زیگزاگ ماهانه بورس تهران

با عقبگرد ۸ کانالی شاخص کل، متوسط بازدهی بورس در زمستان به ۸/ ۰ درصد تنزل یافت. با وجود این بازارهای همسایه، یعنی ارز و طلا توانستند کمال بهره را از محیط نامطمئن اقتصادی ببرند و افزایش قیمتی بیش از ۱۲درصدی را طی یک ماه اخیر ثبت کنند. پیوند نامرئی بازارها با مسائل حساسی چون تصویب یا عدم تصویب کامل لوایح مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی و از طرف دیگر، نگرانی از تاثیر تحریم‌ها بر صدور کالا و تنگنا در عرضه ارز، نشست ورشو و همچنین تعلل و در نهایت رونمایی مشروط از بسته مالی اروپا مهم‌ترین متغیرهای بیرونی موثر بر سهام طی یک ماه اخیر ارزیابی می‌شوند. شرایطی که سبب کم‌واکنشی بازار به تحولات مثبت پیرامونی همچون شرایط مناسب بازار جهانی و گزارش‌های مثبت فصلی و ماهانه بورسی‌ها شد. بعد از پیک قیمتی مهرماه و رسیدن شاخص سهام به اوج تاریخی خود، شاهد کاهش قیمت سهام تا آذرماه بودیم. در این ماه اما سهام به سطوح جذاب خود رسیدند و به خبرهای مثبت پیرامونی واکنش نشان دادند. با این حال با وجود انتظارات منفی پایان آذرماه، بورس تهران در دی‌ماه قدم در مسیر صعودی گذاشت. در بهمن‌ماه اما خلاف انتظارات قیمت سهام کاهش یافت. این در حالی است که نگاه به معاملات آخرین ماه سال مثبت ارزیابی می‌شود.

غافلگیری فعالان با عقبگرد شاخص

بورس تهران معاملات بهمن‌ماه را با سقوط ۲/ ۲ درصدی شاخص کل شروع کرد؛ آغاز سرد سهام در ماه بهمن در حالی که تقریبا همه خوش‌بین به رشد بودند. مطابق نظرسنجی‌های سایت «دنیای بورس» حدود ۹۰ درصد از کارشناسان انتظار صعود شاخص در هفته ابتدایی بهمن و در هفته‌های دوم و سوم را داشتند. خوش‌بینی‌های این دوره عمدتا ناشی از روند رو به بهبود بازار جهانی شکل گرفته بود. پیشرفت مذاکرات صلح تجاری بین آمریکا و چین ضمن عزم فدرال رزرو برای توقف سیاست‌های انقباض پولی و همچنین برنامه‌های انبساطی چین برای حمایت از وضع نامطلوب تولید زمینه را برای رشد مجدد تقاضا از موتورمحرکه‌های اقتصاد دنیا فراهم کرد و در نتیجه قیمت فلزات و نفت روندی مثبت خود را از ابتدا تا انتهای بهمن‌ماه تقریبا حفظ کرد. اوپک هم به وعده خود در جهت کاهش تولید نفت عمل کرد تا تحولات بازار جهانی در مجموع به کام سهام کالایی بورس تهران رقم بخورد.از طرف دیگر، متغیرهای درونی بازار هم وضعیتی امیدبخش را به نمایش گذاشت. در واقع بورس تهران معاملات بهمن‌ماه را با انتشار صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای شرکت‌ها آغاز کرد و در حالی که عملکرد پاییزی بسیاری از بنگاه‌های بزرگ و صادراتی از منظر کارشناسان قابل قبول و در مواردی فراتر از برآورد بود اما شاخص کل برخلاف انتظار در معرض عرضه‌های شدید قرار گرفت و بنابراین ریزش ۳۶۵۳ واحدی را در نخستین روز کاری این ماه به ثبت رساند. در ادامه نیز تمامی عوامل دست به دست هم دادند تا بازار نتواند تغییر مسیر دهد. شرایطی که حتی از تب‌وتاب موج افزایش سرمایه‌ها نیز کاسته شد. در این فضا ارزش معاملات سهام نیز در مقادیر نازلی قرار گرفت و نسبت به نخستین ماه زمستان کاهش بیش از ۲۸ درصدی را تجربه کرد.

