طرح جامع مس در خوان آخر

صاحب‌نظران، متولیان و تحلیلگران معدن کشور در نخستین جلسه کمیته راهبردی دومین همایش چشم‌انداز صنایع غیرآهنی شاخص‌ترین دغدغه‌ها و چالش‌های معدن و صنایع معدنی را زیر ذره‌بین قرار دادند. به اعتقاد آنها، دست‌اندازهای توسعه صنایع غیرآهنی از سه ضلع «عدم توازن عرضه و تقاضا در بازار»، «ارتباط شکننده و محدود صنعت و دانشگاه» و «صدور بخشنامه‌ها و سیاست‌های خلق‌الساعه و پی‌درپی سیاست‌گذاران» تشکیل شده است. به اعتقاد آنها تبعیت از استراتژی اتحادیه اروپا که برای ۱۰ سال آینده در بخش معدن و صنایع معدنی تنظیم و تدوین شده، یکی از گریزگاه‌هایی است که می‌توان برای توسعه و برون‌رفت معدن و صنایع معدنی کشور از چالش‌ها و گلوگاه‌ها به کار بست. در این گردهمایی اما رئیس هیات عامل ایمیدرو نیز حامل یک خبر جدید برای فعالان و صاحبان معدن بود. به گفته خداداد غریب‌پور طرح جامع مس در مرحله نهایی شدن است و طرح جامع سایر صنایع غیرآهنی را نیز ایمیدرو دنبال خواهد کرد. این در حالی است که کارشناسان معتقدند صنایع معدنی برای بالندگی‌ باید در چارچوب طرح جامع حرکت و برنامه‌‌های مدونی را در این راستا دنبال کنند.

در اولین نشست کمیته راهبردی دومین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته با نگاهی به تولید و بازار، جعفر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت؛ خداداد غریب‌پور رئیس هیات عامل ایمیدرو؛ سیدحسین‌هاشمی؛ مصطفی موذن‌زاده؛ احمد دوست‌حسینی؛ عبدالرضا‌هاشم‌زائی عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی؛ اردشیر سعدمحمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران؛ محمد ابکاء مدیرعامل شرکت مهندسی بین‌المللی فولادتکنیک؛ رضا اشرف سمنانی مشاور مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو)؛ سیدمحمد اتابک مدیرعامل شرکت گسترش صنایع معدنی کاوه پارس؛ محمدرضا بنی‌اسدی‌راد؛ هوشنگ گودرزی رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران؛ یوسف مرادلو رئیس هیات مدیره و دبیر انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران؛ حسنعلی رضایی‌مقدم مدیرعامل شرکت گروه کارخانه‌های تولیدی نورد آلومینیوم؛ شهرام رایگان رئیس دانشکده متالورژی دانشگاه تهران؛ عباس مجدی رئیس دانشکده معدن دانشگاه تهران؛ علیرضا بختیاری مدیرمسوول گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد»؛ سروش فولادچی دبیر امور همایش‌های گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» و هومان خواجه نصیری مشاور توسعه بازار حضور داشتند.

دغدغه فعالان معدنی

رضا اشرف سمنانی، مشاور مدیرعامل شرکت مادر تخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) در این جلسه گفت: محورهای پیشنهادی دومین همایش صنایع غیرآهنی در چارچوب درستی انتخاب و گزینش شده است. محور «صادرات در مواجهه با تحریم‌ها، آیین‌نامه‌ها و قوانین داخلی و زیرساخت‌ها» از جمله موضوعاتی است که از اهمیت و نقش بسیار مهمی در این برهه زمانی برخوردار است. همچنین تامین سرمایه که چند وقتی است برای تولیدکنندگان دست‌اندازهایی ایجاد کرده، لازم است در این همایش مورد توجه قرار گیرد تا بتوان راهکارهایی برای تسهیل تبادلات مالی داخلی و بین‌المللی فراهم کرد. اما محور بعدی که به درستی در طبقه‌بندی محورهای اصلی و پیشنهادی این همایش جانمایی شده بومی‌سازی است که البته پیش از این بارها در خصوص آن بحث‌هایی صورت گرفته و به نوعی به تکرار افتاده‌ایم. نکته مهم دیگر، تکنولوژی و نوآوری است که باید در پنل‌های تخصصی و کارگاه‌ها به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد. با زیر ذره‌بین قرار دادن این محور می‌توان بحث‌هایی که در خصوص آلودگی‌ها و عوامل مخرب محیط‌زیست مطرح است را حذف کرد. اما موضوع دیگری که باید مورد توجه سیاست‌گذاران این همایش قرار گیرد، بحث جذب خارجی‌هاست. باید در این مورد تصمیماتی اتخاذ شود تا مشخص شود که آیا نیازی به ورود آنها در این گردهمایی هست یا خیر. گشودن زنجیره‌های مس، روی و آلومینیوم نیز از دیگر بخش‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوان روی صنایع پایین‌دستی تمرکز بیشتری معطوف کرد.

اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران هم در این جلسه اظهار کرد: موضوعی که قابل اتکاست، در ارتباط با تحلیل فن اقتصاد جهانی است. براساس استراتژی اتحادیه اروپا که برای ۱۰ سال آینده در بخش صنایع معدنی هدف‌گذاری شده است، ۲۰ عنصر در دست تدوین قرار گرفته که در آن مشخص شده است دنیا برای سرمایه‌گذاری باید به چه سمت‌وسویی گام بردارد. اهمیت این استراتژی از این جهت است که ما هم با نگاه به مفاد و جزئیات آن جهت‌گیری خود را در صنایع معدنی مشخص کنیم. موضوع حائز اهمیت دیگر این است که ۹۰ درصد از صنایع آهنی براساس معدن چارچوب‌بندی می‌شوند. این موضوع باعث شده که معادن ایران چه به لحاظ طراحی، چه عملیاتی و چه تجهیزاتی با معادن کل دنیا فاصله معناداری پیدا کنند. پیشنهاد می‌شود در همایش صنایع غیرآهنی فضایی ایجاد شود تا راهبردهای از میان برداشتن این فاصله‌ها تعریف و تدوین شود تا بتوانیم خود را با دنیا تطبیق دهیم. موضوع مهم دیگر که می‌تواند در این همایش مورد بحث و بررسی قرار گیرد، ارتباط میان صنعت و دانشگاه است. سیستم و ساختار آموزش عالی کشور در بخش صنعت دچار ضعف است و سیلاب‌های درسی بسیاری در زمینه صنایع همچنان در دانشگاه‌ها مغفول مانده است. باید نشانه‌گذاری شود که در چه بخش‌هایی از آموزش‌هایمان نقاط ضعف وجود دارد. با این حال در این شرایط که نقاط ضعف بسیاری در ارتباط با صنعت و دانشگاه وجود دارد، همچنان انتظار می‌رود که تکنولوژی‌های روز در صنایع مستقر شوند.

محمدرضا بنی اسدی‌راد هم در این جلسه با اشاره به اینکه باید همایش صنایع غیرآهنی را به سطح همایش‌های فولادی که تاکنون ۹ دوره برگزار شده است برسانیم، گفت: محورهای شش‌گانه برگزیده برای همایش صنایع غیرآهنی امسال بسیار مفید و جامع است اما چهار محور دیگر را باید به آن اضافه کرد. محور نخست گلوگاه‌هایی است که در بخش اکتشافات جانمایی شده‌اند و برای بررسی دلایل آن یک پنل تخصصی که بتواند به آن جهت دهد نیاز است. محور دوم مورد تاکید، حول محور وضعیت امروز اقتصاد کشور است. با توجه به اینکه تاریخ برگزاری دومین همایش صنایع غیرآهنی همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها در مهرماه است، باید شرایطی را فراهم کرد که دانشجویان حضور پررنگ‌تری در این همایش داشته باشند تا بتوان مسائل روز را در ابعاد گسترده‌تری مورد واکاوی قرار داد. پررنگ‌ کردن نمایشگاه‌ها محور سوم مورد تاکید است. برگزاری شایسته نمایشگاه‌ها به جهت موضوع بومی‌سازی نقش مهمی دارد. اگر می‌خواهیم تحریم‌ها به فرصت تبدیل شوند باید در این مسیر گام برداریم. محور چهارم هم حضور سخنرانان خارجی در همایش‌هاست. سال‌های قبل به‌دلیل تداخل برگزاری سمینارهای خارجی با همایش‌های برگزار شده در ایران، این مهم امکان‌پذیر نشد که امیدواریم این موانع برطرف شود. یوسف مرادلو، رئیس هیات مدیره انجمن و دبیر انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران سخنران بعدی کمیته راهبردی بود. وی در این جلسه اظهار کرد: محورهای پیش‌بینی‌شده برای همایش صنایع غیرآهنی خوب است اما چند مساله ریشه‌ای باید در آن مورد توجه قرار گیرد. یکی حضور دانشگاه‌ها و دانشجویان در این همایش‌ است. مطابق با ارزیابی‌ها بین دانشگاه و صنعت فاصله معناداری وجود دارد و این موضوع در تفکر و اندیشه آیندگان تاثیرات نامطلوبی خواهد داشت. محور مهم دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که متولیان دولتی در همایش حضور پررنگی داشته باشند. در چند وقت اخیر بسیاری از تصمیمات در صنایع معدنی بدون مشورت با بخش‌خصوصی گرفته شده است. این روند باعث شده اهداف و برنامه‌ها پشت درهای بسته اتخاذ شود که در نهایت منجر به صدور بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌هایی شده که به صورت مداوم مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفته است و در این بین فعالان سرگردان مانده‌اند.

