سوال مخاطب نی‌نی‌بان: سلام و خسته نباشید. می‌ خواستم بدانم اف ال و بی پی دی در سونوگرافی بارداری چیست و قد جنین را چه جوری می شود از روی سونو فهمید؟

پاسخ دکتر زهرا موسوی، متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
شما صرفا از روی برگه سونوگرافی نمی‌توانید متوجه قد جنینتان شوید. سونوگرافی تست تشخیصی است که با استفاده از امواج با فرکانس بالا تصویر فضای داخل رحم و لگن را نشان می‌دهد. پزشک با استفاده از سونوگرافی می‌تواند جنین و جفت را در دوران بارداری از نظر شکل گرفتن اندام‌ها مثل معده، مثانه، سر، بینی و... همچنین از نظر میزان رشد و وضعیت جنین و تبادلات وی با مادر کنترل کند. منظور از BPD بررسی فاصله بین دو استخوان گیجگاهی در سر (قطر دو استخوان آهیانه) است و یکی از شاخص‌های رشد جنین و سن حاملگی محسوب می‌شود. منظور از FL طول استخوان فمور یعنی استخوان بلند پاست که اندازه‌گیری می‌شود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
مدت بارداری حدودا ۴۰ هفته است، که شمارش آن از اولین روز آخرین عادت ماهیانه خانم ها آغاز می شود. این ۴۰ هفته به ۳ دوره سه ماهه تقسیم می شود.

1- سه ماهه اول بارداری
رشد جنین در هفته ۴ بارداری
در هفته ۴ بارداری توپ سلولی که درون رحم کاشته شده است در حال برپایی پایه های اصلی حیات آینده خود به عنوان یک جنین است. مغز، قلب و ستون فقرات جنین شروع به شکل گرفتن می کند و بازوها و پاها شروع به رشد می کنند.
رشد جنین در هفته ۸ بارداری
تمامی اعضای داخلی اصلی و ساختمان بدنی شروع به شکل گرفتن می کنند. قلب جنین بطور منظم ضربان دارد. بازوان و پاها بیشتر رشد کرده و انگشتان دست ها و پاها شروع به شکل گرفتن می کنند. اندام های تناسلی شروع به شکل گرفتن می کنند.
چشم ها بطرف جلوی صورت حرکت کرده و پلک ها شکل می گیرند. بند ناف به وضوح قابل مشاهده است. در انتهای هفته 8 بارداری جنین شباهت زیادی به انسان پیدا می کند، قد جنین تقریبا به اندازه ۲ و نیم سانتی متر و وزن جنین کمتر از سه و نیم گرم است.
رشد جنین در هفته 12 بارداری
در هفته 12 بارداری رگ های عصبی و ماهیچه های جنین شروع به کار با یکدیگر می کنند. جنین می تواند مشت خود را ببندد. اندام های تناسلی خارجی قابل مشاهده است و می توان پسر یا دختر بودن آنرا تشخیص داد.
خانم ها در سه ماهه دوم یا بعد از آن می توانند بدانند صاحب فرزند دختر یا پسر خواهند شد. پلک ها بسته است تا رشد چشم ها را پشتیبانی کند. آنها تا هفته بیست و هشتم دوباره باز نخواهند شد. سرعت رشد سر کاهش خواهد یافت و جنین درازتر می شود.اکنون قد جنین هفت و نیم سانتی متر است و وزن جنین تقریباً 28 گرم است.

۲- سه ماهه دوم بارداری
رشد جنین در هفته ۱۶ بارداری
بافت ماهیچه ای و استخوانی جنین به شکل گرفتن ادامه می دهند و استخوان بندی کاملی را می سازند. پوست او شروع به شکل گیری می کند و به اندازه ای شفاف است که می توان تقریبا داخل آنرا دید. اولین حرکات روده ای جنین آغاز می گردد. جنین حرکاتی مانند مکیدن با دهان را انجام می دهد. اندازه قد جنین به 10 تا 12 سانتی متر می رسد و وزن تقریبی جنین بین 80 تا 90 گرم است.
رشد جنین در هفته ۲۰ بارداری
جنین حرکات بیشتری انجام می دهد و احتمالاً شما به خود می بالید. بدن جنین پوشیده از کرک های نرم و نازکی است که پوست بدن وی را محافظت می کند. ابروها، مژه ها، ناخن های دست و پاها شکل گرفته اند. جنین حتی می تواند خود را بخاراند. جنین می تواند بشنود و ببلعد. در این زمان شما در نیمه راه هستید، قد جنین در حدود پانزده سانتی متر ووزن جنین حدود 250 گرم است.
رشد جنین در هفته ۲۴ بارداری
مغز استخوان های جنین شروع به ساختن سلول های خونی می کند. جوانه های چشایی بر روی زبان او شکل می گیرند. اثر انگشتان دست و پای جنین در این زمان شکل گرفته اند. موی واقعی بر روی سر او شروع به رویش می کند.
شش های جنین شکل گرفته اند ولی مشغول به کار نشده اند. عکس العمل دست ها و پاهای جنین در برابر صداهای بلند گسترش می یابد. جنین بطور منظم می خوابد و بیدار می شود. بدن جنین شروع به جمع کردن چربی می کند و وزن او زیاد می شود. در این هفته قد جنین ۳۰ سانتی متر است و وزن جنین تقریباً ۶۵۰ گرم است.

