یبوست به دلیل حرکت سخت مدفوع در روده ایجاد می شود. از جمله عوامل معمول ایجاد کننده یبوست، ایجاد تغییر در رژیم غذایی و آموزش زود توالت رقتن به کودکان می باشد.

پرسش : کودکی ۱۸ ماهه دارم که یک هفته یبوست گرفته و مخرجش هم زخم شده به سختی می تواند مدفوع کند. با وجود اینکه از ملین های زیادی استفاده کردهایم هنوز به سختی مدفوع می کند.

پاسخ : بیشتر غذاها و مایعات به بهبود یبوست کمک می‌کند، این غذاها شامل میوه‌های تازه است که با پوست خورده ‌شود، مانند: سیب، انگور، هلو، انجیر، آلو و... . همچنین میوه‌های تازه که دارای آب زیادی است از قبیل: هندوانه و طالبی که باید به غذای بچه‌ها افزوده شود. آب زیاد بخورد. شکم کودک را با روغن زیتون مالش دهید. هر روز ۲ قاشق روغن زیتون بخورد.
از نوشیدن مقدار کافی مایعات خصوصا آب، در کودکتان مطمئن شوید، در صورتی که تغذیه کودکتان را از شیر مادر به شیرهای مصنوعی تغییر داده اید، با نظر پزشکتان مقدار آب آن را افزایش دهید.

در کودکان بالای ۶ ماه می‌توان آب میوه جاتی مثل آب سیب و گلابی را برای برطرف کردن یبوست استفاده کرد، می توانید با مقادیر کم شروع کنید و به مرور میزان آن را افزایش دهید.
در صورتی که آب میوه ها برای برطرف کرن یبوست مؤثر نبودند، از رژیم های غذائی پر فیبر، دو بار در روز استفاده کنید. از غذاهای پر فیبر اطفال می توان به انواع لوبیاها، نخود سبز، زردآلو، آلو، و اسفناج اشاره کرد.
ماساژ ملایم شکم کودک، می تواند از تا حدی مشکل او را برطرف کند، همچنین خواباندن او به پشت و خمیده نمودن پاهایش به سمت شکم، به همراه چرخش ملایم در جهت عقربه های ساعت نیز روش نسبتا مؤثری در برطرف کردن این مشکل می باشد. در کودکان بالای ۶ ماه که از این روش نتیجه نگرفته باشند می توان (زیر نظر پزشک) از شیاف های گلیسرین برای نرم کردن مدفوع استفاده کرد.
استفاده از این شیاف ها تنها برای یک تا دو بار مجاز است. در صورتی که پاسخ مناسبی از این کار حاصل نشد، حتما با پزشک خود مشورت نمائید. استفاده از روش های تنقیه یا مصرف شل کننده های مدفوع بدون تجویز پزشک، توصیه نمی شود.

مهمترین مطالب در این باره

درمان یبوست کودکان
برخی از والدین فکر می کنند که شکم کودکانشان باید هر روز کار کند ، در صورتی که این تفکر چندان صحیح نیست . تعداد دفعات دفع ، به اندازه سهولت تخلیه آن اهمیت ندارد . به عبارت دیگر در صورتی که فرزند شما به راحتی ، مدفوعی نسبتا نرم را تخلیه می کند ، دچار یبوست نیست . حتی اگر این دفع ، هر چند روز یکبار یک بار اتفاق افتد .در ادامه درباره علل و درمان یبوست کودکان به طور مفصل بحث می کنیم .

علل یبوست کودکان
به گفته متخصصان بیشترین علل بیماری یبوست در کودکان با شیوه زندگی مرتبط است و از نوع عملکردی است . یبوست عملکری ، یعنی یبوستی که به علت مجموعه ای از عوامل رفتاری و رژِم غذایی و حتی روانی به وجود می آید . در این نوع یبوست که با وجود پیگیری ها و اقادامات پزشکی دلیل خاصی مبنی بر نقص یا مشکلات جسمانی برای یبوست کودک یافت نمی شود. ، اما نگه داشتن مدفوع ، سبب بازجذب آب آن از روده و خشک تر شدن آن می شود. احتباس مدفوع سبب بازجذب آب آن از روده و خشک تر شدن آن می شود و مشکل را شدیدتر می کند .

اغلب اطفال ، در دوره ای دچار یبوست می شوند ولی معمولا این دوره ها کوتاه مدت بوده و درمان های ساده و معولی کفایت می کند. سایر علل به شرح ذیل می باشد :
- تغییر در عادات غذایی مثلا تبدیل رژیم به سمت غذاهای افراد بالغ ، مصرف مقادیر قابل توجهی از شیر گاو خصوصا در اطفال زیر دو سال
- عدم مصرف مقادیر کافی مایعات خصوصا آب در طول فعالیتهای فیزیکی یا در مناطقی که هوا گرم است
- بی توجهی به نیاز بدن به اجابت مزاج مثلا در اثر بازیگوشی مفرط کودک و تنبلی تدریجی روده ها ، تغییر محل زندگی یا مسافرت ، به هم خوردن نظم طبیعی و روزمره زندگی ، شروع تحصیل ، مصرف بسیاری از داروها و..

