وضعیت اشتغال در میان فارغ‌التحصیلان کشور چگونه است؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، تی.دابلیو شولتز -اقتصاد‌دان برنده نوبل- برای نخستین بار مطرح کرد که سرمایه‌گذاری روی تحصیلات و آموزش به رشد منجر خواهد شد و گری بکر در همین راستا نظریه سرمایه انسانی را ارائه داد؛ نظریه‌ای که به اختصار بر تأثیر سرمایه‌گذاری در آموزش بر بالارفتن نرخ درآمد تأکید دارد و دانش جدید نیز زوایای مختلف این نظریه را تأیید کرده‌است. برای مثال عصب‌شناسان تأیید کرده‌اند که هزینه‌های نسبی و فواید سرمایه‌گذاری در افراد مسن به نسبت افراد جوان متفاوت است. سرمایه‌گذاری روی کارگران ماهرتر آورده بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری روی کارگران کم‌مهارت‌تر دارد و مهارت و توانایی در سنین کودکی شکل می‌گیرد.

به گفته هری پاتروینوز، مدیر آموزش بانک جهانی، به‌طور کلی در ازای هر سال اضافی از آموزش، میزان دریافتی سالانه 10درصد افزایش پیدا می‌کند و این میزان بالاتر از هرنوع عایدی ناشی از سرمایه‌گذاری انسانی است. ارزش سرمایه انسانی یا سهم سرمایه انسانی در ثروت کلی 62درصد است. این رقم 4برابر سرمایه تولیدی و 15برابر سرمایه طبیعی است. به‌صورت جهانی، دولت‌ها، بخش‌های خصوصی، خانواده‌ها و افراد سالانه بیش از 5.6تریلیارد دلار صرف تحصیلات و آموزش می‌کنند. کشورها 5درصد از تولید ناخالص داخلی خود را روی تحصیلات سرمایه‌گذاری می‌کنند و بخش تحصیل و آموزش نیز درحدود 5درصد از نیروهای کار را در خدمت می‌گیرد. یکی از دلایل تغییر در الگوی بازده سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و تحصیل، رقابت میان فناوری و تحصیلات در دورانی است که بازار کار خود را با اتوماسیون تطبیق می‌دهد. در جهان جدید توانایی رقابت کارگران به واسطه عملکرد وضعیت نظام‌های آموزشی- اغلب در کشورهای درحال توسعه- دچار نقصان شده‌است. تحولات فناورانه و رقابت جهانی نیازمند مهارت و قابلیت در رقابت و اکتساب مهارت‌های بی‌شمار برای تمام انسان‌هاست. به توصیه بانک جهانی، برای بهبود موفقیت در بازار کار امروز جهان و در نتیجه افزایش اشتغال و رشد اقتصادی، کشورها باید سرمایه‌گذاری زودهنگام روی مهارت‌هایی نظیر حل مسئله، مهارت آموزش، ارتباطات، مهارت‌های شخصی و اجتماعی را آغاز کنند و بر حوزه‌هایی مانند اتوماسیون، مسئولیت‌پذیری و ارزیابی هوشمندانه سرمایه‌گذاری کنند و توجه ویژه خود را بر معلمان، آموزش و رشد خردسالان و فرهنگ متمرکز سازند.

براســـــــاس گــــــــــزارش چشم‌انداز اشتغال سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، OECD، نیمی از رشد اقتصادی کشورها با رشد درآمد نیروهای کار با تحصیلات عالی در ارتباط است. برای مثال در کشورهای فرانسه، نروژ، سوئیس و بریتانیا بیش از 60درصد از رشد تولید ناخالص داخلی توسط فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها ایجاد می‌شود و در کشورهایی مانند دانمارک و ایرلند، رشد درآمد نیروی کاری که تحصیلات عالی دارند از رشد تولید ناخالص داخلی آنها بیشتر است که این ناشی از افزایش میزان تقاضا برای مهارت‌های بالاتر و تأثیر بحران اقتصادی بر مجموع فعالیت‌های اقتصادی در این کشورهاست.

پایگاه رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان، QS، در سال2019 رتبه‌بندی‌ای از دانشگاه‌هایی ارائه داده است که فارغ‌التحصیلان آنها از بالاترین شانس اشتغال برخوردارند. براساس این گزارش دانشگاه‌های MIT، استنفورد، کالیفرنیا، لس‌آنجلس، هاروارد، سیدنی، ملبورن، کمبریج، سینگوآ و آکسفورد 10دانشگاه برتر جهان از نظر تربیت نیروهای کاری که شانس اشتغال بسیار بالایی دارند معرفی شده‌اند. در این فهرست تنها نام یک دانشگاه ایران، دانشگاه تهران، در میان 203 دانشگاه رتبه 301 تا 500 به چشم می‌خورد. رتبه دانشگاه تهران در میان تمامی 497دانشگاه مورد بررسی QS، 473 است.