3- سه ماهه سوم بارداری
رشد جنین در هفته ۳۲ بارداری
استخوان بندی جنین کاملاً شکل گرفته است ولی هنوز استخوان ها نرم هستند. لگد و مشت زدن او در این زمان قوی است. چشم های جنین می تواند باز و بسته شود و تغییر در نور را احساس می کند. بدن جنین شروع به ذخیره مواد معدنی مورد نیازش مثل آهن و کلسیم می کند.
کرک های روی بدن جنین شروع به ریزش می کنند. وزن جنین به سرعت رو به افزایش می رود که در حدود ۲۲۰ گرم در هفته است. در این هفته قد جنین حدود ۳۷ تا ۴۰ سانتی متر و وزن جنین بین ۱کیلو و ۸۰۰ گرم تا ۲ کیلوگرم است.
رشد جنین در هفته 36 بارداری
چربی محافظ دور بدن جنین که ورنیکس نام دارد بیشتر می شود. چربی بدن او افزایش پیدا می کند. جنین بزرگتر و بزرگتر می شود و جای حرکت او در رحم مادر تنگ تر می شود. حرکات جنین در شکم مادر با فشار کمتری انجام می گردد، ولی مادر کشش و حرکات او را احساس می کند. قد جنین در حدود ۴۰ تا ۴۷ سانتی متر است و وزن جنین حدود ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم تا ۳ کیلوگرم است.
رشد جنین از هفته 37 تا هفته ۴۰ بارداری
در انتهای هفته ۳۷ جنین تقریباً زمان کامل رشد در رحم را طی کرده است. اندام های داخلی جنین آمادگی آنرا دارند تا خارج از رحم مادر نیز عمل کنند. اکنون که مادر به زمان زایمان نزدیک می شود، سر جنین احتمالا رو به پایین قرار می گیرد که در بیشتر موارد بچه به این طریق متولد می شود.
در زمان تولد احتمالاً وزن نوزاد حدود 3 تا 4 کیلوگرم است و قد نوزاد بین 50 تا 55 سانتی متر است. بیشتر کودکانی که زمان کامل 9 ماهه را در شکم مادر گذرانیده اند همین حدود قد و وزن را دارند. اما نوزادان سالم به اندازه های مختلف بدنیا می آیند.

خواص عجیب جوانه ها، روش موثر بلند شدن قد جنین
مواد موجود در جوانه ها جذب کاملی دارند و میزان جذب آنها تابع شرایطی مثل حرارت، دما یا pH نیست. نیازی نیست کار خاصی انجام دهیم مثلا آن را با آبلیمو، ماست یا روغن بخوریم تا جذب مواد مغذیشان بیشتر شود.
دکتر رضا راست منش، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به پرسشهایی درباره انواع جوانه ها، نحوه پرورش و نگهداریشان در خانه و اینکه چه مواد مغذی دارند و آیا باید آنها را خام خورد یا پخته؟ پاسخ می دهد.

این ادعا درست است که جوانه ها ارزش غذایی بالایی دارند؟
بله. هر دانه ای یک قوه نامیه دارد، یعنی در یک زمان تعریف شده میتواند مجددا حیاتاش را آغاز کند و طی این روند میزان مواد مغذی موجود در آن افزایش پیدا میکند.

