جای خالی زنان در هیات رییسه مجلس

به گزارش زنان خبر؛ زنان به عنوان نیمه از جمعیت کشورهمواره به دنبال رفع تبعیض های جنسیتی و برقراری عدالت جنسیتی بوده اند هرچه سالها به تقویم جمهوری اسلامی ایران اضافه می شود، حضور در عرصه های مختلف اجتماعی پررنگ تر نمایان می شود. از آمار بالای تحصیل و اشتغال زنان تا حضور در عرصه های مدیریتی و با نگاهی عرصه های قدرت .

حضور زنان در مقام ریاست جمهوری به خاطر تعبیر مردانه از واژه رجل سیاسی همچنان جزو مطالبات زنان باقی مانده است و حضور در کابینه های مختلف نیز از زمان پیروزی انقلاب شاید به تعداد انگشتان دست برسد، ولی با گذشت زمان حضور زنان در عرصه های مختلف مدیریت های میانی بیش از پیش شده است، هرچند که با تصریح قانونی که در این ارتباط وجود دارد ، یعنی بر اساس برنامه ششم توسعه تعادل جنسیتی برای اداره و مدیریت جامعه ۳۰ درصد پیش بینی شده بود که هنوزبا گذشت دو سال از شروع اجرای این برنامه تا تحقق کامل این موضوع فاصله زیادی داریم.

موانع حضور حداقلی زنان در مجلس

متاسفانه زنان نه از قدرت لازم برای حضور در لیست های انتخاباتی برخوردارند و نه از توان اقتصادی مساوی با مردان در رقابت های انتخاباتی. در شهرهای تک نماینده برای انتخابات مجلس نیز هم این نابرابری غیرقابل انکار است.

ساختار سیاسی در کشور ما و تبع آن ساختارمشارکت سیاسی و احزاب ما ساختاری مردانه است. این مسئله هم در تعداد، هم در ارکان و هم در کادر رهبری احزاب دیده می شود. برخی از احزاب حتی رکنی ندارند که پیگیر مسائل زنان باشد. این نشان می دهد غالب احزاب ایران هنوز ضرورتی برای مشارکت سیاسی زنان نمی بینند. در انتخابات به دفعات مسئله در حد شعار مطرح می شود. اما بعد از انتخابات از دستور کار خارج می شود. مسلم است که با این وضعیت تغییری در میزان مشارکت سیاسی اتفاق نخواهد افتاد.

مسئله بعدی نگرشی است که اساسا مخالف حضور زنان در ساختار قدرت است. این نگرش معتقد است زن باید محدود به خانه و خانواده باشد. تکیه اش هم بر برداشتی یک سویه و متحجرانه از دین است و در واقع ریشه فرهنگی این محدودیت در این میان حائز اهمیت است.

تعداد زنان در ادوار مختلف مجلس

در مجلس اول تنها ۴ نماینده از ۳۲۷ نماینده زن بودند که این تعداد در مجلس دوم و سوم هم تکرار شد. اما در مجلس چهارم تعداد نمایندگان حاضر در مجلس رشد بیش از دوبرابر داشت و مردم ۹ خانم را به مجلس فرستادند. مجلس پنجم که رکورددار حضور زنان بود، ۱۴ نماینده زن از ۲۷۷ نماینده داشت که این تعداد در مجلس ششم و هفتم به عدد ۱۳ تنزل پیدا کرد. در مجلس هشتم هم ۸ نماینده زن در مجلس حضور داشت و این تعداد در مجلس نهم به ۹ نفر رسید. پس از اعلام نتایج انتخابات مجلس دهم در دور اول مشخص شد که تعداد ۱۴ زن پیروز شدند و یک نفر از آنها رد صلاحیت شد و ۱۳ زن به مجلس راه یافتند و ۸ نماینده نیز به مرحله دوم رفتند. از ۸ نفر نماینده زن در دوره دوم ۵ نفر به مجلس راه یافتند.

تعداد نمایندگان زن در مجلس دهم

تنها زنان حاضر در هیات رییسه ۱۰ دوره مجلس

مسئله حائز اهمیت در این میان آن است که چرا با وجود اینکه تعدادی از زنان در مجلس از ابتدای پیروزی انقلاب حضور داشتند ، سهیلا جلودار زاده نماینده مردم تهران در در ادوار پنجم، ششم، هفتم و دهم مجلس شورای اسلامی توانست در مجلس ششم به مدت چهار سال منشی هیئت رئیسه بود. در سال چهارم مجلس ششم نیز شهربانو امانی دیگر نماینده زن، موفق به حضور در ترکیب هیئت رئیسه شد و بعد از آن هیچ یک از نماینده های زن در دوره های بعدی مجلس نتوانستند چنین تجربه ای را تکرار کنند.