یبوست در کودکان و مشکلات آموزش توالت رفتن
اگر والدین آموزش توالت رفتن را خیلی زود شروع کنند، کودک ممکن است که توالت خود را نگه دارد. اگر آموزش توالت تبدیل به یک برنامه سخت گردد کودکان ممکن است که توالت رفتن را نادیده بگیرند و عادت به حبس مدفوع کنند. این عادت به سختی قابل تغییر است.

تغییر در رژیم غذایی
عدم وجود میوه و سبزیجات حاوی فیبر یا مایعات در رژیم غذایی کودکان، موجب ایجاد یبوست می شود. یکی از زمان های معمول که یبوست در کودک ایجاد می شود زمانی است که از رژیم غذایی سراسر مایع به به رژیم غذایی جامد روی می آورد.

تغییر در برنامه روزمره کودک
هرگونه تغییری در برنامه روزمره کودک مانند سفر، گرمی هوا یا استرس می تواند بر عملکرد روده تاثیر بگذارد. یکی از مواقعی که کودک دچار یبوست می شود زمانی است که برای اولین بار به مدرسه می رود.

یبوست در کودکان و داروها
داروهای مخصوص ضد افسردگی و دیگر داروها موجب یبوست خواهند شد.
حساسیت به شیر گاو
حساسیت به شیر گاو یا مصرف زیاد محصولات لبنی ( پنیر و شیرگاو) گاهی موجب ایجاد یبوست می شوند.

یبوست در کودکان و سابقه خانوادگی
کودکانی که اعضای خانواده آن ها سابقه یبوست دارند بیشتر مستعد یبوست خواهند بود. علت این اتفاق ممکن است ژنتیک و عوامل محیطی باشد.

یبوست در کودکان و شرایط پزشکی
ایجاد یبوست در کودکان به ندرت حاکی از مشکلات آناتومی،متابولیک و سیستم گوارش یا دیگر بیماری ها است.

عوامل خطرناکی که یبوست ایجاد خواهند کرد
یبوست بیشتر بر کودکانی که شرایط زیر را داشته باشند تاثیر خواهد گذاشت:
بی تحرکی
عدم مصرف فیبر به اندازه کافی
عدم مصرف مایعات به اندازه کافی
مصرف دارهای خاص از جمله داروهای ضد افسردگی
قرار داشتن در وضعیت پزشکی که بر روده و معقد تاثیر بگذارد
مشکلات عصبی

عوارض ناشی از یبوست
اگرچه یبوست در کودکان موجب ناراحتی آن ها خواهد شد، اما معمولا مشکل جدی نخواهد بود.
با این وجود اگر یبوست تبدیل به نوع مزمن شود دارای عوارض زیر خواهد بود:
ایجاد درد در پوست ناحیه معقد و شکاف معقد
خارج شدن پوسته داخلی معقد هنگام خروج مدفوع
خودداری از مدفوع کردن
جلوگیری از حرکت مدفوع به دلیل درد، که این خود موجب تجمه مدفوع در روده و معقد خواهد شد.

علائم یبوست در کودکان
- دردهای قولنجی ( کرامپی ) ناشی از عبور سخت مدفوع
- باد کردن شکم
- حالت تهوع
- وجود رگه هایی از خون روشن دز اثر ایجاد شقاق مقعدی ( فیسور آنال )

