دانستنی‌هایی درباره اختلالات خونی

تهران (پانا) - یک اختلال خونی به هر شرایطی گفته می‌شود که بر یک یا بخش‌های بیشتری از اجزا خون تاثیرگذار باشد و به‌طور معمول توانایی آن برای ارائه عملکرد درست را مختل می‌کند.

به‌گزارش عصرایران، اختلالات خونی شرایطی تاثیرگذار بر توانایی خون در ارائه عملکرد درست خود هستند. انواع مختلفی از اختلالات خونی وجود دارند و علائم به نوع اختلال بستگی دارد. با این وجود، از جمله علائم شایع می‌توان به خستگی شدید و کاهش وزن بدون دلیلی مشخص اشاره کرد.

بیشتر اختلالات خونی موجب کاهش سلول‌ها، پروتئین‌ها، پلاکت‌ها، یا مواد مغذی در خون می‌شوند یا در عملکرد آنها اختلال ایجاد می‌کنند. بیشتر اختلالات خونی از بروز جهش‌ها در بخش‌هایی از ژن‌هایی خاص ناشی می‌شوند و می‌توانند در خانواده‌ها به ارث برسند.

برخی شرایط پزشکی، داروها، و عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند بر ابتلا به اختلالات خونی تاثیرگذار باشند.

اختلال خونی چیست؟

یک اختلال خونی به‌هر شرایطی گفته می‌شود که بر یک یا بخش‌های بیشتری از اجزا خون تاثیرگذار باشد و به‌طور معمول توانایی آن برای ارائه عملکرد درست را مختل می‌کند.

بسیاری از اختلالات خونی نام خود را از جزئی که بر آن تاثیرگذار هستند، گرفته‌اند.

دسته‌بندی زیر اختلالات خونی که موجب کاهش اجزا خون یا تاثیر بر عملکرد آنها می‌شود را تعریف می‌کند:

کم خونی (آنمی) - اگر اختلال بر گلبول‌های قرمز تاثیرگذار باشد.

لکوپنی - اگر اختلال بر گلبول‌های سفید تاثیرگذار باشد.

ترومبوسیتوپنی - اگر اختلال بر پلاکت‌ها تاثیرگذار باشد.

دسته‌بندی زیر اختلالات خونی که موجب افزایش اجزا خون می‌شود را تعریف می‌کند:

اریتروسیتوز - اگر اختلال بر گلبول‌های قرمز تاثیرگذار باشد

لکوسیتوز - اگر اختلال بر گلبول‌های سفید تاثیرگذار باشد.

ترومبوسیتمی یا ترومبوسیتوز - اگر اختلال بر پلاکت‌ها تاثیرگذار باشد.

انواع اختلالات گلبول‌های سفید خون

گلبول‌های سفید خون به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. آنها در مغز استخوان تولید می‌شوند و به انواع مختلف سلول‌ها تبدیل می‌شوند که هر یک هدف ایمنی متفاوتی دارد.

انواع اصلی گلبول‌های سفید شامل موارد زیر می‌شوند:

نوتروفیل‌ها که باکتری‌ها و ویروس‌ها را نابود می‌کنند.

لنفوسیت‌ها که ویروس‌ها را نابود کرده و سیستم ایمنی را تنظیم می‌کنند.

مونوسیت‌ها یا ماکروفاژها که باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌های مرده یا غیرفعال را می‌خورند.

بازوفیل‌ها یا ائوزینوفیل‌ها که به بدن در ارائه پاسخ به واکنش‌های آلرژیک و از بین بردن انگل‌ها کمک می‌کنند.

برخی انواع اختلالات گلبول سفید بر انواع مختلف گلبول های سفید در خون تاثیرگذار هستند، در شرایطی که برخی دیگر تنها بر یک یا دو نوع خاص تاثیر می‌گذارند. از بین گلبول‌های سفید خون، نوتروفیل‌ها و لنفوسیت‌ها بیشتر تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.

بیشتر اختلالات گلبول سفید یا نوعی سرطان یا اختلالات تکثیرشونده هستند.

اختلالات تکثیرشونده شامل افزایش سریع تعداد گلبول های سفید موجود در خون می‌شود. این شرایط بیشتر به‌دلیل یک عفونت رخ می‌دهد، اگرچه گاهی اوقات سرطان‌های مغز استخوان نیز ممکن است دلیل آن باشد.

