تندیس‌های جدید برای داستان‌های شاهنامه

﷯ کارکرد مجسمه‌ها در ترغیب مردم به مطالعه

به گفته صدرا یوسفی، دبیر جشنواره خانه بهار، در سال‌های قبل، آثاری در ابعاد کوچک و برای نمایش‌ در نگارخانه‌ها یا نقاشی‌های مینیاتوری‌ای با الهام‌ از داستان‌های شاهنامه، ساخته یا کشیده شده‌ است اما در ابعاد شهری به این موضوع پرداخته نشده‌ است.

دبیر جشنواره خانه بهار با بیان این صحبت درباره دو اثر ساخته‌شده با موضوع «رستم و رخش» و همچنین «رستم و اژدها» با الهام از خان سوم شاهنامه در ابعاد شهری توضیح می‌دهد: تمام مراحل ساخت دو اثری که امروز قرار است رونمایی شوند، زیرنظر استادان برجسته ادبیات چون دکتر یاحقی، دکتر قیامتی و همچنین استادان شاخص مجسمه‌سازی انجام شده‌ است.

یوسفی ساخت مجسمه‌ با الهام‌گیری از داستان‌های شاهنامه را باعث ملموس‌تر شدن موضوعات این کتاب برای مردم می‌داند:« روبه‌رو شدن با آثاری از شاهنامه در میدان‌های شهر، مردم را به مطالعه بیشتر و خواندن داستان‌های شاهنامه ترغیب می‌کند.»

او همچنین از ساخت مجسمه‌های دیگری با موضوع شاهنامه و فردوسی خبر می‌دهد و می‌گوید: در سومین دوسالانه مجسمه‌سازی مشهد، ما یکی از بخش‌های اصلی را به ساخت مجسمه‌هایی برای جلوخان آرامگاه فردوسی اختصاص دادیم.

یوسفی با بیان آنکه این روزها در مرحله انتخاب از میان طرح‌های ارسالی برای سومین دوسالانه مجسمه‌سازی مشهد هستند، ابراز امیدواری می‌کند آثاری انتخاب شود و به مرحله ساخت برسد که فاخر و مناسب برای جلوخان آرامگاه فردوسی باشد.

در ادامه این گزارش به‌سراغ دو سازنده مجسمه‌های «رستم و رخش» و «رستم و اژدها» می‌رویم تا بیشتر با جزئیات این دو اثر آشنا شویم؛ دو مجسمه‌سازی که درحدود سه ماه، شبانه‌روز کار کردند تا آثار خود را به ٢۵اردیبهشت و روز بزرگداشت فردوسی برسانند.

﷯ سازه‌ای برای نبرد رستم و اژدها

مسعود صدرایی‌نیا، طراح و سازنده مجسمه «رستم و اژدها»ست. او ایده ساخت این اثر را پنج سال پیش به شهرداری پیشنهاد داده‌ بود اما باتوجه‌به تغییرات مدیریتی آن زمان، اجرای این کار منتفی شد. با انتشار فراخوان امسالِ جشنواره خانه بهار و درنظر گرفتن موضوع شاهنامه برای ساخت المان‌های دائم، او بار دیگر پیشنهاد اجرای طرح خود را مطرح کرد؛ طرحی که در نهایت برگزیده شد و حال قرار است در میدان هفت‌خوان بولوار شاهنامه نصب شود.

صدرایی‌نیا که تصویرگر است و تا به امروز المان‌های شهری چون «بقیه‌ا...» را ساخته‌ است، برای او‌لین‌بار سراغ داستانی از شاهنامه رفته‌ است. او درباره انتخاب موضوع نبرد رستم و اژدها از خان سوم برای کار خود توضیح می‌دهد: صحنه نبرد رستم و اژدها یکی از صحنه‌های جذاب شاهنامه است که در طول سال‌ها، هنرمندان برای ساختن و به تصویر کشیدن آثار مختلف، آن را انتخاب کرده‌اند اما من سعی کردم با یک برداشت آزاد به شیوه جدید و نوین، این اثر را بسازم.

به‌گفته صدرایی‌نیا، در این اثر بالغ‌بر ۴هزار ورقه آهن کنار هم قرار گرفته است تا مجسمه را شکل دهد، از همین‌رو و باتوجه‌به فیگوراتیو بودن اثر، ساخت آن روند پیچیده و متفاوتی را طی کرده‌ است: «این کار روی قاعده یک پنج‌ضلعی ساخته شده و ارتفاعش پنج متر و عرض آن نیز در جهت‌های مختلف، متفاوت است.»