سخنران بعدی، عباس مجدی، رئیس دانشکده معدن دانشگاه تهران بود. او اظهارات خود را با دو پرسش «جایگاه دانشگاه‌ها در صنایع کجاست؟» و «ارتباط بالفعل دانشگاه با صنعت چگونه دیده می‌شود» آغاز کرد و در ادامه گفت: در پاسخ به این سوالات باید عنوان کرد که ارتباطات بسیار کمرنگ است و دانشجویان با معادن غریبه و به‌نوعی از آنها گریزانند. این در حالی است که دنیای امروز برای توسعه‌یافتگی نیازمند ارتباط مستقیم با دانشگاه‌هاست. در دنیا تمام استادان و دانشگاه‌ها از حمایت‌های مالی صنایع برخوردار هستند و بسیاری از صنایع کوچک از این طریق می‌توانند به بنگاه‌های بزرگ تغییر ساختار و شکل دهند. اما این موضوع در ایران بسیار کمرنگ است. در نهایت باید عنوان کرد که تصمیم‌گیری‌ها در بسیاری از موارد اشتباه است و هزینه‌هایی را تحمیل خواهد کرد. باید جایگاه دانشگاه هم در به‌روزرسانی، هم در تولید و هم در بخش فرآوری صنایع معدنی دیده شود. شهرام رایگان، رئیس دانشکده متالورژی دانشگاه تهران نیز در این جلسه اظهار کرد: ارتباط دانشگاه و صنعت دو وجه دارد. آموزش و پژوهش که متاسفانه همیشه بخش پژوهش آن مورد توجه صاحب‌نظران قرار می‌گیرد. بنابراین در این همایش از این موضوع استقبال می‌شود که در پنلی تخصصی ارتباط صنعت و دانشگاه از منظر آموزش زیر ذره‌بین قرار گیرد. موضوع بومی‌سازی و شرکت‌های دانش‌‌بنیان از جمله بخش‌های دیگری است که باید موردتوجه قرار گیرد. شرکت‌های دانش‌بنیان باید در صنایع معدنی جایگاه مطلوبی داشته باشند، زیرا این شرکت‌ها در بحث ورود تکنولوژی‌ها نیز موثر هستند. محمد ابکاء، مدیرعامل شرکت فولاد تکنیک مهم‌ترین بخش همایش صنایع غیرآهنی را تمرکز بر موضوع بازار دانست و گفت: مخاطب باید از برگزاری چنین همایش‌هایی خروجی بگیرد. یکسری از مسائل تاکنون از سوی صاحب‌نظران مطرح شده که کاملا بنیادی است اما مساله تولیدکنندگان را حل نمی‌کند مثل دانش‌بنیان‌ها و روابط بین دانشگاه و صنعت. اما مهم‌ترین بخش بازار است و از دیدگاه من باید محور اصلی همایش پیش‌رو باشد. در این بین موضوع صادرات هم بسیار مهم است. همچنین باید زنجیره‌هایی مانند فولاد از معدن تا محصول در استراتژی‌ها دیده شود. ابکاء در ادامه اظهار کرد: درمورد شرکت‌های خارجی که موفق شده‌اند در این نوع همایش‌ها حضور پیدا کنند، ذکر این نکته حائز اهمیت است که آنها آمده‌اند تا بازارهای ما را محک بزنند. بنابراین توجه به بازارها بسیار حائز اهمیت است. سیدمحمد اتابک، مدیرعامل شرکت گسترش صنایع معدنی کاوه پارس هم در این جلسه گفت: اگر به تمام واحدهای تولیدی کشور نگاهی بیندازید، متوجه می‌شوید که