اینترنت ماهواره ای چیست و آیا می‌توان در ایران به آن دسترسی داشت؟

شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس و وان وب به دنبال ارسال ماهواره‌های متعدد به مدار زمین و ارائه خدمات اینترنتی پرسرعت و ارزان هستند. اما اینترنت ماهواره ای چیست و چگونه می‌توان به آن دسترسی داشت؟

اینترنت ماهواره‌ای در یکی دو سال اخیر بیشتر از همیشه مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. Satellite Internet یکی از انواع دسترسی به اینترنت است که به وسیله ماهواره‌ها صورت می‌پذیرد. این نوع از اینترنت بیشتر برای مواقعی به کار می‌رود که اینترنت زمینی معمولی به خوبی امکان‌پذیر نباشد یا کیفیت پایینی داشته باشد و به این ترتیب ماهواره‌های مدار زمین وظیفه تامین اینترنت پرسرعت و باکیفیت را بر عهده می‌گیرند.

اتصال به اینترنت از طریق ماهواره می‌تواند اتفاق بسیار بزرگی در راستای ارتقای کیفیت زندگی مردم و توسعه کسب و کارهای دیجیتالی باشد. با محقق شدن این اتفاق، نیمی از جمعیت دنیا که هنوز به اینترنت باکیفیت و ارزان دسترسی ندارند نیز می‌توانند به اینترنت پرسرعت و باکیفیت دسترسی داشته باشند و شاید زندگی‌شان دگرگون شود. طبق آخرین آمار، در حال حاضر حدود 3.5 میلیارد نفر در جهان به اینترنت باکیفیت دسترسی ندارند و به همین دلیل دسترسی این افراد در سراسر دنیا به اینترنت سریع با قیمت مناسب به یکی از اهداف مهم شرکت‌های این حوزه تبدیل شده است.

همواره در یک ارتباط اینترنتی، حجمی از داده ارسال و حجمی از آن دریافت می‌شود. هرچه سرعت ارسال و دریافت داده بیشتر شود، ارتباط اینترنتی نیز پرسرعت‌تر می‌شود که این امر به یک پهنای باند گسترده نیاز دارد. در اینترنت ماهواره ای بسته به نوع سرویس برای دریافت و ارسال داده از پهنای باند وسیع ماهواره‌ها و تکنولوژی دی وی بی یا Digital Video Broadcasting استفاده می‌شود و به این صورت داده‌ها با سرعت بسیار بالای بین 400 کیلوبیت بر ثانیه تا 2 مگابیت بر ثانیه مبادله می‌شوند.

انواع اینترنت ماهواره ای

در اینترنت ماهواره ای یک طرفه یا One Way، دریافت داده‌ها با استفاده از ماهواره انجام می‌شود و کاربر می‌تواند بدون اشغال کردن خط تلفن با سرعت بالا داده‌ها را با تکنولوژی DVB دریافت کند. اما بخش ارسال داده‌ها همچنان وجود دارد و شما به خطوط تلفن ADSL یا وایرلس نیاز خواهید داشت که این موضوع یکی از نقاط ضعف ارتباط ماهواره ای یک طرفه محسوب می‌شود. علاوه بر آن شما باید یک اکانت از ارائه کننده سرویس اینترنت ماهواره ای بخرید و به تهیه یک کارت اعتباری معتبر مانند مستر کارت یا Visa نیز نیاز خواهید داشت. به این ترتیب هزینه زیادی روی دست شما می‌گذارد و عملا در ایران امکان‌پذیر نیست. راه دیگر هم این است که از طریق شرکت‌های واسط داخلی وارد عمل شوید که در این حالت هزینه‌های شما تا حدودی کاهش پیدا می‌کند.