لکوپنی به‌واسطه کاهش در مقدار گلبول‌های سفید موجود در خون رخ می‌دهد. این شرایط معمولا به‌واسطه موارد زیر رخ می‌دهد:

- بیماری

- عفونت

- قرار گرفتن در معرض سموم

- برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها یا داروهای شیمی درمانی

- جهش‌های ژنتیکی

سه نوع اصلی سرطان خون وجود دارند که بر گلبول‌های سفید خون تاثیر می‌گذارند که شامل موارد زیر می‌شوند:

لنفوم

لنفوم نوعی از سرطان است که به‌واسطه تغییر لنفوسیت‌ها و تکثیر سریع آنها رخ می‌دهد. دو نوع اصلی از لنفوم وجود دارند که شامل لنفوم هوچکین و لنفوم غیرهوچکین می‌شوند.

لنفوم غیرهوچکین یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است و 70 درصد افراد مبتلا به این بیماری حداقل پنج سال پس از تشخیص آن زندگی می‌کنند.

لنفوم هوچکین از شیوع به مراتب کمتر نسبت به لنفوم غیرهوچکین برخوردار است. حدود 86 درصد افراد مبتلا به این بیماری حداقل پنج سال پس از تشخیص آن زندگی می کنند.

لوسمی

لوسمی شامل انباشت گلبول‌های سفید غیر عادی در مغز استخوان می شود که در توانایی این بخش از بدن برای تولید گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها اختلال ایجاد می‌کند. لوسمی می‌واند حاد باشد و به سرعت توسعه یابد یا حالت مزمن داشته و به‌تدریج گسترش یابد.

میلوما

میلوما به‌واسطه انباشت سلول‌های پلاسما در مغز استخوان رخ می‌دهد که در رشد و عملکرد دیگر سلول‌های خونی اختلال ایجاد می‌کند. شایع‌ترین نوع میلوما به نام مولتیپل میلوما شناخته می‌شود که به‌واسطه انباشت سلول های غیر طبیعی پلاسما یا تشکیل یک تومور در نقاط مختلف استخوان یا مغز استخوان رخ می‌دهد. میلوما یک بیماری نادر است.

درمان و تشخیص

یک پزشک معمولا با استفاده از موارد زیر لوسمی، لنفوم و میلوما را تشخیص می‌دهد:

- معاینه پزشکی و بررسی تاریخچه پزشکی کامل

- آزمایش‌های خون

- آزمایش‌های ادرار

- آسپیراسیون و بافت‌برداری مغز استخوان

- نمونه‌گیری مایع نخاعی

- آزمایش‌های تصویربرداری، مانند پرتو اکس، سی‌تی یا پت اسکن، ام‌آر‌آی، و سونوگرافی

پزشکان معمولا با استفاده از ترکیبی از موارد زیر افراد مبتلا به سرطان‌های تهاجمی و فعال خون را درمان می‌کنند:

- شیمی درمانی

- پرتو درمانی

- عمل جراحی

- دارو درمانی هدفمند که به افزایش کارایی داروهای شیمی درمانی یا از بین بردن عناصر سلول‌های سرطانی که شیمی درمانی انجام نداده است، کمک می کنند.

- پیوند سلولهای بنیادی که شامل تزریق سلول‌های مغز استخوان می‌شود که توانایی تولید سلول‌های جدید خون برای جایگزینی سلول‌های تخریب شده را دارند.

انواع اختلالات گلبول‌های قرمز خون

کم خونی یا آنمی از شایع‌ترین اختلالات خونی محسوب می‌شود که به‌واسطه تعداد ناکافی گلبول‌های قرمز خون یا عملکرد نادرست آنها شکل می‌گیرد.

از شایع‌ترین انواع کم خونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کم خونی فقر آهن - بدن به میزان کافی آهن در اختیار نداشته یا نمی‌تواند به‌درستی این ماده معدنی را جذب کند.

کم خونی بارداری - زمانی‌که به میزان بیشتری از گلبول‌های قرمز خون نسبت به شرایط عادی نیاز است.

کم خونی فقر ویتامین - معمولا به‌واسطه مصرف ناکافی ویتامین B12 و فولات شکل می‌گیرد.

کم خونی همولیتیک غیر ارثی - به واسطه تخریب و از بین رفتن غیرعادی گلبول‌های قرمز به دلایل مختلف مانند آسیب دیدگی، بیماری، یا داروها شکل می‌گیرد.

کم خونی همولیتیک ارثی - به واسطه تخریب و از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون با آهنگی سریع‌تر نسبت به این که جایگزین شوند، رخ می‌دهد.

کم خونی آپلاستیک - به واسطه تولید ناکافی سلول‌های خونی توسط مغز استخوان رخ می‌دهد.

