حوادث جاده ای همچنان بزرگترین عامل مرگ در آفریقا است

گزارش رسانه های منطقه ای و بین المللی و به تبع آن تحقیقات علمی و پژوهشی در زمینه علل مرگ و میرها در جهان طی یک دهه اخیر نشان می دهد که ضریب احتمال کشته‌شدن بر اثر تصادف جاده‌ای کشورهای فقیر به ویژه آفریقایی سه برابر کشورهای ثروتمند جهان به ویژه اروپایی است.
اخبار رسانه های بین المللی از حوادث سطح قاره آفریقا هیچ جای بحثی در صحت این رقم ها باقی نمی گذارد چرا که اخبار سه روز گذشته ایرنا از حوادث مرتبط به تصادفات جاده ای این قاره و تلفات نزدیک به ۱۰۰ نفر آن به خوبی ثابت می کند که این تصادفات بیش از هر پدیده ای از جوامع انسانی و حتی حیوانی این قاره قربانی می گیرد.

بطور مثال خبرگزاری "آل افریکا" دیروز/ سه شنبه گزارش داد که وزارت کشور تونس از کشته و زخمی شدن حداقل ۴۳ گردشگر بر اثر سقوط یک دستگاه اتوبوس در دره ای در منطقه "السنوسی" این کشور در جاده‌ حد فاصل شهرهای "عین دراهم "در ایالت "جندوبه" و "عمدون" در ایالت "باجه" این کشور خبر داد.

"معز تریعه" سخنگوی رسمی اداره حفاظت شهری وابسته به وزارت کشور تونس به این خبرگزاری گفت که سقوط روز دوشنبه یک دستگاه اتوبوس حامل گردشگران محلی از یک جاده مرتفع موجب شد ۲۲ سرنشین آن در دم جان باخته و ۲۱ تن دیگر مجروح و راهی بیمارستان های شهرهای اطراف شوند.

خبرگزاری الجزیره قطر نیز دیروز از ابوجا پایتخت نیجریه گزارش داده بود که برخورد یک دستگاه مینی بوس با یک خودروی ون در روستای "ریمی زایوم" در ایالت "بوچی" این کشور موجب شد تا ۱۰ سرنشین این دو خودرو جان خود را از دست داده و ۸ تن دیگر به شدت زخمی شوند.

"زیلوان سلیمان" رئیس سازمان ملی امنیت جاده ای نیجریه از احتمال افزایش تلفات این حادثه خبر داده بود و سرعت غیرمجاز راننده مینی بوس را علت اصلی بروز این حادثه عنوان کرد.

وی گفت که در حادثه مشابه دیگر در این کشور طرفداران یک تیم فوتبال این کشور با تیراندازی به سمت سرنشینان یک اتوبوس حامل طرفداران تیم رقیب، موجب انحراف اتوبوس از جاده شده و ۸ تن از سرنشیان آن را به کام مرگ بردند.

خبرگزاری فرانسه نیز دیروز در گزارشی از رباط پایتخت مغرب اعلام کرد که واژگونی یک اتوبوس در جاده شهرهای "تازه" به "فاس" در این کشور موجب شد تا ۱۷ تن از مسافران آن جان باخته و ۳۶ نفر دیگر زخمی شوند.

اداره پلیس رباط نیز ضمن تاکید بر احتمال افزایش این تلفات، علت بروز این حادثه را بی مبادلاتی راننده اتوبوس و نقص زیرساخت های جاده اعلام کرد که موجب تصادف این اتوبوس با یک خودروی سواری شد.

چندی پیش بود که تلویزیون دویچه وله آلمان نیز در گزارشی از افزایش شمار قربانیان حوادث رانندگی در جهان به ویژه در قاره آفریقا خبر داده بود و نوشته بود که بسیاری از آمارهای سازمان بهداشت جهانی آمار بر سه برابر بودن آمار قربانیان تصادفات جاده ای کشورهای فقیر در برابر کشورهای ثروتمند صحه گذاشته بود.

در هر حال آمارهای جهانی نشان می دهد که هر ۳۰ ثانیه که می گذرد، حداقل یک نفر در جاده های این کره خاکی جان خود را از دست می دهد و ۲۰ نفر دیگر مصدوم می شوند و یک آمار سازمان بهداشت جهانی نیز حاکی است که روزانه تقریبا ۷۵۲ رهگذر و ۷۶۸ موتورسوار به دلیل حوادث جاده ای از زندگی خداحافظی می کنند.

طبق آمار موجود سالانه حدود ۱.۳۵ میلیون نفر در اثر تصادف رانندگی در سطح جهان کشته می شوند که این عدد بسیار قابل توجه است چون این رقمی برابر با جمعیت شهری همچون کپهناگ است، یعنی هر سال به تعداد جمعیت پایتخت دانمارک در دنیا شاهد کشته شدن انسان ها در تصادفات رانندگی هستیم که البته بیشتر این حوادث در کشورهای فقیر آفریقایی و جهان سوم اتفاق می افتد.