در اینترنت ماهواره ای دو طرفه یا Two Way کاربر برای ارسال دیتا به استفاده از خطوط تلفن ADSL یا وایرلس نیازی ندارد، چرا که ارسال و دریافت داده از طریق ماهواره صورت می‌گیرد. اما در این صورت نیز شما باید تجهیزات ماهواره‌ای حرفه‌ای و گران‌قیمتی مانند دیش و LNB و ریسیور تهیه کنید و مجوزهای رسمی را از مراجع قانونی بگیرید، چون در صورت ردیابی و استفاده غیر قانونی از آن تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. به همین دلیل بیشتر دستگاه‌های دولتی و امنیتی به استفاده از این نوع ارتباط ماهواره‌ای روی می‌آورند. بنابراین در حال حاضر اینترنت ماهواره ای به آسانی و با قیمت مناسب در اختیار کاربران به خصوص کاربران ایرانی قرار نگرفته و شاید در سال‌های آینده با گسترش این نوع ارتباطات، همه چیز تغییر کند.

همچنین یک نوع اینترنت ماهواره ای آفلاین هم وجود دارد که در آن نیازی به خرید اکانت و پرداخت پول نخواهید داشت و با استفاده از کارت DVB، دیش و ال ان بی و نرم افزاری مانند اسکای نت (Skynet) می‌توانید به اینترنت دسترسی داشته باشید. البته در این حالت کاربران مجبور خواهند بود فقط اطلاعاتی را دریافت کنند که پیش‌تر توسط دیگر کاربران اینترنت ماهواره ای آنلاین دانلود شده است و به همین دلیل شاید گذاشتن نام اینترنت بر روی آن چندان درست نباشد.

شرکت‌های پیشرو در ارتباطات ماهواره ای

مدتی پیش شرکت ایلان ماسک با شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) چند ده ماهواره را به صورت زنجیره‌ای به مدار زمین پرتاب کرد و طی چند سال آینده، صدها ماهواره دیگر توسط این شرکت برای انجام پروژه جهانی استارلینک پرتاب خواهند شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که با اجرای موفقیت‌آمیز این پروژه، می‌توان به کمک اینترنت ماهواره ای به فیلترینگ اینترنت پایان بخشید. شرکت وان وب (OneWeb) نیز یکی دیگر از شرکت‌هایی است که می‌خواهد این کار را انجام دهد. طبق اخبار منتشر شده، وان وب تا سال 2027 میلادی یعنی حدود 8 سال دیگر، بالغ بر 900 ماهواره را در مدار زمین قرار می‌دهد که برنامه بسیار بلندپروازانه‌ای به نظر می‌رسد.

پیش از این تحقق چنین پروژه‌هایی مشکلات زیادی داشت، چرا که فاصله زیاد ماهواره‌ها و تعداد اندک آنها باعث می‌شود ارتباطات اینترنت ماهواره ای با تاخیر چند دهم تا چند ثانیه‌ای مواجه شود. بیشتر ماهواره‌ها در فاصله حدود 36 هزار کیلومتری زمین و در مدار ثابت قرار می‌گرفتند که این فاصله زیاد باعث می‌شد ارتباطات اینترنتی چندان مناسب نباشد، اما اکنون شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس می‌خواهند ماهواره‌های خود را در مدار بسیار نزدیک‌تر به زمین و در فاصله حدود 500 کیلومتری زمین ثابت نگه دارند که به این ترتیب مشکلات قبلی برطرف می‌شود. اسپیس ایکس می‌خواهد ماهواره‌های خود را به صورت شبکه‌ای در تعداد حدود 12 هزار عدد در مدار قرار بدهد که البته بسیاری از کارشناسان معتقدند قرار دادن این تعداد ماهواره در مدار زمین طی چند سال آینده به دور از واقعیت است. اسپیس ایکس اعلام کرده در مرحله اول پروژه استارلینک، حدود 400 ماهواره فعالیت خود را در مدار زمین شروع می‌کنند و اگر خدمات آنها مورد رضایت مشتریان قرار بگیرد، در فاز دوم تعداد ماهواره‌ها به 800 عدد افزایش پیدا می‌کند و طبیعتا با افزایش تعداد ماهواره‌ها، کیفیت و سطح پوشش اینترنت نیز بهبود می‌یابد.