نه‌تنها در چرخه فولاد بلکه در سایر صنایع معدنی مهم‌ترین مشکل و دست‌انداز بخش عرضه است نه تولید. به گفته اتابک در حال‌حاضر مازاد تولید وجود دارد که باید راه‌حلی برای متوازن کردن عرضه در بازار جست‌وجو کرد. وی در ادامه گفت: یکی از مسائلی که برای فعالان اقتصادی دغدغه ایجاد کرده این است که زبان مشترکی بین دولت و صادرکنندگان و صاحبان صنایع به‌وجود نیامده است. این موضوع باعث شده سنگ‌هایی مانند مجوزها و آیین‌نامه‌های خلق‌الساعه روی هم گذاشته شود و در نهایت به مخاطره‌ای برای فعالان معدنی تبدیل شود. در ادامه این نشست حسنعلی رضایی‌مقدم با طرح این سوال که بدنه کارشناسی در نظام تصمیم‌گیری چه جایگاهی دارد، اظهار کرد: در حال‌حاضر بسیاری از مسائل کشور در اتاق بازرگانی مطرح می‌شود، اما صدای فعالان اقتصادی در هیچ کجا شنیده نمی‌شود. عدم ارتباط بین بدنه کارشناسی با نظام تصمیم‌گیری دلیل این موضوع است. هوشنگ گودرزی نیز با انتقاد از اینکه دانشگاه‌ها ارائه خدمت نمی‌کنند، گفت: اصلاح این روند به ارتباط بین صنعت و دانشگاه کمک خواهد کرد. وی همچنین قوانین وضع شده برای افزایش تولید بدون توجه به زیرمجموعه‌های آن را نقد کرد و گفت: در حال‌حاضر مصرف‌کنندگان به سمت تولید داخلی آمده‌اند و این موضوع منجر به رونق تولید شده و عملا شرایطی فراهم شده تا تولیدکنندگان معضلات و مسائل خود را شناسایی کنند. اما همزمان با هدف‌گذاری برای رونق، برنامه‌ریزی‌هایی که برای حمایت از تولید صورت می‌گیرد، دقیق نیست. رئیس سندیکای صنایع آلومینیوم ایران افزود: قسمت اعظم مواد اولیه در بخش آلومینیوم وارداتی است که به آن ارز نیمایی تعلق می‌گیرد، درحالی‌که تولیدکنندگان بالادستی از ارزی با نرخ میانگین سامانه نیما و بازار آزاد بهره‌مند هستند. مصطفی موذن‌زاده نیز در این نشست یکی از دلایل موفقیت در همایش‌های فولاد که هر سال از سوی گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» در بهمن‌ماه برگزار می‌شود را طرح جامع فولاد دانست؛ به‌طوری‌که کلیه مباحث در چارچوب این طرح ارائه و بررسی می‌شود. وی تاکید کرد صنعت مس نیز این پتانسیل را دارد که برای آن طرح جامع نوشته شود. موذن‌زاده همچنین در مورد صنایع غیرآهنی این نکته را مطرح کرد که باید ۱۰درصد به بخش تولید و ۹۰درصد به توسعه توجه کرد؛ در عین حال در شرایط خاص امروز کشور باید صادرات را نیز در بخش توسعه در نظر داشت. وی بر بحث بومی‌سازی به عنوان یکی دیگر از محورها تاکید کرد و گفت: با توجه به مدل موفقی که در کنسانتره سنگ‌آهن وجود دارد، می‌توان این مدل را در صنایع غیرآهنی به‌خصوص مس پیاده‌سازی کرد.