چشم امید به آخرین ماه سال

بازار در حالی ماه میانی زمستان را منفی پشت سر گذاشت که انتظار می‌رود در آخرین ماه از سال ۹۷، وضعیت رو به جلویی را تجربه کند. از یکسو در بازارهای جهانی، آخرین مهلت درخصوص مباحث مربوط به جنگ تجاری میان دو غول اقتصادی آمریکا و چین، یک مارس تعیین شده است. در صورت عدم توافق طرفین، احتمال تمدید مجدد این زمان وجود دارد. امری که می‌تواند سیگنال مثبتی برای بازارهای کالایی باشد. در سوی دیگر دو رویداد در چند روز آینده برای بازارها از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. پنج‌شنبه هفته جاری، بیانیه مربوط به آخرین جلسه گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF صادر می‌شود و از دید تحلیل‌گران احتمال تمدید مهلت ایران برای تصویب قوانین مربوط به آن وجود دارد. این موضوع به نوبه خود می‌تواند از نگرانی‌های فعلی بازار بکاهد. رویداد مهم دیگر هم قطعنامه‌ نهاد مرکزی حزب دموکرات آمریکا (تعیین‌کننده نامزدهای ریاست جمهوری این حزب) است که خواسته آمریکا به برجام بازگردد. در این رابطه از قول سازمان نیاک اکشن (وابسته به شورای ملی ایران -آمریکا) اعلام شده تصویب این قطعنامه تضمین می‌کند بازگشت به برجام یکی از اولویت‌های اصلی حزب دموکرات برای رقابت‌های آتی انتخاباتی است. موضوع بعدی اما به انتشار گزارش عملکرد شرکت‌ها در بهمن‌ماه بازمی‌گردد. همان‌طور که اشاره شد در آغاز بهمن‌ماه، با وجود گزارش‌های مناسب فصلی شرکت‌ها و پس از آن عملکرد قابل دفاع دی‌ماه، اما بازار سهام واکنش بجایی از خود نشان نداد و عکس مسیر مورد انتظار نوسان کرد. موضوعی که به عدم انعکاس آثار تحریم‌ها بر روند فعالیت شرکت‌ها از نگاه فعالان بازار بازمی‌گشت. حال در صورت تکرار عملکرد مناسب شرکت‌ها در بهمن‌ماه، تا حدودی از این نگرانی‌ها کاسته می‌شود. به ویژه آنکه در حال حاضر قیمت‌ها چه از دید تکنیکال (نموداری) و چه فاندامنتال (بنیادی) به سطوح جذابی رسیده‌اند و حال خبرهای مثبت از اهرم قوی‌تری برخوردارند. همزمان با این تحولات، نوسان نرخ ارز نیز مورد توجه بازار است.روز گذشته نیز نرخ دلار در بازار آزاد در سطوح بالاتر از ۱۳ هزار تومان قیمت خورد. باید توجه داشت نوسان نرخ دلار از یکسو نشان‌دهنده برخی نگرانی‌هاست که باید دید این التهابات تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد. در صورت تداوم این روند افزایشی، از آنجا که بازار ارز علاوه بر نقش رقابتی، نماگر ریسک سرمایه‌گذاری است، احتمال اثر منفی این رخداد بر بازار سهام وجود دارد. اما در صورت فروکش التهاب مذکور و توقف نرخ دلار در سطوح بالا، می‌تواند آثار مثبت ویژه‌ای بر روند بورس تهران به جا بگذارد.

دو روی سکه دلار

همان‌طور که اشاره شد روز گذشته نرخ دلار در بازار آزاد ارقامی بالاتر از ۱۳ هزار تومان را به ثبت رساند. دلار در حال حاضر به‌عنوان عامل نگران‌کننده برای فعالان بازار سهام خودنمایی می‌کند. شرایطی که با وجود عدم تاثیر مستقیم بر وضعیت شرکت‌های بورسی، می‌تواند واکنشی هیجانی را به دنبال داشته باشد. واکنش‌هایی که به درک نادرست بسیاری از معامله‌گران از ارتباط نرخ دلار در بازار آزاد با روند سودآوری شرکت‌های سهامی بازمی‌گردد. این در حالی است که ارز صادراتی شرکت‌های بورسی بر مبنای دلار نیمایی قیمت‌گذاری شده و ارتباطی با نرخ بازار آزاد ندارد. در این میان اما نمی‌توان از اثر مثبت نرخ دلار بر بورس کالا صرف‌نظر کرد. واقعیت این است که به دنبال افزایش این نرخ، انتظارات تورمی شکل می‌گیرد و سیگنال مثبتی به معاملات بورس کالا ارسال می‌کند. هر چند نرخ نیما نوسان چندانی را تجربه نمی‌کند. به این ترتیب با افزایش نرخ دلار در بازار آزاد عملا تبعات غیرمستقیمی بر فعالان بورس کالا نمایان شده است تا با افزایش تقاضا برای محصولات عرضه شده در این بازار، این محصولات با رشد قابل توجهی نسبت به قیمت پایه معامله شوند. امری که اثرات غیرمستقیم افزایشی بر بورس سهام نیز به جا می‌گذارد.