درمان و تشخیص

اگر دلیل کم خونی شما مانند یک آسیب دیدگی یا عفونت آشکار یا قابل ارزیابی نیست، پزشک موارد زیر را برای تشخیص مدنظر قرار خواهد داد:

- انجام معاینه بدنی

- بررسی تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی

- انجام آزمایش‌های خون

- انجام آسپیراسیون یا بافت‌برداری مغز استخوان

روش درمان به‌دلیل بروز شرایط بستگی دارد، اما معمولا شامل موارد زیر می‌شود:

- انتقال خون

- تغییرات غذایی

- عمل جراحی

- داروهای محرک تولید مغز استخوان و گلبول‌های قرمز جدید

انواع اختلالات پلاکت‌ها

اختلالات شایع پلاکت شامل موارد زیر می‌شوند:

هموفیلی

هموفیلی یک بیماری ژنتیکی است که به واسطه کمبود یا نقص عوامل انعقاد خون در خون فرد ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به هموفیلی نسبت به افرادی که به این شرایط مبتلا نیستند با خونریزی داخلی و خارجی طولانی‌تر یا بسیار شدیدتر مواجه می‌شوند.

هموفیلی معمولا از والدین به فرزندان منتقل می‌‌شود، اما امکان بروز خودبخود آن نیز وجود دارد. هموفیلی یکی از بیماری‌های شناخته شده خون و البته از موارد نادر نیز است.

بیماری فون ویلبراند

این بیماری به واسطه فقدان عامل فون ویلبراند، ماده‌ای که امکان اتصال پلاکت‌ها به یکدیگر و تشکیل لخته خون را فراهم می‌کند، رخ می‌دهد. بیشتر موارد بیماری فون ویلبراند نسبتا خفیف هستند و افراد ممکن است تنها در صورت آسیب دیدگی یا انجام عمل جراحی به درمان نیاز داشته باشند.

در شرایطی که بسیاری از اختلالات پلاکتی شامل کاهش تعداد آنها در خون یا عملکردشان می‌شوند، برخی بیماری‌ها می‌توانند موجب افزایش بیش از حد پلاکت‌ها شوند.

درمان و تشخیص

برای تشخیص و ارزیابی بیماری‌های پلاکتی، بیشتر پزشکان موارد زیر را مد نظر قرار می‌دهند:

- انجام معاینه بدنی

- بررسی تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی

- انجام آزمایش‌های خون

درمان اختلالات انعقاد خون معمولا شامل درمان جایگزینی می‌شوند که در آن پزشک عوامل انعقاد خون خاص که بیمار با فقدان آنها مواجه است را به او تزریق می‌کند.

روش‌های درمان اضافه شامل موارد زیر می‌شوند:

دسموپرسین - هورمونی مصنوعی که ترشح عامل فون ویلبراند و عامل VIII را افزایش می‌دهد

داروهای ضد فیبرینولیتیک - به پیشگیری از نابودی لخته‌های خون کمک می‌کند.

داروهای ضد بارداری - چرخه‌های قاعدگی سنگین را کاهش می‌دهد.

گزینه‌های درمان اضافه شامل موارد زیر می‌شوند:

- انتقال خون

- کورتیکواستروئیدها برای کند شدن تخریب پلاکت ها

- ایمونوگلوبولین برای مسدود کردن فعالیت سیستم ایمنی

- عمل جراحی برداشتن طحال در موارد شدید

علائم یک اختلال خونی

علائم به بخشی از خون یا اندام های تحت تاثیر قرار گرفته و همچنین شدت و گستردگی شرایط بستگی دارد.

با این وجود، بیشتر افراد مبتلا به اختلالات خونی چشمگیر معمولا با احساس ناخوشی بدون دلیل مشخص مواجه هستند.

از علائم اختلالات گلبول‌های سفید خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- عفونت‌های مکرر

- زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند یا روند بهبودی آنها کند است

- خستگی شدید بی‌دلیل

- کاهش وزن بی‌دلیل

از نشانه های اختلالات گلبول های قرمز خون می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- خستگی شدید بی دلیل

- تنگی نفس

- سرگیجه یا سبکی سر

- ضربان قلب سریع

- ضعف عضلانی

- دشواری در تمرکز و به خاطر آوردن

- رنگ پریدگی

از نشانه‌های اختلالات پلاکتی و انعقاد خون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- دشواری در تشکیل لخته‌های خون در محل زخم یا کنترل خونریزی

- زخم‌هایی که به کندی بهبود می‌یابند یا مجددا باز می‌شوند

- کبودی‌های بی‌دلیل یا کبود شدن راحت پوست

- خونریزی بی‌دلیل از بینی، لثه‌ها، دستگاه گوارش، یا دستگاه ادراری