درمان یبوست کودکان
یبوست با درمان مناسب برطرف خواهد شد . در برخی موارد به دلایلی که بسیاری از آنها هنوز ناشناخته اند ، یبوست کودک برطرف نشده و به گونه ای می شود که محتاج درمان خواهد بود که باید به متخصص کودکان مراجعه کرد. این حالت را یبوست مزمن می نامند . مشخص ترین علامت این حالت دفع مشکل ودردناک مدفوع است . معمولا با عبور مدفوع این درد برطرف می شود تا بار دیگر که مجددا نیاز به دفع باشد که این سیکل تکرار خواهد شد .
درمان خانگی یبوست کودکان
از آنجائیکه یبوست در اغلب کودکان بر اثر خوردن غذاهای چرب و دارای فیبر کم بوجود می آید ، این مشکل ممکن است شامل نوشیدن زیاد لبنیات و در کنار آن نخوردن میوه جات و سبزیجات به وجود آید. بعضی تغییرات در رژیم غذایی کودک که احتمال یبوست را کم می کند ، عبارتند از :
- به جای دادن شیر پرچرب از شیر کم چرب یا سویا استفاده کنید .
- مقدار شیر مصرفی کودک را تا میزان 5/1 تا 2 لیوان کم کنید.
از دادن غذاهایی که موجب اسهال می شوند ، جدا خودداری کنید که این غذاها عبارتند از:
- موز
- هویج پخته
- غذاهای چرب مانند سیب زمینی سرخ شده و فست فود
- برنج سفید
- بیشتر محصولات لبنی مانند شیر ، پنیر، ماست و بستنی
اگر لبنیات را به خاطر یبوست محدود کردید منابع دیگر کلسیم را به کودک بدهید ، از قبیل : آب پرتقال، جعفری ، سویا ، دانه ها ، کلم و غیره
- غذاهای فیبری و سبوس دار را در غذاهای کودک بگنجانید .
- مایعات زیادی به کودک بدهید ؛ مثل آب ، آب سیب ، آب گلابی
اقداماتی برای درمان یبوست کودکان
یبوست در کودکان موجب ناراحتی خود کودک و صد البته ناراحتی والدین می شود . خوشبختانه درمان های زیر برای مشکل یبوست به درد می خورد ولی بهتر است پزشک متخصص کودکان را از این مسئله با خبر کنید . اقداماتی به شرح ذیل به درمان یبوست کمک می کند:
- مواد غذایی که در هر محصول موجود است را بخوانید و آن را که دارای فیبر بیشتری است انتخاب کرده و برای کودک بخرید. اگر تغییر در رژیم غذایی ، مشکل را برطرف نکرد ، از داروهای مسهل زیر نظر پزشک استفاده کنید.
- یک برنامه منظم برای اجابت مزاج بگذارید ، برای مثال بعد زا وعده غذایی . اما کودک را مجبور نکیند ، بلکه او را تشویق به رفتن دستشویی کنید . زیرا اگر اجبار در کار باشد ، کودک عکس آن را انجام می دهد. ورزش کردن منظم ، باعث جلوگیری از یبوست می گردد.
- اگر داروی خاصی مصرف می کنید ، به پزشک مراجعه کرده و نام آن دارو را بگویید ، زیرا تاثیر برخی از داروها موجب یبوست می شود.
- مدفوع کردن به صورت غیر عمدی می تواند نشان دهنده یبوست باشد .
این نکته را از یاد نبرید که اگر یبوست برای مدت طولانی باقی ماند و با رژیم غذایی برطرف نشد، باید حتما به پزشک متخصص کودکان مراجعه کرد.

جلوگیری از ایجاد یبوست
برای جلوگیری از ایجاد یبوست در کودکان دستورات زیر را انجام دهید:

یبوست در کودکان و غذاهای سرشار فیبر
رژیم غذایی سرشار از فیبر به بدن کودک کمک می کند که مدفوع نرم ایجاد کند. به کودک خود مقدار زیادی غذای غنی از فیبر بدهید از جمله میوه ها، سبزیجات، لوبیا و تمام غلات کامل، سریال و نان ها. اگر کودک از خوردن غذای فیبر دار خودداری می کند، با چند گرم فیبر در طول روز شروع کنید تا از ایجاد گاز و نفخ جلوگیری کنید.
میزان فیبری که در یک روز توصیه می شود 14 گرم برای هر 1000 کالری در رژیم غذایی کودک.
برای کودکان بزرگتر، ۲۰ گرم فیبر در روز خواهد بود. برای دختران نوجوان و زنان جوان میزان فیبر موجود در رژیم غذایی روزانه ۲۹ گرم است. برای پسران نوجوان و مردان جوان ۳۸ گرم در روز می باشد.

کودک خود را به نوشیدن مقدار زیادی آب تشویق کنید
آب اکثرا بهترین روش برای جلوگیری از ایجاد یبوست خواهد بود.

یبوست در کودکان و فعالیت فیزیکی
داشتن فعالیت فیزیکی موجب می شود که مدفوع در طول روده راحت تر حرکت کند.

داشتن برنامه منظم برای توالت
یک برنامه منظم برای کودک داشته باشید که در یک زمان خاص بعد از غذا او را به توالت ببرید. اگر لازم است برای کودک صندلی توالت تهیه کنید که راحت بنشیند و زمان کافی برای خارج کردن مدفوع داشته باشد.

به کودک یاد بدهید که به هشدار های بدن خود توجه کند
برخی از کودکان چنان در بازی غرق می شوند که توجی به حرکت روده خود ندارند و آن را نادیده می گیرند. اگر تاخیری در دفع مدفوع ایجاد شود تبدیل به یبوست خواهد شد.

حامی کودک خود باشید
به تلاش کودک خود هدیه دهید نه به نتیجه کار او. به کودک به دلیل تلاش برای دفع مدفوع هدیه کوچکی بدهید. هدیه های در دسترس مانند استیکر، یا یک کتاب یا بازی. هرگز کودکی که لباس زیر خود را کثیف کرده است تنبیه نکنید.

بازنگری در داروها
اگر داروها موجب ایجاد یبوست در کودک شده است از پزشک در مورد تغییر آن بپرسید.