ایران از اوپک می‌رود؟

مریم فکری: صد و هفتاد و ششمین کنفرانس اوپک ۱۹ تیر برگزار می‌شود؛ رخدادی که از نگاه تحلیلگران بازار انرژی، در مقطع زمانی حساس و مهم برای نفت اتفاق می‌افتد. در حال حاضر قیمت نفت تحت‌تاثیر توافق کاهش تولید تولیدکنندگان بزرگ نفت، تنش‌های فزاینده خاورمیانه و پیش‌بینی کاهش تقاضای جهانی قرار دارد.

تاریخ نشست اوپک و متحدانش از ۲۵ و ۲۶ ژوئن به اول و دوم جولای تغییر یافته است. عامل اصلی تاخیر این اجلاس، رویکرد «صبر کن و ببین» است. آنها منتظر نتیجه اجلاس جی۲۰ هستند و امیدوارند ترامپ و شی جین‌پینگ، رییس جمهوری چین پیشرفتی در قرارداد تجاری داشته باشند. نتیجه اجلاس جی۲۰ و مذاکرات بین رییس‌جمهورها به کشورهای عضو اوپک و تولیدکنندگان غیراوپک کمک می‌کند در مورد تمدید قرارداد کاهش تولید تصمیم‌گیری کنند.

با این همه، موضع‌گیری ترامپ که مبهم و نامطمئن است، یکی از منابع نگرانی بازار است. ترامپ تلاش برای پیروزی در انتخابات سال ۲۰۲۰ آمریکا را آغاز کرده و به همین دلیل، درباره مسائل کلیدی، به‌ویژه مسایل تجاری، پرحرف‌تر و مبهم‌تر خواهد بود. این شرایط، به اقتصاد جهانی آسیب می‌زند و تقاضا برای نفت را ضعیف می‌کند.

آژانس بین‌المللی انرژی به‌تازگی برآورد خود از رشد تقاضای نفت در سال ۲۰۱۹ میلادی را از یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز به یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داده است.

هم‌اکنون اوپک و متحدانش توافق کرده‌اند تولید نفت خود را از آغاز سال‌جاری میلادی به مدت ۶ ماه، در مجموع یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهند. این توافق در پایان ماه جاری میلادی پایان می‌یابد.

با این وجود، چند منبع اوپکی اعلام کردند که «تولیدکنندگان نفت در حاشیه خلیج فارس تولید نفت خود در ماه ژوئیه را در سطح تعیین‌شده در توافق جهانی کاهش تولید نفت نگه می‌دارند. اگرچه یک منبع اوپک گفته «روسیه تنها کشوری است که هنوز درباره تمدید توافق جهانی کاهش تولید نفت تصمیم نگرفته است.

سرنوشت ایران در اوپک

در این میان، با تشدید تحریم‌ها علیه ایران شائبه‌ای مبنی بر خروج ایران از اوپک به وجود آمد؛ موضوعی که در سطح بین‌المللی نیز مطرح شده است، اما اخیرا وزیر نفت ایران درباره این مساله صراحتا اعلام کرد که «ایران قصد خروج از اوپک را ندارد. »

در سال ۱۳۹۵ صادرات نفت‌خام ایران در نتیجه اجرای برجام جهش کرد و به مرور به بالاتر از ۲.۲ میلیون بشکه در روز رسید. آن زمان تولید نفت‌خام ایران نیز در یک قدمی تکرار رکورد ۴ میلیون بشکه در روز قرار داشت؛ به طوری که اواخر آن سال در توافق اولیه کاهش تولید اوپک سطح تولید مرجع ایران ۳.۹۷۵ میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شد.

با بازگشت تحریم‌های آمریکا در سال ۱۳۹۷ دوباره نمودار تولید و صادرات نفت‌خام ایران روندی نزولی به خود گرفت. اگر آخرین گزارش ماهانه اوپک بر اساس اطلاعات منابع ثانویه را ملاک قرار دهیم، در ماه مارس ۲۰۱۹ تولید نفت خام ایران ۲.۶۹۸ هزار بشکه در روز بوده است.

در این شرایط، بیژن نامدارزنگنه اعلام کرد که «این کشور برنامه‌ای برای خروج از اوپک ندارد و از این‌که بعضی از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت، آن را به یک کانون سیاسی برای مقابله با دو عضو بنیانگذار اوپک یعنی ایران و ونزوئلا تبدیل کرده‌اند، متاسف است. »

وی تاکید کرد که «بازار نفت باید غیرسیاسی باشد و اعتقاد من این است که این کشورها اوپک را به سمت فروپاشی می‌برند، ولی ما می‌خواهیم اوپک حفظ شود. »

فریدون برکشلی مدیرگروه مطالعات انرژی وین نیز متذکر شد: «مقایسه شرایط کنونی بازار بسیار دشوار است، بزنگاه سختی است. اما مطمئنا ما (ایران) با قدرت عبور خواهیم کرد. فن تبدیل چالش به فرصت را باید با دقت و درایت برنامه‌ریزی کرد، زیرا مساله تنها به نفت مربوط نمی‌شود، سیاست‌های پولی و مالی و روابط منطقه‌ای و بین‌المللی و دیپلماسی فعال از اصول لازم در این عرصه است».

