کودکان فراموش شده: خواهر و برادر کودک مبتلا به اختلالات طیف اتیسم

به گزارش میگنا خواهران و برادران کودکان مبتلا به اتیسم در یک موقعیت منحصر به فرد قرار دارند. آنها با چالش های فراوانی روبرو هستند و گاهی مهارت های لازم برای مقابله با این چالش ها را نیاموخته اند. این کودکان گاهی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند و زیاد مورد توجه قرار نمی گیرند و بنابراین بسیاری از آنها در انزوا رنج می کشند.

داشتن یک خواهر یا برادر مبتلا به اتیسم برای اکثر کودکان تجربه سختی است زیرا یک کودک مبتلا به اتیسم زمان و توجه بسیاری از اعضای خانواده از جمله والدین را به سوی خود معطوف می کند و کودکان دیگر خانواده احساس می کنند که توجه کافی را از سوی والدین دریافت نمی کنند. در این خانواده ها، والدین کمتر از نظر هیجانی و عاطفی در دسترس سایر کودکان هستند و وقت و انرژی کمتری برای آنها دارند.

از سوی دیگر این کودکان گاهی از داشتن خواهر/برادر دارای اتیسم احساس خجالت و شرمندگی می کنند و از جانب دوستانشان مورد تمسخر قرار می گیرند و همین باعث می شود که روابط دوستی آنها محدود شود.همچنین یک کودک دارای اتیسم در احترام گذاشتن به حریم خصوصی دیگران دچار مشکل است و این موضوع هم می تواند به احساس ناراحتی و خشم خواهر و برادرهای دیگر دامن بزند.

والدین نیز گاهی از این کودکان انتظار دارند که مسئولیت هایی را به دوش بکشند که فراتر از سن آنهاست. پدر و مادری که درگیر مشکلات و درمان کودک دارای اتیسم هستند، از سایر کودکان خود توقع دارند که رفتارهای مطلوب تری داشته باشند، به آنها کمک کنند و از خواهر و برادر دارای اتیسم خود مواظبت و حمایت کنند. دریافت نکردن توجه کافی از سوی والدین، بودن در محیطی استرس زا به دلیل شرایط خاص یک کودک دارای اتیسم در خانواده، احساس شرمندگی از داشتن یک خواهر/برادر دارای اتیسم و محدود شدن روابط دوستی باعث به وجود آمدن خشم نسبت به خواهر/برادر دارای اتیسم، اضطراب و افسردگی و مشکلات سازگاری در این کودکان می شود. همچنین پژوهش ها نشان می دهند که این کودکان روابط خواهر-برادری ضعیف تری با خواهر/برادر دارای اتیسم خود دارند.


از سوی دیگر داشتن یک خواهر/برادر دارای اتیسم می تواند پیامدهای مثبتی را نیز به همراه داشته باشد و ویژگی های مثبتی را در کودکان دارای خواهر/برادر مبتلا به اتیسم شکل دهد از جمله استقلال، همدلی و دلسوزی بیشتر نسبت به دیگران و صبر و تحمل. به هر حال، کودکان دارای خواهر/برادر مبتلابه به اتیسم نیاز دارند احساس مورد توجه بودن و احترام کنند، در شناخت و آشنایی با اختلال اتیسم توانمند شوند، آموزش ببینند که چطور دلسوزانه از خواهر و برادر خود که دارای اتیسم است، حمایت کنند و مهارت های لازم برای مقابله با چالش ها و مشکلات ناشی از داشتن یک خواهر/برادر دارای اتیسم را بیاموزند و حتی از تجربۀ داشتن یک خواهر/برادر مبتلا به اتیسم لذت ببرند. توانمندسازی این کودکان می تواند بروز آسیب های روانی را در آنها کاهش داده و از سویی سیستم خانواده را برای پرورش یک کودک دارای نیازهای ویژه یکپارچه تر و منسجم تر کند.



نویسنده: سمانه بهزادپور؛ روانشناس کودک و پژوهشگر حوزه اتیسم
دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی بالینی دانشگاه شهید بهشتی