برنامه واکسیناسیون عبارت است از مجموعه‌ای از واکسن‌هایی که سنین مختلف برای کودکان اجرا می‌شود. در این برنامه، واکسن‌های مخصوص در زمان تولد، دو ماهگی ، چهار ماهگی ، شش ماهگی ، دوازده ماهگی، هجده ماهگی و شش سالگی به کودکان زده می‌شود. برای داشتن اطلاعات بیشتر در این درباره، این مقاله را مطالعه کنید.

هر کودکی که پا به عرصه‌ی زندگی می‌گذارد، حق دارد که از نعمت تندرستی برخوردار باشد، بنابراین وظیفه هر پدر و مادری است که احتیاجات کودک را تامین کنند. نیاز‌های کودک فقط دادن غذا، تمیز کردن، خواباندن، ایجاد امنیت و محبت کردن به او نیست، بلکه تامین سلامت و خوب زیستن حال و آینده‌ی کودک و حفظ او از مخاطرات و تامین بهداشت روانی وی نیز ضرورت دارد. با اقدام به اصول پیشگیری در پنج مورد زیر می‌توان سلامت جسمی کودک را تامین کرد:
- ایمن سازی و پیشگیری از بیماری‌های عفونی و واگیردار
- رعایت موازین بهداشتی و ارتقا سطح بهداشت کودک (رعایت اصول بهداشت و تغذیه‌ی صحیح)
- تشخیص زود و درمان سریع بیماری‌هایی که باعث ایجاد عوارض مختلف می‌شوند، مانند عفونت ناشی از میکروب استرپتوکوک در گلو و پیدایش روماتیسم قلبی.
- تشخیص و درمان فوری بیماری‌هایی که علایم مشخص ندارند قبل از این که ضایعه غیر قابل جبرانی به وجود آورند. (آزمایش شنوایی و بینایی)
- جلوگیری از ناتوانی‌های دایمی که در نتیجه ی بیماری یا تصادفات ایجاد می‌شود.

ایمن سازی یا برنامه واکسیناسیون
واکسن عبارت است از فرآورده‌های میکروبی (مانند واکسن دیفتری و کزاز) یا ویروس‌های ضعیف شده‌ی مولد بیماری (مانند واکسن فلج اطفال، سرخک، سرخچه و اوریون) یا میکروب ضعیف شده (مانند واکسن سل) که بعد از تزریق واکسن، بدن کودک در برابر واکسنی که به او تزریق شده است، ماده‌ای می‌سازد که ضد آن است که پادتن نامیده می‌شود، بنابراین کودک در برابر آن بیماری مصون می‌گردد و به آن مبتلا نخواهد شد.

آیا ضرورت دارد که برای هر کودکی برنامه واکسیناسیون انجام گیرد؟
تزریق واکسن نه فقط کودک را در برابر بیماری‌های عفونی و واگیردار مصون می‌سازد، بلکه واکسیناسیون همه‌ی کودکان سبب می‌شود که آن بیماری در کشور و یا حتی در همه‌ی جهان ریشه کن گردد. بنابراین وظیفه‌ی هر پدر و مادری است که فرزند خود را در برابر بیماری‌هایی که واکسن آن‌ها ساخته شده و در اختیار است، واکسینه نماید، هم چنین قدمی در جهت ریشه کن شدن بیماری در کشور بردارد. در موارد استثنایی ممکن است تزریق واکسن برای کودک مجاز نباشد، مانند اختلال در سیستم ایمنی کودک که در این حالت با تشخیص پزشک یا واکسن تزریق نمی‌شود یا واکسن مخصوص تزریق خواهد شد.

آیا انجام برنامه واکسیناسیون برای کودک خطری ندارد؟
با پیشرفت‌هایی که در تهیه‌ی واکسن انجام گرفته است، واکسن هیچ گونه خطری برای نوزادان و کودکان ندارد، ولی پس از تزریق آن، بعضی از کودکان ممکن است برای مدت کوتاهی تب کنند و بی قرار گردند.

جدول برنامه واکسیناسیون و ایمن سازی در ایران

مسئولین بهداشت کشور برای رسیدن به هدف برنامه واکسیناسیون تمام کودکان، و با توجه به تحقیقاتی که برای تزریق همزمان چند واکسن در یک جلسه صورت گرفته، جدول زمان بندی واکسیناسیون را توصیه کرده‌اند که هم اکنون انجام می‌گیرد. اولین واکسن‌های ضروری بعد از تولد یا قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان انجام می‌شود و بعد از آن برنامه واکسیناسیون کودک در زمان‌های معین صورت می‌گیرد.

توجه:
- واکسن پنج گانه عبارت است از واکسن دیفتری، واکسن کزاز، واکسن سیاه سرفه، واکسن هموفیلوس آنفولانزا تیپ B و واکسن هپاتیت B
- در مورد نوزادان نارس و وزن کمتر از دو کیلوگرم، برنامه واکسن هپاتیت B باید در چهار نوبت بعد از تولد، یک ماهگی، دو ماهگی و شش ماهگی انجام گیرد.
- بعد از سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی، هر ده سال باید واکسن دیفتری و کزاز ویژه بزرگسالان تزریق گردد.

قبل از تزریق واکسن کودک اقدامات زیر را انجام دهید:
- کودک خود را بغل کنید.
- به نوزاد خود کمک کنید تا واکسن را به عنوان یک شی مفید تصور کند. هیچ گاه کودک خود را با آمپول نترسانید و به او نگویید که اگر کار بدی انجام دادی به تو آمپول می‌زنیم. به جای این حرف‌ها به کودک بفهمانید که واکسن باعث سلامتی او خواهد شد و از بروز بیماری‌های جلوگیری می‌کند.
- بهتر است که در هر زمانی برای تزریق واکسن مراجعه می‌کنید، جدول مربوط به نوزاد خود را به همراه داشته باشید تا تمامی اطلاعات جدید را در آن یادداشت کنید.
- هنگام واکسیناسیون کودک، پتو و اسباب بازی به همراه خود داشته باشید تا بتوانید کودک خود را سرگرم کنید.