اما در طرح رصد اشتغال فارغ‌التحصیلان 87 دانشگاه کشور که از سال گذشته از سوی وزارت علوم به اجرا گذاشته شده است، آمارها نشان داده‌اند حدود 50 تا 60درصد از فارغ‌التحصیلان 87دانشگاه حاضر در این طرح شاغل هستند. آمار سال1397 وزارت کار نیز از مشغول به کار بودن 6.2 میلیون نفر از 13.2 میلیون نفر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها خبر می‌دهد که البته میزان اشتغال آنها متناسب با هر رشته تحصیلی و تخصصی، متفاوت است.

ایران رتبه 60

جایگاه ایران در گزارش شاخص توسعه انسانی

سال 2018سازمان ملل متحد

شاخص توسعه انسانی 0.798

میانگین سال‌های تحصیل 9.8 سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017) 19130دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) 5417دلار

جمعیت افراد فارغ‌التحصیل یا درحال تحصیل کشور 13.220.000 نفر

بالاترین نرخ اشتغال در فارغ‌التحصیلان دوره دکتری در دانشگاه‌های ایران

دانشگاه ولی‌عصر رفسنجان 100%

دانشگاه صنعتی سهند تبریز 100%

دانشگاه میبد 100%

دانشگاه شهید بهشتی 100%

دانشگاه محقق اردبیلی 97%

بالاترین نرخ اشتغال در فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های ایران

دانشگاه صنعتی سهند تبریز 87%

دانشگاه شهید بهشتی 84%

دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی 83%

دانشگاه گلستان 81%

دانشگاه علم و صنعت ایران 77%

بالاترین نرخ اشتغال در فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی دانشگاه‌های ایران

دانشگاه صنعتی سهند تبریز 93%

دانشگاه بوعلی‌سینا 87%

دانشگاه علم و صنعت ایران 85%

دانشگاه علم و هنر یزد 84%

دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم 83%

بالاترین میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان براساس رشته

مهندسی مکانیک 59.7%

مهندسی کامپیوتر 58.2%

مهندسی عمران 57%

مهندسی برق 54.2%

بالاترین میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان یا افراد در حال تحصیل براساس نرخ بیکاری استان

سمنان 11.3 %

همدان 12%

گلستان 13.3 %

قم 13.4 %

زنجان 13.5 %

براساس آمار طرح رصد وزارت علوم

تفکیک براساس جنسیت کل جمعیت فارغ‌التحصیل یا درحال تحصیل کشور

52.6 % نرخ اشتغال در میان زنان تحصیل‌کرده یا درحال تحصیل 71.3 %

47.4 % نرخ اشتغال در میان مردان تحصیل‌کرده یا درحال تحصیل 86.9 %

ارتباط تحصیل و اشتغال براساس گزارش شاخص توسعه انسانی سازمان ملل متحد در میان 189کشور جهان

برترین کشورهای جهان از نظر شاخص توسعه انسانی

1- نروژ

شاخص توسعه انسانی- 0.953

میانگین سال‌های تحصیل- 12.6 سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 68012دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018)- 81807دلار

2-سوئیس

شاخص توسعه انسانی- 0.944

میانگین سال‌های تحصیل- 13.4 سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 57625دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018)- 82504دلار

3-استرالیا

شاخص توسعه انسانی- 0.939

میانگین سال‌های تحصیل- 12.9سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 43560دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018)- 57821دلار

4- ایرلند

شاخص توسعه انسانی- 0.938

میانگین سال‌های تحصیل- 12.5سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017) - 53754دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) - 77450دلار

5- آلمان

شاخص توسعه انسانی- 0.936

میانگین سال‌های تحصیل- 14.1 سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 46136دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) - 47662دلار

ضعیف‌ترین کشورهای جهان از نظر شاخص توسعه انسانی

189- نیجر

شاخص توسعه انسانی-0.354

میانگین سال‌های تحصیل- 2سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 906دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) – 414دلار

188-جمهوری آفریقای مرکزی

شاخص توسعه انسانی- 0.367

میانگین سال‌های تحصیل- 4.3سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 663دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) – 510دلار

187- سودان جنوبی

شاخص توسعه انسانی- 0.388

میانگین سال‌های تحصیل- 4.8سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 963دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) – 302دلار

186- چاد

شاخص توسعه انسانی- 0.404

میانگین سال‌های تحصیل- 2.3 سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 1750دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) – 730دلار

185- بروندی

شاخص توسعه انسانی- 0.417

میانگین سال‌های تحصیل- 3سال

سرانه درآمد ناخالص ملی (2017)- 702دلار

سرانه تولید ناخالص داخلی (2018) – 275دلار

جمعیت شاغل تحصیل‌کرده یا درحال تحصیل 6.200.000

81.7 %

جمعیت تحصیل‌کرده فعال اقتصادی/نفر 7.600.000

57.7 %