آیا رژیم‌های سم‌زدا واقعاً مفیدند؟

صنعت بیمه - رژیم‌های سم‌زدا یا دتوکس این روزها بیشتر از هر زمان دیگری باب شده‌اند. گفته می‌شود این رژیم‌ها خون را پاکسازی کرده و سموم را از بدن دفع می‌کنند. اما دقیقاً مشخص نیست رژیم‌های سم‌زدا چگونه این کار را انجام می‌دهند و چه ترکیباتی را از بدن دفع می‌کنند و اصلا آیا واقعاً مفیدند؟!
رژیم سم‌زدا چیست؟
رژیم‌های سم‌زدا به طور کلی مداخلات غذایی کوتاه مدتی هستند که برای حذف سموم از بدن برنامه‌ریزی شده‌اند. یک رژیم سم‌زدای معمولی شامل یک دوره گرسنگی کشیدن و سپس یک رژیم سفت و سخت مشتمل بر میوه‌ها، سبزی‌ها، آبمیوه‌ها و آب می‌شود. گاهی یک رژیم سم‌زدا، گیاهان، دمنوش‌ها، مکمل‌ها و پاک‌کننده‌های روده و تنقیه را نیز در برمی‌گیرد.

این رژیم‌ها ادعا دارند که: با گرسنگی به اندام‌ها استراحت می‌دهند، کبد را از سموم رها می‌کنند، حذف سموم از طریق ادرار، تعریق و مدفوع را افزایش می‌دهند، جریان خون را بهبود می‌بخشند و مواد مغذی سالم را در اختیار بدن می‌گذارند.

متداول‌ترین شیوه‌های سم‌زدایی بدن
رژیم‌های سم‌زدا از لحاظ شدت و طول مدت متنوع‌اند. راه‌های زیادی برای پاکسازی بدن وجود دارد، از گرسنگی کشیدن‌های طولانی‌مدت گرفته تا اصلاحات تغذیه‌ای؛ اما بیشتر رژیم‌های دتوکس موارد زیر را دارند:
* روزه گرفتن به مدت یک تا سه روز
* نوشیدن آبمیوه تازه و آب سبزیجات، اسموتی‌ها، آب و چای
* نوشیدن یک سری مایعات خاص مانند آب‌نمک یا آب‌لیمو
* حذف غذاهای حاوی فلزات سنگین، آلاینده‌ها و آلرژن‌ها
* مصرف مکمل یا گیاهان
* اجتناب از تمام غذاهای حساسیت‌زا
* استفاده از ملیّن‌ها، پاک‌کننده‌های روده و تنقیه
* ورزش مرتب و منظم
* حذف کامل الکل، قهوه، سیگار و قندهای تصفیه‌شده

کودکان، نوجوانان، افراد سالمند، آن‌هایی که سوء تغذیه دارند، زنان باردار و شیرده و افرادی که مشکلات قند خون دارند و یا دچار یکی از اختلال‌های خوردن هستند نباید تحت رژیم‌های سم‌زدا قرار بگیرند

چه سمومی با رژیم سم‌زدا از بدن دفع می‌شوند؟
رژیم‌های سم‌زدا به ندرت سمومی را که مورد هدف هستند شناسایی و دفع می‌کنند. مکانیسم‌ عملکرد این رژیم‌ها نیز ناشناخته است. در واقع تقریباً هیچ سند و مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد رژیم‌های سم‌زدا، سموم را از بدن خارج می‌کنند. ضمناً بدن شما خودش قادر است به‌وسیله‌ی کبد، ادرار، مدفوع و عرق، خودش را پاکسازی کند. کبد، مواد سمی را بی‌ضرر کرده و سپس آن‌ها را از بدن دفع می‌کند. با این وجود یک سری از مواد شیمیایی مانند آلاینده‌های آلی پایدار، بیسفنول A و فلزات سنگین هستند که ممکن است به راحتی توسط کبد دفع نشوند .
این سموم در بافت چربی یا خون جمع شده و سال‌ها طول می‌کشد تا بدن آن‌ها را خارج کند.