اعتبار و جایگاه ایران در اوپک

رضا پدیدار، رئیس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین در مورد جایگاه و موقعیت ایران در اوپک می‌گوید: «ایران از موسسین اوپک است و جایگاه آن در اوپک مشخص شده است و دومین تولیدکننده بوده است. »

وی می‌افزاید: «به دلیل تلاطم سیاسی و اقتصادی که در دنیا حاصل شد و سرمایه‌گذاری‌هایی که در کشور عراق صورت گرفت، جای ایران تغییر کرد و از جایگاه دوم به سوم رسید و در نهایت بر اثر تحریم‌های یک‌جانبه‌ای که برعلیه کشور وجود داشت، پایگاه این کشور ضعیف شود و تولید آن کاهش پیدا کرد و در جایگاه پنجم قرار گرفت. بر این اساس، ما کماکان در موقعیت خود در اوپک هستیم و صحبت خودمان را خواهیم کرد. »

پدیدار با ذکر این نکته که اوپک یک تشکل رسمی مورد پذیرش کشورهای عضو است که در موضوع نفت با یکدیگر به اتفاق نظر می‌رسند و براساس یک سیاست‌گذاری جامع، با یکدیگر حرکت می‌کنند، متذکر می‌شود: «من تصور نمی‌کنم خارج از این چارچوب، ایران اقدامی داشته باشد و یا حتی کشورهای عضو اوپک نیز در مقابل ایران تغییری داشته باشند. »

وی تصریح می‌کند: «تصور نمی‌کنم تغییری صورت گیرد، منتها ما در موقعیتی که جایگاه دوم را در اوپک داشتیم، قوی‌تر وارد مذاکرات و گفت‌وگوها می‌شویم و امروز که جایگاه خود را از دست داده‌ایم، قاعدتا اثرگذاری صحبت‌ها و تحلیل‌های ما به طور طبیعی کاهش می‌یابد. »

رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران عنوان می‌کند: «سیاست‌گذاری‌هایی که وزارت نفت و به طور کلی دولت برای حفظ اعتبار کشور در جایگاه اوپک می‌خواهد مطرح کند، قاعدتا سیاست‌گذاری‌هایی است که بخش مهم آن، مربوط به سیاست‌های کلان کشور است و بخش دیگر، مربوط به سیاست‌های تخصصی می‌شود که ایران کماکان برای حفظ اعتبار اوپک در تولید و عرضه نفت‌خام، همگام با سایر کشورها در اجلاس حضور خواهد داشت. »

حفظ کاهش سقف تولید اوپک؟

پدیدار درباره احتمال حفظ کاهش سقف تولید اوپک، می‌گوید: «سقفی که در اجلاس قبلی و ۶ ماه پیش تعیین کردند که در آذرماه در وین برگزار شد، ۳۲.۵ میلیون بشکه بود کشورهای عضو اوپک تعهد کردند که از این سقف فراتر نروند. »

وی می‌افزاید: «با توجه به شرایطی که در بازار حاکم شد و وابستگی اقتصاد اوپکی‌ها به درآمدهای نفتی و همین‌طور غیراوپکی‌ها و در راس آنها روسیه که ۴۸ درصد درآمدهای ملی‌اش به نفت وابستگی دارد، آمدند سقف ۳۲.۵ میلیون بشکه را کمتر تولید کردند. »

رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران تصریح می‌کند: «امروز که من با شما صحبت می‌کنم، اوپک ۲۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه تولید می‌کند و به طور قطع در اجلاس آتی راجع به حفظ سقف اوپک صحبت خواهد شد. خوشبختانه در حال حاضر اعضای اوپک به طور متفق‌القول زیر سقفی که تعهد کردند، تولید می‌کنند و همین موضوع باعث پایداری قیمت و جلوگیری از نزول قیمت‌ها در سطح جهان خواهد شد. »

پدیدار متذکر می‌شود: «من پیش‌بینی می‌کنم با توجه به این‌که اتحاد اوپک و غیراوپکی‌ها با وجود تحولات سیاسی حفظ شده، توانستند زیر آن سقف تولید کنند و همان سهمیه را نیز نگه داشتند. البته عارضه‌های سیاسی نیز به تعدادی از اعضای اوپک وارد شد، مثل لینی، ونزوئلا، الجزایر، نیجریه و حتی ایران. »

وی خاطرنشان می‌کند: «۵ کشور از اعضای اوپک زیر سقف خود تولید کردند که عملا سقف تولید اوپک به شدت کاهش پیدا کرد و به نظر من اوپکی‌ها بر همین اساس، خواهند ماند، چون قیمتی که امروز می‌فروشند، بالا ۶۰ دلار است و این عدد خوب است. بنابراین من پیش‌بینی می‌کنم اگر همین شرایط ادامه پیدا کند، قیمت نفت اوپک تا پایان سال ۲۰۱۹ میلادی بین ۶۵ تا ۷۵ دلار خواهد بود. »

۲۲۳۲۲۵