند، غالباً انعکاس‌دهنده رفتارهای ضد اسرائیلی بودند.

۵ صفحه نیز به زبان عبری فعالیت می‌کردند که غالباً تصاویر و کارتون‌های ضداسرائیلی و سیاسی منتشر می‌کردند. سایر صفحات، محتوای وبسایت‌هایی نظیر تایمز تلاویو را که ضد یهود است، منتشر می‌کردند.

درگیری های نیابتی عربستان سعودی

۹ صفحه از صفحات مذکور، مطالبی درباره عربستان سعودی منتشر می‌کردند. صفحه NO۲al.saud بیشترین تعداد مخاطب را داشت و از ایران، سوریه و ترکیه هدایت می‌شد. این صفحه به انتشار مطالبی درباره تنش‌های مداوم عربستان و ایران می‌پرداخت و همراه با صفحه دیگری تصاویری فوتوشاپی علیه عربستان منتشر می‌کرد.

صفحه puppetofIsrael (پادشاه عربستان، عروسک اسرائیل است) هم برخی از سران عرب در خاورمیانه را تروریست می خواند.

حمله به گروه مجاهدین خلق

صفحه‌ای با عنوان stopMEK علیه سازمان مجاهدین ایران که بزرگترین گروه سیاسی مخالف ایران است، فعالیت می‌کرد. محتوای این صفحه به طور موازی، داعش را با گروه مجاهدین مقایسه می‌کرد. این صفحه همچنین با انتشار یک لینک، مخاطبان را به خواندن گزارشی از نظارت ایالات متحده بر گروه مجاهدین در میانه دهه ۱۹۹۰ تشویق کرد. فایل گزارش، رمزگذاری و به همراه بارکد ارائه شده بود.

روایت‌هایی علیه غرب

برخی از صفحات، فراتر از خواسته‌های ایرانیان در خاورمیانه عمل می‌کردند و مخاطب انگلیسی‌زبان خصوصاً آمریکایی‌ها را هدف قرار داده بودند. از جمله این صفحات می‌توان به صفحه BarackObama.ir اشاره کرد که عمدتاً مطالبی برای مخاطبان انگلیسی و آمریکای شمالی منتشر می‌کرد. بر اساس اطلاعات مندرج در این صفحه، مدیران از ایران، کانادا و انگلستان هدایت صفحه را بر عهده داشتند.

در این صفحه محتواهایی در جهت قطبی‌سازی و اشاعه نظریات توطئه مرتبط با حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر منتشر می‌شد. یکی از پرمخاطب‌ترین ویدئوهایی که سال گذشته در این صفحه بارگذاری شد، رفتار تمسخرآمیز نظامیان آمریکایی با کودکان عراقی بود. این ویدئو بیش از ۱ و نیم میلیون بار دیده شد. ویدئوی دیگری که تقریباً ۹۰۰ هزار بار دیده شد، مربوط به دست داشتن دولت آمریکا در واقعه ۱۱ سپتامبر بود.

صفحه BarackObama.ir، ۱۴۲ هزار مخاطب داشت و از میزان مشارکت بالایی برخوردار بود و ماهانه ۲۴ هزار مشارکت مخاطب در آن ثبت می‌شد.

بازنشر مطالب صفحه BarackObama.ir توسط ۱۷۰ هزار نفر در یک روز. ۴۲ هزار کامنت در همین روز روی مطالب این صفحه.

اواخر سال ۲۰۱۷، یکی از مطالب صفحه مذکور به تعداد بالایی بازنشر شد و این احتمال را تقویت کرد که محتوای مذکور که درباره برخورد دو افسر پلیس در جریان بازداشت یک نفر بود، از طریق یک اقدام هماهنگ توسط حسابهای کاربری متعدد، بازنشر شده باشد.

نتیجه گیری

شبکه‌ای که توسط فیسبوک شناسایی و مسدود شد، یک کمپین اثرگذاری اجتماعی بود. صفحات مرتبط با این شبکه، مخاطبان خود را از طریق نشر پیام‌های تصویری جذب می‌کردند و پیام‌هایی در حمایت از ایران منتشر می‌کردند و سعی داشتند تا مخاطبان را از کشورهایی جذب کنند که ایران درصدد اثرگذاری بر آن کشورها بود.

این اقدام ارزشمند در نتیجه همکاری فیسبوک و توئیتر صورت گرفت و مرکز جرم‌یابی دیجیتال نیز تایید می‌کند که هدف عمده این شبکه، اثرگذاری و انتشار پیام‌های ایرانی بر موضوعاتی است که برای ایران حائز اهمیت است: از جمله مساله اسرائیل و درگیری آن با فلسطینیان، سیاست خارجی آمریکا، عربستان سعودی و جنگ در یمن و درگیری‌های سوریه.

تاکتیک‌ها و پیام‌هایی که در این شبکه مورد استفاده قرار گرفتند، بسیار شبیه به صفحاتی است که سال گذشته توسط فیسبوک مسدود شدند و به این معنی است که این صفحات، بخشی از عملیات اطلاعاتی است که با حمایت ایران انجام می‌شود.