در مجلس هفتم و پس از استعفای سید احمد موسوی، نماینده اهواز و عضو هیئت رئیسه که از سوی محمود احمدی نژاد به سمت معاون امور پارلمانی و حقوقی او منصوب شده بود، شش نماینده زن داوطلب حضور در هیئت رئیسه شدند، نیره اخوان (نماینده اصفهان )، فاطمه رهبر (نماینده تهران)، عفت شریعتی (نماینده مشهد)، عشرت شایق (نماینده تبریز)، فاطمه آلیا و لاله افتخاری (نمایندگان تهران)، اما رای همکاران خود در مجلس را کسب نکردند.

اما در هیئت رئیسه سنی مجلس دهم، فاطمه حسینی، نماینده تهران و سمیه محمودی، نماینده شهرضا، دو منشی هیئت رئیسه سنی بودند که در نوع خود رکوردی تازه محسوب می شد. در ۹ دوره پیش از آن تنها نفیسه فیاض بخش، نماینده تهران در مجلس چهارم در هیئت رئیسه سنی این مجلس به عنوان منشی حضور داشت.

غیاب زنان در هیئت رئیسه فراکسیون ها

اما تنها هیئت رئیسه مجلس نیست که نماینده های زن از آن سهمی نیافتند. فراکسیون امید و فراکسیون ولایت و فراکسیون مستقلین، سه فراکسیون مجلس دهم بودند که در هیئت رئیسه آنها هم زنان حضور ندارند. فاطمه سعیدی، پروانه مافی، معصومه آقاپور، پروانه سلحشوری و فریده اولادقبا ۵ نماینده زن نامزد هیئت رئیسه فراکسیون امید بودند که موفق به اخذ آرای لازم نشدند.

در دوره های قبلی مجلس هم زنان در هیئت رئیسه فراکسیون های مهم و محوری مجلس حضور نداشتند. فراکسیون زنان و خانواده مجلس اما تنها فراکسیونی است که نمایندگان زن مجبور به رقابت با نمایندگان مرد برای هیئت رئیسه در آن نیستند. فراکسیونی زنانه که برای اولین بار در مجلس ششم شکل گرفت و در مجالس بعدی هم همه نمایندگان زن عضو این فراکسیون بوده اند، هرچند که در مجلس نهم، فاطمه آلیا و زهره طبیب زاده، نماینده های تهران در این مجلس عضو این فراکسیون نشدند.

تاکنون هیچ یک از نمایندگان زن در دوره های مختلف مجلس داوطلب ریاست مجلس نشده است.

وضعیت حضور زنان نماینده در هیات رییسه کمیسیون ها در ادوار مجلس

ریاست کمیسیون های تخصصی مجلس در هیچ یک از دوره های ۱۰ گانه به زنان نماینده نرسیده است. زنان بیشتر در کمیسیون های فرهنگی و اجتماعی یا کمیسیون اصل ۹۰ عضو بوده اند و کمتر سراغ کمیسیون های اقتصادی یا سیاسی رفته یا موفق به عضویت در آنها شده اند. براساس آمار و گزارشانی که مرکز پژوهش های مجلس منتشر کرده زنان نماینده در ۹ دوره مجلس در بهترین حالت در سمت منشی یا نائب رئیس دوم یا دبیر دوم کمیسیون ها نقش ایفا کرده اند. گزارش های مرکز پژوهش های مجلس حاکی است که در مجلس اول، گوهرالشریعه دستغیب، منشی اول کمیسیون آموزش وپرورش آن دوره مجلس بود. مریم بهروزی در مجلس دوم و مجلس چهارم، منشی دوم کمیسیون ارشاد و هنر اسلامی و وسایل ارتباط جمعی بود و همین سمت را در مجلس سوم گوهرالشریعه دستغیب داشت.

در مجلس چهارم، قدسیه سیدی علوی (منشی اول کمیسیون بهداری و بهزیستی)، فاطمه همایون مقدم (منشی دوم کمیسیون فرهنگ و آموزش عالی)، مرضیه وحیددستجردی (منشی اول کمیسیون مشترک فرهنگ و آموزش عالی و بهداری و بهزیستی) و پروین سلیحی (منشی دوم کمیسیون مشترک فرهنگ و آموزش عالی و بهداری و بهزیستی) بودند.

در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی، الهه راستگو (نایب رئیس دوم کمیسیون امور اداری و استخدامی)، سهیلا جلودارزاده (منشی دوم کمیسیون کار و امور اجتماعی)، مرضیه صدیقی (مخبر کمیسیون مسکن و شهرسازی)، نفیسه فیاض بخش (منشی اول کمیسیون قضایی و حقوقی)، مرضیه حدیدچی دباغ (نایب رئیس اول کمیسیون امور دفاعی)، نفیسه سیدی علوی (مخبر کمیسیون سیاست خارجی)، نیره اخوان بی طرف (منشی دوم کمیسیون آموزش وپرورش)، مرضیه وحیددستجردی (رئیس کمیسیون امور زنان، جوانان و خانواده) بوده اند.