سرعت گردش ماهواره‌ها به فاصله مدار گردشی آنها از زمین بستگی خواهد داشت. به عنوان مثال، کره ماه در فاصله 380 هزار کیلومتری زمین قرار دارد و هر 30 روز یکبار به دور زمین می‌چرخد، ایستگاه فضایی بین‌المللی هم در فاصله 400 کیلومتری زمین قرار گرفته و 1.5 ساعت طول می‌کشد تا زمین را دور بزند. در فاصله 36 هزار کیلومتری زمین نیز مدار زمین ثابت وجود دارد که در آن ماهواره‌ها روزی یک بار به دور زمین گردش می‌کنند. بنابراین هرچه فاصله ماهواره‌ها به زمین کمتر باشد، سرعت گردش آنها نیز بیشتر می‌شود.

شرکت کانادایی «تله ست»، استارت اپ تحت حمایت ژاپنی‌ها و آمریکای لایتینی‌ها با نام «لئوست»، ایریدیوم و یک شرکت دولتی چینی از دیگر کمپانی‌هایی هستند که برنامه دارند تا چندین ماهواره را به منظور تامین ارتباطات فوق سریع در مدار قرار بدهند و به این ترتیب اینترنت ماهواره ای روز به روز گسترده‌تر از قبل می‌شود. البته قرارگیری این همه ماهواره در مدار می‌تواند مشکلاتی نیز به همراه داشته باشد. با تجمع این ماهواره‌های جدید، فضا پر از اشیایی می‌شود که ممکن است خطر برخورد آنها با یکدیگر یا سایر سفینه‌های فضایی را افزایش دهد. همچنین کشورهایی که در آن فیلترینگ با شدت زیادی اجرا می‌شود، بسیار نگران تحقق اینترنت ماهواره ای و دور زدن فیلترینگ هستند.

اینترنت ماهواره ای در ایران و کشورهای در حال توسعه

پیش از این خبرهایی شنیده شده بود مبنی بر این که اینترنت ماهواره ای رایگان در آینده‌ای نزدیک در اختیار مردم خاورمیانه مانند کشورهای افغانستان و عراق و همچنین برخی کشورهای آفریقایی که دسترسی مناسبی به اینترنت ندارند، قرار می‌گیرد. شرکت Quika آمریکا هم یکی دو سال پیش اعلام کرده بود اینترنت ماهواره ای رایگان و پرسرعت را با هدف برطرف کردن نابرابری اقتصادی و اجتماعی برای ساکنان کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته ارائه می‌کند. این شرکت به اپراتور ماهواره‌ای تالیا تعلق دارد و می‌خواهد در مرحله اول دسترسی ساکنان خاورمیانه و آفریقا را به اینترنت رایگان و پرسرعت برقرار کند. البته هنوز مشخص نشده که آیا این ادعای شرکت Quika رنگ واقعیت به خود می‌گیرد یا تبلیغاتی بیش نیست و البته در صورت اجرایی شدن آن نیز مشخص نیست آیا اطلاعات کاربرانی که از این نوع ارتباطات استفاده می‌کنند امن هست یا خیر؟

پس از اتفاقات اخیر در ایران به دنبال گرانی بنزین و قطع شدن ده دوازده روزه اینترنت در کشورمان، بحث اینترنت ماهواره ای بین مردم رواج پیدا کرد و بسیاری از کاربران می‌خواستند بدانند که اینترنت ماهواره ای چیست و آیا در ایران امکان‌پذیر است یا خیر؟ به همین دلیل ما در این مطلب سعی کردیم به این سوالات پاسخ دهیم. در مجموع باید بگوییم که دسترسی به اینترنت ماهواره ای امکان‌پذیر است، اما در حال حاضر هزینه‌های زیادی خواهد داشت و از لحاظ قانونی نیز مشکلات زیادی دارد. با این حال به نظر می‌رسد باید فعلا منتظر بمانیم و ببینیم سرنوشت اینترنت ماهواره ای پروژه‌هایی مانند وان وب و استارلینک اسپیس ایکس به کجا ختم می‌شود و شاید در سال‌های آینده دسترسی به اینترنت ماهواره ای با هزینه پایین و کیفیت بالا امکان‌پذیر شود.