روایتی از بازسازی تلویزیونی تراژدی «گوهرشاد»/ جنایت تطهیر نمی‌شود

به گزارش ایکنا؛ مهر نوشت: ۲۱ تیرماه سالروز قیام گوهرشاد و حادثه تلخ کشتار جمعی مومنان در حریم حرم رضوی (ع) است. حادثه‌ای سترگ که به‌رغم عظمتی که دارد کمتر شاهد ثبت تصویری درخور شأن از آن در لابه‌لای تولیدات سینمایی و تلویزیونی در چهار دهه گذشته بوده‌ایم.

سریال تلویزیونی «از یادها رفته» که در ماه رمضان امسال روی آنتن شبکه یک سیما رفت، از این منظر جزو اولین تولیداتی بود که در بخش‌هایی از روایت داستانی خود، این واقعه تراژیک را از دل تاریخ بیرون کشید و به تصویر درآورد. همان بخش‌هایی که تحت عنوان فیلم تلویزیونی «گوهرشاد» همزمان با سالگرد این واقعه از آنتن شبکه اول سیما بازپخش شد.

همزمان با سالروز واقعه گوهرشاد پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری نیز با بازنشر متن سخنرانی ایشان درباره اهمیت پرداختن و روایت این واقعه تاریخی، که در سال ۹۶ ایراد شده بود، بار دیگر لزوم توجه جدی‌تر به این مهم را یادآور شد.

به همین مناسبت گفتگویی با اکبر تحویلیان تهیه‌کننده سریال «از یادها رفته» داشتیم تا از زبان او روایتی از ملاحظات و دشواری‌های بازنمایی تصویری یک واقعه تاریخی با این مختصات، داشته باشیم.

سریال‌سازی علیه یک تهاجم

اکبر تحویلیان تهیه‌کننده تلویزیون در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ساخت سریال‌هایی که به وقایع تاریخی مثل واقعه «گوهرشاد» می‌پردازد و اینکه این سریال‌ها تقابلی علیه تطهیرسازی‌های «من و تو» و «بی‌بی سی» است، بیان کرد: قطعاً یکی از اهداف بزرگ صداوسیما در ساخت اینگونه آثار هم همین بوده است. اگر جوانان ما مورد تهاجم قرار می‌گیرند به دلیل تماشای برخی از همین آثار مرتبط با حکومت پهلوی است و اینکه در تلویزیون و سینمای ما درباره شکل‌گیری این دوره تاریخی خیلی کم فیلم ساخته شده است.

وی اضافه کرد: برخی از فیلم‌هایی هم که درباره پهلوی دوم و اول ساخته شده است چون خیلی شعاری بوده، نتوانسته است در میان مردم جا بیفتد و آنها فکر کرده‌اند که با آثاری یک سویه طرف هستند. با این حال آنچه که باعث می‌شود عده‌ای بخواهند دوره پهلوی را تطهیر کنند برخی از اقدامات به ظاهر مرتبط با آبادانی و رفاه اجتماعی است که در این دوره انجام شده اما در زیر پوسته چنین اتفاقاتی، استقلال و فرهنگ کشور که آرام‌آرام استحاله می‌شد نادیده گرفته شده است.

جنایت رضاخان و تلاش تطهیرگران!

در قضیه گوهرشاد هم حرکت دولت برخلاف اعتقادات مردم است و دیدیم که در دوره رضاشاه چگونه توسط عناصر بیگانه سرمایه‌گذاری می‌کنند تا کشور را به آهستگی به جای دیگر برند. در حالی که اگر مردم با این تاریخ آشنا شوند در تصمیم‌گیری‌هایشان تاثیرگذار است. به طور مثال رضاشاه دستور اصلی کشتار را به بخش نظامی داد و از آن‌ها خواست به تحصن مردم پایان دهند اما عده‌ای تلاش کردند او را تطهیر کنند.

وی درباره چگونگی به تصویر کشیدن صحنه گوهرشاد در سریال نیز توضیح داد: ما با توجه به عکس‌هایی که از آن زمان داشتیم متن سریال را نوشتیم و تلاش کردیم روایت اصلی را به تصویر کشیدیم.

تصویربرداری سکانس گوهرشاد در مسجد اصفهان

تهیه‌کننده «از یادها رفته» درباره انتخاب مسجد اصفهان به جای حرم مطهر امام رضا (ع) نیز عنوان کرد: آستان قدس رضوی همکاری زیادی با ما داشت و موافقت کرده بود صحنه‌های سریال را در آنجا تصویربرداری کنیم. اما مسجد گوهرشاد کنونی در این سال‌ها چندین بار بازسازی شده بود بنابراین مساجد زیادی را دیدیم. به حدود ۲۰ مسجد در سراسر کشور سر زدیم که از جمله آنها شهر قزوین بود. در اصفهان هم ابتدا مسجد عتیق و جامع را انتخاب کردیم که درنهایت مسجد اصفهان قطعی شد که به لحاظ قدمت و تاریخ خیلی با مسجد گوهرشاد قبلی مطابقت نداشت. درواقع شاکله مسجد امام اصفهان به گوهرشاد می‌خورد و ساختمان‌هایی وسط گوهرشاد بود که ما با دکور در مسجد اصفهان ایجاد کردیم.

حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ دست لباس تهیه کردیم

تحویلیان درباره بازه زمانی تولید کار نیز بیان کرد: پیش تولید این صحنه زمان‌بر بود چون باید حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ دست لباس برای مردم عادی و نظامیان تهیه می‌شد همچنین حدود ۲ تا ۳ هفته هم دکورهای لوکیشن سریال نصب شد و بعد از آن ما یک هفته فیلمبرداری داشتیم.

وی درباره سختی‌های ساخت این صحنه نیز یادآور شد: صحنه گوهرشاد زمان زیادی برد و خود فیلمبرداری هم سختی‌هایی داشت چون مردم به مسجد رفت و آمد داشتند و ما باید شب‌ها تا صبح کار می‌کردیم. بعد از فیلمبرداری نیز چند وقت با جلوه‌های ویژه باید کار می‌کردیم تا به صورت کروماکی صحنه‌های حرم مطهر امام رضا (ع) را هم در آن قرار دهیم.

تاریخ اینقدر گویاست که نیازی ندارد حادثه را غلیظ‌تر کنیم

تحویلیان درباره حساسیتی که باید در آثار تاریخی لحاظ شود، بیان کرد: باید بی هیچ ترسی به سمت ساخت آثار تاریخی نزدیک شویم و آنها را همانطور که در تاریخ بوده‌اند بسازیم آن وقت مردم هم این درک را دارند که خروجی کار را بپذیرند. منتها نباید فراتر از تاریخ عمل کنیم چون خود تاریخ اینقدر گویاست که نیازی ندارد حادثه را غلیظ‌تر کنیم.

وی درباره هزینه‌های سریال نیز عنوان کرد: این سریال دقیقه‌ای حدود ۱۰ میلیون تومان هزینه برد که جزو سریال‌هایی با بودجه کم است. با این حال خود کار، سریال سنگینی بود و ما خیلی سعی کردیم با حادثه اصلی شبیه‌سازی کنیم و سریالمان مطابق مستندات باشد.

این تهیه کننده در پایان درباره نبود فیلم و سریال درباره واقعه گوهرشاد اظهار کرد: فیلمی را از همین صحنه سریال با نام گوهرشاد درآورده‌اند که اتفاقاً جمعه گذشته هم پخش شد با این حال همانطور که گفتم کارگردانان باید بدون ترس به این موضوعات نزدیک شوند.