در مجلس ششم هم وحیده طالقانی (نایب رئیس دوم کمیسیون بهداشت و درمان)، فاطمه راکعی (نایب رئیس دوم کمیسیون فرهنگی)، اکرم مصوری منش (منشی اول کمیسیون فرهنگی)، الهه کولایی (نایب رئیس دوم تدوین آیین نامه داخلی)، فاطمه حقیقت جو (نایب رئیس دوم کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی)، جمیله کدیور (مخبر کمیسیون اصل نود در سال چهارم)، فاطمه خاتمی (مخبر کمیسیون بهداشت و درمان)، طاهره رضازاده (مخبر کمیسیون انرژی)، مهرانگیز مروتی (منشی اول کمیسیون بهداشت و درمان) بودند.

حضور زنان در دوره های بعدی مجلس هم چنین بود: فاطمه آجرلو (منشی دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، هاجر تحریری (نایب رئیس دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، عشرت شایق (منشی دوم کمیسیون اصل نود قانون اساسی)، رفعت بیات (منشی اول کمیسیون بهداشت و درمان)، لاله افتخاری (منشی اول کمیسیون فرهنگی)، عفت شریعتی (مخبر کمیسیون فرهنگی)، نیره اخوان بی طرف (منشی اول کمیسیون قضایی و حقوقی) و فاطمه رهبر (نایب رئیس دوم کمیسیون فرهنگی) در مجلس هفتم بودند و در مجلس هشتم، فاطمه رهبر (نایب رئیس دوم کمیسیون فرهنگی)، عفت شریعتی (نایب رئیس کمیسیون اجتماعی)، طیبه صفایی (نایب رئیس دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، لاله افتخاری (دبیر اول کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی)، زهره الهیان (دبیر دوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی)، فاطمه آجرلو (دبیر دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، نیره اخوان بی طرف (دبیر دوم کمیسیون قضایی و حقوقی) و فاطمه آلیا (دبیر دوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی).

در مجلس دهم نیز زهرا سعیدی مبارکه در کمیسیون اقتصادی ، سهیلا جلودارزاده و ناهید تاج الدین در کمیسیون اجتماعی ، فاطمه سعیدی و فریده اولاد قبا در کمسیون آموزش و تحقیقات ، پروانه مافی در کمسیون شوراها ، سیده حمیده زرآبادی در کمیسیون صنایع و معادن و سیده فاطمه ذولقدر در کمسیون فرهنگی عضو هیات ریسه این کمیسیون ها بودند.

** لزوم حضور زنان در هیات رییسه مجلس از نگاه فاطمه ذولقدر

فاطمه ذولقدر در نوشتاری در این باره گفته بود: رای آوری زنان برای حضور در هیات رئیسه به بسیاری از امور بستگی دارد که این مساله را دشوارمی کند. با اینکه فراکسیون امید بیشترین تعداد نماینده را در بین سایر فراکسیون ها دارد، اما نباید فراموش کرد برای حضور زنان در هیات رئیسه باید در بین فراکسیون مستقلین و ولایی هم موافقانی با این مساله وجود داشته باشند، چراکه در این انتخابات برای گزینش نمایندگان به منظور رسیدن به کرسی هیات رئیسه هر نماینده باید حداقل رای مدنظر را با توجه به تعداد آرای ماخوذه کسب کند. این میزان در هر صورت بیش از تعداد نمایندگان یک فراکسیون است.

وی تصریح کرده است: برای بالفعل شدن حضور زنان در هیات رئیسه باید تعامل و توافقی بین فراکسیون ها صورت گیرد. نباید اینگونه نگاه کرد که نیمی از جامعه را زنان تشکیل می دهند و جا دارد حداقل یک زن در هیات رئیسه مجلس وجود داشته باشد. حضور نماینده زنان در هیات رئیسه مجلس و شرکت کردنش در جلسات هیات رئیسه تاثیر زیادی در احقاق مطالباتی خواهد داشت که از جانب فراکسیون زنان عنوان شده است. بدون شک حضور یک نماینده زن در هیات رئیسه علاوه بر جلوگیری از تضییع حقوق زنان و چشم پوشی از مطالبات آنان، در رسیدن آنان به جایگاه قابل قبولی در مجلس نقش قابل توجهی ایفا خواهد کرد. حضوز یک زن در هیات رئیسه موجب آگاهی بیشتر زنان در بررسی لوایح و طرح ها می شود و تعامل بیشتر ۱۷ نماینده زن حاضر در مجلس دهم با سایر بخش های مجلس را موجب خواهد شد. علاوه بر این در راستای حل کردن مشکلات و معضلات جامعه زنان و انعکاس بیشتر این معضلات به هیات رئیسه هم تاثیر بسیار زیادی خواهد داشت.

حال اینکه کدامیک از زنان حاضر در عرصه قدرت مجلس وارد شوند و تاثیر گذار باشند سوالی است که پاسخ آن با نیازمند ثبت نام و در نهایت مشخص شدن نتایج بررسی صلاحیت ها نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی است. همانطور که آذر منصوری قائم مقام حزب اتحاد ملت و زهره الهیان نماینده اسبق مجلس از جمله این زنان هستند که تاکنون برای یازدهمین دوره انتخابات مجلس ثبت نام کرده اند.