این هنرمند ساخت این اثر را مدیون مهدی توسلی، یکی از پیشگامان ساخت المان در مشهد، می‌داند. به گفته صدرایی‌نیا، توسلی در مراحل مختلف اجرا به او مشاوره می‌داده و ساخت این طرح با آهن را نیز برعهده گرفته‌ است. او با بیان آنکه نوع ارائه پیچیده در طرح، فرم و محتوا این کار را به اثری شاخص تبدیل می‌کند، درباره جانمایی اثر در میدان هفت‌خان نیز بیان می‌کند: «به نظرم انتخاب این مکان، تصمیم درستی بود و آن‌طور که ما شاهد بودیم، باعث خوشحالی مردم این محله شد. قطعا توجهی که به این مناطق می‌شود، باعث رشد و پیشرفت آنجا خواهد شد.»

صدرایی‌نیا با ابراز امیدواری از اقبال مردم به اثر می‌گوید: در ارائه کارهای هنری، همه اقشار را نمی‌توان راضی کرد، به‌هرحال منتقدانی نیز خواهند بود. اما باید این موضوع را نیز در نظر داشت که تنها ۵٠ روز برای این پروژه فرصت داشتیم.

﷯ جایگزینی برای بولوار شاهنامه

فردین اسفندیاری، سازنده مجسمه رخش و رستم، است. او که پسر افشین اسفندیاری، مجسمه‌ساز اثر میدان جانباز است، پا جای پدر گذاشته و همان‌طور که اثر پدرش جایگزین مجسمه میدان جانباز شد، قرار است طرح او نیز جایگزین مجسمه فردوسی در ابتدای بولوار شاهنامه شود. او در طرح خود دو کاراکتر رستم و رخش را نشان می‌دهد. به گفته اسفندیاری، تمام جزئیات این اثر، کامل و جزءبه‌جزء مطابق چیزی است که در شاهنامه آمده است: «من طرح کلی را با مشخص کردن فرم، ایستایی و فیگور ارائه کردم و بعد درباره جزئیاتی نظیر فرم رخش، چابکی و عضلانی بودن رخش و دیگر ویژگی‌های شاهنامه با استادانی چون دکتر یاحقی و دکتر راشد محصل مشورت کردم تا عین‌به‌عین خصوصیات بیان‌شده در شاهنامه، در اثر اجرا شود.»

او درباره جزئیات فنی اثر رستم و رخش توضیح می‌دهد: این طرح دوبرابر ابعاد طبیعی و در ابعاد ۵/۵متر ساخته شده‌ است و جنس آن فایبرگلاس است که از نظر استحکام، آن را در برابر باد و باران و خورشید بسیار مقاوم می‌کند.

اسفندیاری با اشاره به اینکه در این اثر رستم بر روی رخش سوار است، ادامه می‌دهد: یکی از مراحل سخت مجسمه‌سازی، کار کردن یک کاراکتر روی اسب است، آن‌هم وقتی اسبی مثل رخش باشد که باید قدرت و عضله را یک مقدار اغراق‌آمیزتر کار کرد. همه این‌ها باعث می‌شود کار از لحاظ آناتومی و فیگور، اثری خاص و منحصربه‌فرد شود.

به نظر اسفندیاری، برای اینکه یک اثر بر روی مخاطب به‌خوبی تاثیر بگذارد، باید علاوه‌بر خوب اجرا شدن، در محل خوبی نیز نصب شود، از همین‌‌رو این هنرمند درباره جانمایی اثر خود می‌گوید: باتوجه‌به موضوع و ابعاد کار به نظرم بهترین جایی که این مکان می‌توانست نصب شود، ابتدای بولوار شاهنامه بود.تنها نارضایتی اسفندیاری از روند ساخت اثرش، زمان کمی است که برای ساخت آن در اختیارش قرار گرفته‌ است. او به زمان سه‌ماهه خود برای تحویل این اثر اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی افراد، مراحل ارائه فرم برای اثر هنری را در تایید طرح و نصب آن می‌بینند و نمی‌دانند که در این پروسه چه کارهایی باید انجام شود تا یک اثر ساخته شود، از همین‌رو باتوجه‌به حمایت‌های خوب شهرداری مشهد در زمینه‌های دیگر، انتظار می‌رود در حوزه زمان‌بندی برای اجرای کارها نیز از هنرمند حمایت بیشتری بشود.

دو اثر «رستم و رخش» و «رستم و اژدها» امروز ساعت ١۵ طی مراسمی در مکان‌های یادشده رونمایی می‌شود.