به نظر شما ارزش غذایی دانه ها با جوانه هایشان یکسان است؟
نه. وقتی دانه به جوانه تبدیل میشود ویژگیهایی پیدا میکند که قبلا نداشته است. مثلاً سلنیوم موجود در دانه یا قابل دسترسی نیست یا در کمترین مقدار قابل دسترسی است، ولی وقتی دانه جوانه میزند مقدار سلنیومی که بدن میتواند دریافت کند چند برابر افزایش مییابد. در مورد ویتامینها هم همینطور است. به طور مثال ۱۰۰ گرم عدس خام، ۱۵ میلیگرم ویتامین C دارد ولی ۱۰۰ گرم جوانه عدس دارای ۱۶.۵ میلیگرم ویتامین C است.
البته جوانه زدن باعث میشود میزان دسترسی بدن به پروتئینهای گیاهی نیز افزایش پیدا کند. به همین دلیل توصیه میکنیم قبل از پخت غلات و حبوبات اجازه دهید جوانه بزنند. در این شرایط دسترسی به پروتئین به مراتب بیشتر میشود، مقدار پورین و پریمیدین جوانه ها نیز بالا میرود و این ترکیبها زمانی اهمیت پیدا میکنند که فرد دچار سوختگی یا سرطان است و باید سلولها تکثیر سریعی داشته باشند و زودتر ترمیم شوند.

آیا با پختن یا تفت دادن جوانه ها از ارزش غذایی شان کاسته میشود؟
نه. میتوانیم جوانه ها را روی سالادمان بریزیم. در ضمن اگر آنها را بپزیم، حرارت باعث از بین رفتن مواد مغذی آنها نمیشود.

آیا ارزش غذایی جوانه های مختلف با هم متفاوت است؟
چارچوب کلی ترکیبهای غذایی و میزان پروتئین ، چربی، ویتامینها و مواد معدنی آنها چندان تفاوتی با هم ندارد. البته برخی دانه ها و جوانه ها حاوی ترکیبهایی هستند که خاص خودشان است. مثلاً برخی جوانه ها ترکیب های حلقوی دارند که اشتها را بالا میبرند، برخی دیگر اشتها را کاهش میدهند، برخی حاوی ویتامین K و... هستند. برخی هم بر شدت درد قاعدگی تاثیر میگذارند.

چه جوانه های برای چه فردی مناسب تر است؟
در کل نمیتوان گفت کدام جوانه مناسب کدام فرد یا کدام بیماری است، اما تحقیقات نشان داده برای خانم های باردار بهترین جوانه، جوانه نخود و لوبیاست چون حداقل نمایه گلایسمی را دارند و جوانه های آنها حاوی مقادیر فراوانی از ماده ای به نام سلنوسیستئین است که در فرآیند افزایش قد جنین تأثیر مثبتی میگذارد.
قد جنین مادرانی که در طول بارداری از این جوانه ها مصرف میکنند در مقایسه با مادرانی که جوانه نخورده اند، بلندتر است. در کل جوانه ها سلنیوم دارند و باعث افزایش قد کودکان میشود و ما به مادران توصیه میکنیم به فرزندانشان انواع جوانه ها را بدهند تا قدشان بلندتر شود.

جوانه ها را با چه موادی مصرف کنیم تا جذب مواد مغذیشان بهتر شود؟
مواد موجود در جوانه ها جذب کاملی دارند و میزان جذب آنها تابع شرایطی مثل حرارت، دما یا pH نیست. نیازی نیست کار خاصی انجام دهیم، مثلا آن را با آبلیمو یا ماست یا روغن بخوریم تا جذب مواد مغذیشان بیشتر شود.

آیا تمام جوانه ها قابل خوردن هستند یا محدودیت و ممنوعیتی وجود دارد؟
مصرف جوانه حبوبات و غلات، محدودیت و ممنوعیتی ندارد و میتوان همه آنها را مصرف کرد. البته استثناهایی هم وجود دارد. مثلاً برای فردی که مصرف باقلا برایش ممنوع است و فاویسم دارد، مسلماً مصرف جوانه آن نیز توصیه نمیشود.

جوانه ها را در چه شرایطی و تا چه مدت میتوان نگهداری و مصرف کرد؟
مادامی که دانه خشک است، حداقل امکان فساد قارچی و کپکی را دارد. اما وقتی جوانه زد چون میزان آب آن فراوان است، عمری بین ۲ تا ۶ روز در یخچال دارد. توصیه میشود برای پیشگیری از لزج و بدبو شدن جوانه، آنها را در یخچال نگهداری و فورا مصرف کنید. وقتی جوانه تغییر رنگ میدهد و لزج میشود، بو و طعم آن تغییر پیدا میکند و اینها نشانه هایی از فساد هستند.

آیا لازم است جوانه ها را قبل از مصرف بشوییم؟
اگر خودتان در منزل آنها را تهیه کرده اید و دانه ها را قبل از جوانه زدن شسته اید و در شرایط مناسب نگهداری کرده اید، نیاز به شستن نیست، اما جوانه های آماده بهتر است شسته و در سبدی آبشان گرفته شود و بعد مصرف شوند.