ارزیابی واقعی از تحریم‌ها

عبدالرضا ‌هاشم‌زائی در ادامه این نشست با اشاره به دو طرز تفکر در مجلس، گفت: یک تفکر این است که همه‌چیز را بومی‌سازی کنیم، اما تفکر دوم این است که تحریم‌ها را نباید فرصت دانست چراکه یک عمل ظالمانه است که منجر به ضربه به اقتصاد کشور می‌شود. باید مسوولان کشور متوجه شوند که تحریم‌ها هزینه‌ها را افزایش داده و فرصت برای کشور محسوب نمی‌شود. وی با اشاره به چالش تولیدکنندگان صادرات‌گرا در شرایط تحریم خطاب به مسوولان دولتی اظهار کرد: در این شرایط دولت نباید در مسیر بخش خصوصی مشکل جدید ایجاد کند. احمد دوست‌حسینی نیز با بیان اینکه در مورد تحریم‌ها باید واقعیت‌نمایی کرد، گفت: نباید در مورد تحریم‌ها بزرگ‌نمایی و کوچک‌نمایی کنیم. وی همچنین به متولیان صنعت و معدن کشور پیشنهاد داد که گزارشی از روند ارزش افزوده محصولات صادرات‌گرا در حوزه معدن و صنایع معدنی ارائه کنند تا برون‌داد مالی آنها دیده شود و بتوان ارزیابی از چشم‌انداز آنها داشت. در ادامه سیدحسین‌هاشمی با بیان اینکه اقتصاد و آینده کشور علاوه بر نفت و گاز به بخش معدن نیز وابسته است، اظهار کرد: مرداد ماه امسال سالگرد تحریم صنایع معدنی است، بنابراین باید تولید در این بخش با توجه به تحریم‌ها مورد بررسی قرار گیرد.‌هاشمی همچنین با اشاره به ضرورت حضور نمایندگان نظام بانکی کشور در این همایش گفت: درصورتی‌که مسوولان بانکی با بخش تولید همراه نباشند، نمی‌توان کاری از پیش برد. همچنین خداداد غریب‌پور حامل یک خبر برای فعالان معدنی بود. به گفته وی طرح جامع مس در مرحله نهایی شدن است و طرح جامع سایر صنایع غیرآهنی را نیز ایمیدرو دنبال خواهد کرد. وی همچنین به بحث تامین مالی بخش خصوصی از طریق شرکت ملی مس با همکاری بانک‌ها اشاره کرد و گفت: شرکت ملی مس به معادن کوچک برای تامین مالی کمک خواهد کرد. غریب‌پور در ادامه با اشاره به امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری در حوزه پژوهش، گفت: ایمیدرو در موضوع آموزش و پژوهش با همکاری دانشگاه فعال شده، اما مساله این است که این تفاهم‌نامه‌ها به قرارداد تبدیل نمی‌شود. وی همچنین با اشاره به تعامل با بخش خصوصی اظهار کرد: در حال‌حاضر تعامل ما با بخش خصوصی از تنش‌های اولیه به گفت‌وگوهای آرام تبدیل شده و اصرار ما بر این است که فاصله‌ها روزبه‌روز کمتر شود. به گفته وی، ساختار حاکم اجازه می‌دهد که به سمت توانمندسازی بخش خصوصی حرکت کنیم. رئیس هیات‌عامل ایمیدرو در عین حال این خبر را نیز داد که کانی‌های غیرفلزی نیز مدنظر ایمیدرو در معادن کوچک است و با همکاری بخش خصوصی احیا می‌شود. جعفر سرقینی نیز بر توازن در چرخه تولید تاکید کرد. معاون وزیر صمت همچنین خطاب به فعالان معدنی در بخش خصوصی گفت: ما از سپردن کارها به انجمن‌ها و قبول مسوولیت از سوی آنها استقبال می‌کنیم و این سیاست را دنبال خواهیم کرد.

۶ محور کلیدی همایش

دومین همایش و نمایشگاه چشم‌انداز صنایع غیرآهنی ایران با ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» ۹ و ۱۰ مهر ماه در مرکز همایش‌های صدا و سیما برگزار می‌شود. این همایش با ۶ محور «توازن تولید، مصرف داخلی و صادرات در بازار صنایع غیرآهنی»، «صادرات در مواجهه با تحریم‌ها، آیین‌نامه‌ها و قوانین داخلی و زیرساخت‌ها»، «تامین سرمایه و تبادلات مالی داخلی و بین‌المللی»، «بومی‌سازی و رونق تولید در صنایع غیرآهنی»، «انرژی، آب، محیط‌زیست و اقتصاد چرخه‌ای در بهره‌وری صنایع غیرآهنی»، «تکنولوژی و نوآوری» برگزار خواهد شد. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره تلفن ۸۷۷۶۲۳۵۰ تماس بگیرند یا به وب‌سایت http://events.den.ir مراجعه کنند.