آمار سپتامبر سال گذشته (۲۰۱۸) سازمان بهداشت جهانی حکایت از آن دارد که اگر در اروپا بعنوان ایمن ترین نقطه جهان سالانه از هر ۱۰۰ هزار نفر به طور متوسط ۳/ ۹ نفر در تصادفات جاده ای جان می‌ دهند، این آمار در کشورهای آفریقایی بطور میانگین ۶/ ۲۶ نفر است.

یک گزارش سازمان بهداشت جهانی نیز حاکی است که وضعیت ایمنی راه ها و مرگ های تصادفات جاده ۳۰ در در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است که این تلفات در کشورهایی چون سوئد و انگلستان زیر سه نفر در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است.

در هر حال، بررسی سال ۲۰۱۹ این سازمان وابسته به سازمان ملل متحد از کشورهای جهان نشان می دهد که از ۱۰ کشور با بیشترین تصادفات جاده ای و تلفات ناشی از آن، ۶ کشور آفریقایی هستند.

کشور لیبی در شمال آفریقا نخستین این کشورها است که با بدترین وضعیت رانندگی جاده ای، به ازای هر ۱۰۰هزار نفر ۷۳.۴ مرگ در جاده های این کشور رخ می دهد.

اگرچه حمل و نقل جاده‌ای بیشترین استفاده را در این کشور دارد و دولت نیز قوانین بسیار سختی را برای کاهش میزان تصادفات جاده‌ای به اجرا گذاشته است، اما طبق آمار رسمی سالانه حدود ۱۴ هزار نفر در این کشور ۶ میلیون نفری در سوانح جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند.

کشور مالاوی در جنوب شرق این قاره سومین کشور پر حادثه جاده ای در جهان است که در این کشور حدود ۱۶.۵ میلیون نفری به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، ۳۵ مرگ جاده ای اتفاق می افتد.

چهارمین کشور در لیست سازمان بهداشت جهانی، لیبریا در غرب آفریقا قرار دارد که طبق برآورد این سازمان به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۳۳.۷ مرگ در جاده های این کشور اتفاق می افتد.

جایگاه پنجم این لیست به کشور جمهوری دمکراتیک کنگو در جنوب این قاره اختصاص دارد که از هر ۱۰۰ هزار نفر تعدادی برابر با ۳۳.۲ نفر جان خود را در تصادفات جاده از دست می دهند.
کشور همسایه کنگو، یعنی "روآندا" نیز در رده نهم این پرخطرترین کشورهای جهان به لحاظ تصادفات جاده ای قرار دارد که به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۳۲.۱ نفر در جاده های این کشور جان خود را از دست می دهند.

ششمین این کشورها نیز جمهوری تانزانیا در شرق آفریقا است که در این کشور نیز به ازای هر ۱۰۰ هزار شهروند، ۳۲.۹ مرگ ثبت شده آن بر اثر تصادفات شهری و بین شهری است.

جمهوری آفریقای مرکزی در مرکز این قاره نیز در جایگاه هفتم این لیست قرار دارد، چرا که در این کشور نیز از هر ۱۰۰ هزار نفر ۳۲.۴ نفر در جاده ها جان می بازند.

دهمین این کشورها، موزامبیک در جنوب شرق قاره آفریقا است که یکی از بدترین جاده های جهان را دارد و براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی به ازای هر ۱۰۰ هزار شهروند، به طور میانگین ۳۱.۶ نفر در سوانح جاده ای این کشور از دنیا می روند.

کشور نامیبیا در جنوب غرب آفریقا نیز یکی از این کشورهای پر خطر است که تصادفات جاده ای آن اگرچه بسیار معمولی است، اما آمارهای اخیر نشان می دهد که نامیبیا دارای بیشترین میزان تصادف موتور در سراسر جهان است.

البته بیشترین قربانیان تصادفات جاده در نامیبیا گردشگران هستند، چون آنها مجبورند در جاده های بسیار طولانی خاکی با پوشش بسیار کم و حتی بدون پوشش تلفن همراه سفر کنند.
بررسی تصادفات جاده ای و میزان تلفات آنها در این کشورها و دیگر کشورهای آفریقایی ثابت کرده است که احتمال مرگ ناشی از حوادث جاده‌ای در این قاره با سه علت اصلی مرگ در جهان نیز قابل مقایسه است و حتی در برخی کشورهای این قاره احتمال مرگ حوادث جاده‌ای تقریباً دو برابر بیشتر از مرگ ناشی از سرطان، حملات قلبی و سکته مغزی است.

چون نتایج پژوهش جدیدی که در دانشگاه میشیگان آمریکا منتشر شده است نشان می‌دهد که برای مثال در کنیا، مرگ حوادث جاده‌ای ۸۰ درصد بیشتر از مرگ بیماری‌های قلبی و یک‌پنجم بیشتر از مرگ در اثر سکته مغزی است. البته کشورهای دیگری همچون بوروندی، اوگاندا و زیمبابوه هم در این قاره در وضعیت بسیار ناگواری قرار دارند.
قابل توجه اینکه به‌طور کلی در آفریقا آمار مرگ ناشی از ابتلا به بیماری‌ها بسیار پایین است و اکثر مردم این قاره بیشتر بر اثر کهولت سن جان خود را از دست می دهند.

براساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت فقط ۱۸درصد مرگ‌های مردم آفریقا بر اثر سرطان، بیماری‌های قلبی و سکته مغزی است. این‌ در حالی‌است که این آمار برای متوسط جهانی ۴۲ درصد است. بیشترین علت مرگ ناشی از بیماری در این قاره مربوط به ایدز و سایر بیماری‌های مقاربتی است البته طی چند سال اخیر ویروس "ایبولا" نیز به آن افزوده شده است.

با این وجود بررسی علل و عوامل حوادث جاده ای در سطح جهان و نیز آمار دو ماه گذشته گروه بانک جهانی و توسعه حمل و نقل نشان می دهد که زیرساخت های ضعیف اقتصادی، خودروهای ناامن و قوانین راهنمایی و رانندگی ناکارآمد نقشی بسیار پر رنگ در شکل گیری این ارقام ناگوار در سطح کشورهای کمتر توسعه یافته به ویژه در آفریقا دارند.

اگرچه آن گزارش، کم‌کاری برخی دولت‌های آفریقایی در اعمال سیاست های پیشگیرانه و آموزشی شهروندان را علت اصلی این حوادث عنوان کرده و نوشته بود که در بسیاری از کشورها به اقدامات ایمنی در رانندگی کم بها داده می‌شود، اما تحلیلگران سیاسی و اجتماعی، در کنار سیاست های قدیم و نوین استعماری قدرت های جهانی در این قاره، فقر اقتصادی، فرهنگی و مدیریتی را علت اصلی بالا بودن این آمار مرگ و میر در کشورهای کمتر توسعه یافته و عقب نگهداشته شده به ویژه در آفریقا می دانند.

در مجموع علل حوادث رانندگی و جاده‌ای به سه عامل انسان، راه و وسیله نقلیه بر می گردند، اما بیش از همه فقر فرهنگی به عنوان یک عامل انسانی است که درصد بالایی از علت این تصادفات را در این قاره به خود اختصاص می دهد.

البته این عامل کلی "فقر" نیز خود می تواند به چند بخش فرعی تر فقر اقتصادی غالب در جوامع توسعه نیافته و عمدتا عقب نگهداشته شده، فقر اطلاعاتی و فرهنگی استفاده کنندگان از وسایل نقلیه و جاده ها و قوانین و مقررات راهنمای و رانندگی و نیز فقر مدیریت اجتماعی و اقتصادی توسط مسئولان مرتبط در هر یک از این کشورهای باز گردد.

چون رهبران این کشورهای فقیر به سبب ضعف بنیه های اقتصادی حاکمیت های خود و نیز ضعف دیگاه های راهبردی در مدیریت بخش حمل و نقل به راحتی نمی توانند بودجه های ملی را صرف پروژه هایی کنند که بتواند این بزرگترین عامل مرگ و میر انسانی در کشور های خود را برطرف سازند.

جدید ترین گزارش در سال جاری (۲۰۱۹) سازمان بهداشت جهانی و سازمان عمران و توسعه ملل متحد (یو ان دی پی) برای پیش بینی مرگ و میرهای ترافیک جاده ای در کشورهای جهان برای سال های ۲۰۲۰-۱۹۹۰ نشان می دهد که تلفات انسانی مرتبط با تصادفات جاده ای در ۵۴ کشور قاره آفریقا رقمی ۴ برابر بیش از دیگر مناطق جهان است.

چرا که رهبران کشورهای مختلف آفریقایی برخلاف کشورهای اروپایی و یا شمال آمریکا و یا شرق آسیا به دلیل فقر اقتصادی غالب در آنها بودجه بسیار ناچیزی را صرفا در حد ۱ درصد از تولید ناخالص ملی سالانه خود صرف مدیریت حمل و نقل جاده ای کشورشان می کنند.

البته این هزینه کرد در برخی کشورهای آفریقایی با استانداردهای اروپایی همچون آفریقای جنوبی و یا تونس رقمی برابر با کشورهای توسعه یافته جهان است، مثلا این رقم در سال ۲۰۰۰ در آفریقای جنوبی ۲ میلیون دلار یعنی ۲،۳ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور بود، در حالی که این رقم در اوگاندا ۱۰۱ میلیون دلار یعنی میانگین ۱ درصد تولید ناخالص داخلی در کشورهای آفریقایی است.

در واقع، بسیاری از رهبران کشورهای آفریقایی به همین دلیل فقر اقتصادی و ضعف مدیریت ناشی از این فقر قادر نیستند از منابع انسانی آموزش دیـده و بـا تجربـه برخوردار باشند و بتوانند با تجزیـه و تحلیل های آماری طراحی پروژه های عمرانی سطح شهرها و بین شهری مانند طراحـی شـهرها و روسـتاها، روش آنـالیز و پیشـرفت، طـرح هـای ترافیـک جاده ای و طرح های سلامتی و بهداشت طرح های راهبردی را برای تقویت ضعف های خود در این زمینه اجرایی کنند.