رژیم‌های سم‌زدا تا چه اندازه مؤثرند؟
بعضی از افراد گزارش می‌کنند حین و بعد از استفاده این رژیم‌ها، انرژی و تمرکز بیشتری دارند. اما این بهبود وضعیت می‌تواند ناشی از حذف غذاهای فرآوری شده، الکل و سایر مواد ناسالم از رژیم غذایی باشد. همچنین ممکن است تحت این رژیم‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌هایی را که قبلاً کمبود داشتید دریافت کنید. خیلی از افراد نیز هستند که ادعا می‌کنند طی مدت استفاده از رژیم‌های سم زدا احساس ناخوشی بدی می‌کنند.

مؤثر در کاهش وزن
مطالعات علمی کمی به بررسی تأثیر رژیم سم‌زدا بر کاهش وزن پرداخته‌اند. هر چند برخی از افراد ممکن است با کمک رژیم‌های سم‌زدا وزن زیادی در عرض مدتی کوتاه کم کنند اما به نظر می‌رسد این اثر بیشتر به دلیل از دست دادن مایعات و ذخایر کربوهیدرات باشد تا از دست دادن چربی‌ها. معمولاً وزن از دست رفته فوراً و به محض اینکه پروسه‌ی پاکسازی تمام شد برمی‌گردد.

رژیم‌های سم‌زدا، روزه‌های کوتاه مدت و استرس
انواع گوناگونی از رژیم‌های سم‌زدا ممکن است اثرات مشابهی با روزه‌های کوتاه مدت و متناوب داشته باشند. روزه‌های کوتاه مدت و متناوب می‌توانند شاخص‌های گوناگونی از بیماری‌ها را در عده‌ای از افراد بهبود ببخشد مثلاً افزایش لپتین و حساسیت به انسولین؛ اما این تأثیرات شامل حال هر کسی نمی‌شوند. مطالعات روی زن‌ها نشان داده هم روزه 48 ساعته و هم یک دوره‌ی 3 هفته‌ای کاهش دریافت کالری می‌توانند هورمون استرس را بالا ببرند. ضمناً "رژیم‌های بسیار محدودکننده" می‌توانند تجربه‌ای استرس برانگیز باشند زیرا گرسنگی‌های شدید دارند.

فواید بالقوه
برخی از فواید رژیم‌های سم زدا عبارتند از:
* اجتناب از منابع غذایی حاوی فلزات سنگین و آلاینده‌های آلی پایدار
* از دست دادن چربی‌های اضافی
* ورزش و تعریق منظم
* خوردن غذاهای سالم و طبیعی و مغذی
* اجتناب از غذاهای فرآوری شده
* نوشیدن آب و چای سبز
* کنترل استرس، آرام‌سازی و خواب خوب

عوارض جانبی
پیش از انجام هرگونه سم‌زدایی، باید عوارض جانبی آن را بدانید.

محدودیت شدید کالری
انواع رژیم‌های سم‌زدا توصیه به محدود کردن شدید کالری می‌کنند. محدودیت دریافت کالری می‌تواند منجر به خستگی و ضعف، حساسیت پذیری و بوی بد دهان شود. گرسنگی‌های طولانی مدت نیز ممکن است موجب کمبود انرژی، مواد معدنی و ویتامین‌ها شده و تعادل الکترولیت‌ها را در بدن به هم بزنند و حتی منجر به مرگ شوند. ضمناً متدهای پاکسازی روده که گاهی در این رژیم‌ها توصیه می‌شوند می‌توانند موجب دهیدراسیون، گرفتگی، نفخ، تهوع و استفراغ شوند.

اوردوز کردن
برخی از رژیم‌های سم‌زدا ممکن است ریسک اوردوز کردن در مکمل‌ها، ملین‌ها، مدرها و یا حتی آب را به دنبال داشته باشند؛ چرا که نظارت بر این برنامه‌ها کم است و خیلی از مکمل‌های سم‌زدا ممکن است هیچ اساس و تائید علمی نداشته باشند و حتی آنچه در برچسب‌هایشان ذکر شده واقعی نباشد.

رژیم سم‌زدا برای چه افرادی ممکن است خطرناک باشد؟
کودکان، نوجوانان، افراد سالمند، آن‌هایی که سوء تغذیه دارند، زنان باردار و شیرده و افرادی که مشکلات قند خون دارند و یا دچار یکی از اختلال‌های خوردن هستند نباید تحت رژیم‌های سم‌زدا قرار بگیرند.