عملکرد بازیگران بازار در بهمن‌ماه

بررسی عملکرد دو دسته از معامله‌گران حقیقی و حقوقی در ماه گذشته نشان از چرخش مسیر معاملات به سمت بازیگران عمده بازار دارد. مشارکت سهامداران حقیقی در سمت خرید طی بهمن‌ماه نسبت به ماه دی کاهش ۸ واحد درصدی را تجربه کرده است. در مقابل حقوقی‌ها در سمت خرید نسبت به داد‌و‌ستد دی‌ماه فعال‌تر شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد مشارکت ۲۱ درصدی سهامداران عمده در دی‌ماه، در ماه گذشته به ۲۸ درصد افزایش یافته است. در مجموع خالص تغییر مالکیت در این ماه به سمت معامله‌گران حقوقی رقم خورد. بیشترین توجه سهامداران خرد در معاملات این ماه به صنایع کوچک بورسی اختصاص داشت. به این ترتیب در معاملات یک ماه گذشته گروه اطلاعات و ارتباطات با تک‌نماد «های‌وب» شاهد جابه‌جایی ۶۴ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر حقوقی به حقیقی بود. پس از آن نیز سیمانی‌ها بیشترین خالص خرید از سوی سهامداران خرد به میزان ۲۷ میلیارد تومان را تجربه کردند. در آن‌سوی بازار بانکی‌ها در صدر خرید حقوقی‌ها قرار داشتند. این صنعت در این بازه زمانی خالص تغییر مالکیت ۷/ ۹۴ میلیارد تومانی را به ثبت رساند. فرآورده‌های نفتی نیز دیگر گروه مورد اقبال سهامداران عمده بود که با خالص تغییر مالکیت ۵/ ۹۱ میلیارد تومانی مواجه شد. معدنی‌ها نیز در روندی مشابه شاهد تغییر مالکیت ۸/ ۴۰ میلیارد تومانی از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران حقوقی بودند. در مجموع معاملات ماه گذشته ۱۳۰ میلیارد تومان از سبد سهامداران حقیقی به پرتفوی سهامداران عمده منتقل شد.

بهمن‌ماه از دریچه صنایع بورسی

بررسی روند صنایع مختلف بورسی طی معاملات ماه گذشته نیز حاکی از افت شاخص بیشتر صنایع بورسی است. طی معاملات ماه گذشته شاخص ۲۳ صنعت با کاهش مواجه شد، ۱۴ صنعت نیز با ریزش شاخص به کار خود پایان دادند. در صدر صنایع با بیشترین رشد شاخص، استخراج سایر معادن و قند و شکر به ترتیب با رشد ۴۱ و ۱۳ درصدی قرار داشتند. امری که حاکی از استقبال سهامداران خرد از سهام با ارزش بازار پایین‌تر در ماه گذشته است. این در حالی است که صنایع بزرگ و کالایی بازار اما عمدتا با افت شاخص مواجه شدند. به این ترتیب پالایشی‌ها با افت ۲/ ۹ درصدی مواجه شدند. پتروشیمی‌ها و معدنی‌ها نیز به ترتیب شاهد کاهش ۸/ ۷ و ۱/ ۶ درصدی شاخص صنعت خود بودند. در مقابل اما نمادهای زیرمجموعه گروه فلزات اساسی شرایط مناسب‌تری را تجربه کردند و با رشد ۴/ ۱ درصدی طی معاملات بهمن‌ماه همراه شدند. بیشترین میزان نقدینگی در این ماه اما به دو صنعت بانک و خودرو اختصاص داشت. جذابیت موضوع افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی‌ها مهم‌ترین عامل معاملات پرمقدار در نمادهای زیرمجموعه این دو صنعت بورسی عنوان می‌شود.