هشدار در مورد انحراف بازار

نگاهی به رخدادهای حاشیه‌ای در بازار همین احتمال را تقویت کرده و حتی آن‌ را به اثبات می‌رساند. خروجی این وضعیت به احتمال قوی رشد نگران‌کننده قیمت‌ها خواهد بود. در این شرایط ایجاد هر نوع محدودیت در خرید از بورس‌کالا به هر شکلی می‌تواند این نگرانی را ایجاد کند که بازار آزاد و فرآیندهای مرتبط با بازار سیاه و دلالی بار دیگر رونق بگیرد که این امر به انحراف بازار منتهی می‌شود و بار دیگر رانت‌های زیادی را برای افراد خاص ایجاد خواهد کرد.شاخص قیمت پلیمرهای دنیای‌اقتصاد موسوم به DEPPI هفته گذشته با ۳/ ۰ درصد رشد به ۹۵هزار و ۵۴ ریال رسید که بالاترین رقم ثبت شده از هفته منتهی به ۱۱ مهرماه سال‌جاری است و نشان می‌دهد بعد از افت نرخ هفته قبل از آن، باز هم این بازار به روال صعودی خود با اهرم رشد قیمت‌های پایه بازگشته است. این رشد درحالی رقم خورد که قیمت‌های پایه در بورس‌کالا با دو اهرم رشد بهای دلار نیمایی و همچنین نوسان قیمت‌های جهانی در یک روند افزایشی قرار گرفته بود.

بزرگ‌ترین کاهش حجم معامله پلیمرها در ۲۷ هفته اخیر

هفته گذشته شاهد افت ۹۱/ ۲۲ درصدی حجم معاملات هفتگی پلیمرها در بورس‌کالا بودیم و این افت موجب شد تا حجم معاملات به کمتر از ۶۶ هزار و ۳۰۰ تن برسد. این افت حجم دادوستد هفتگی پلیمرها در بورس‌کالا بزرگ‌ترین کاهش حجم معاملات از هفته منتهی به ۲۳ خردادماه تاکنون بود که یک داده مهم به‌شمار می‌رود. در هفته قبل اما شاهد کاهش ۶/ ۱۱ درصدی حجم عرضه و افت ۲۳/ ۱۷ درصدی حجم تقاضا بودیم. این موارد نشان می‌دهد دلیل اصلی کاهش حجم معاملات را باید در افت حجم تقاضا جست‌وجو کرد آن‌هم در شرایطی که بخش مهمی از تقاضا به سمت گریدهای جذاب حرکت کرده است؛ یعنی برای گریدهای رایج با کاهش جدی حجم تقاضا روبه‌رو بوده‌ایم. البته ۵۱/ ۷۸ درصد از عرضه‌ها مورد دادوستد قرار گرفت و همچنین حجم معاملات هفته قبل بالاتر از متوسط سال گذشته و همچنین بیشتر از متوسط معاملات در نیمه اول سال‌جاری بود که نشان می‌دهد هنوز هم این بازار در فاز رونق قرار دارد.کاهش جدی حجم معاملات به‌رغم جرقه‌هایی از رشد قیمت‌ها در بورس‌کالا و بازار داخلی را باید بسیار مهم ارزیابی کرد زیرا جریان عمومی در بازار را با یک ناهماهنگی روبه‌رو ساخته است. به‌صورت دقیق‌تر حجم تولید در صنایع تکمیلی و حجم تقاضای موثر در بازار داخلی به نسبت بالاست ولی افت جدی حجم تقاضا نشان می‌دهد که تغییری ناخواسته در سازوکارهای معاملاتی ایجاد شده است.جرقه‌های پراکنده رشد قیمت‌ها در بازار داخلی در کنار افزایش مستمر قیمت‌های پایه در بورس‌کالا را هم باید مزید بر علت دانست که نشان می‌دهد پتانسیل تغییر فاز بازار با محوریت رشد جدی نرخ در بازار آزاد از هم‌اکنون ایجاد شده است که قطعا منافع کمتر کسی را تامین می‌کند جز واسطه‌ها. بازی‌های جدید بازار به شدت خطرناک است اگرچه می‌توان شواهدی از دستکاری در سازوکار بازار را هم مشاهده کرد.

بیم و امید در بازار آزاد پلیمرها

هفته جاری تاکنون زمانی برای آرامش نسبی در بازار پلیمرها بود اگرچه میل به رشد قیمت‌ها را می‌توان در تار و پود این بازار مشاهده کرد و حتی قبل از اعلام قیمت‌های پایه در بورس‌کالا هم شاهد بودیم که جریان عمومی نوسان نرخ در بازار داخلی به سمت رشد قیمت‌ها متمایل شد. این روند را باید از اواسط هفته گذشته تاکنون مورد رهگیری قرار داد؛ یعنی بازار اول وارد یک فاز آرامش نرخ و ثبات قیمت‌ها شد و کاهش نرخ شتاب محدودی پیدا کرد و در نهایت جرقه‌های رشد قیمتی در بازار تقویت شد. این روند به این معنی بود که فاز جدیدی از تغییر به‌صورت زیرپوستی در بازار داخلی درحال بروز بوده که البته اثرات آن به تازگی خودنمایی کرده است؛ البته همین جمله در نهایت این‌گونه معنی خواهد شد که رشد قیمت‌ها شاید تداوم داشته باشد. کاهش حجم معاملات هفته گذشته در بورس‌کالا در کنار محدودیت‌های خرید از بورس‌کالا با کم و زیاد کردن سهمیه خرید بهین‌یابی به این معنی است که تقاضای موجود در کشور به جای بورس از بازار آزاد سر درمی‌آورد؛ بنابراین ترسیم دورنمای رشد قیمت‌ها به هیچ عنوان کار دشواری نیست. اگر این رشد نرخ در بازار آزاد به‌صورت جدی کلید بخورد و با تداوم افت حجم معاملات در بورس‌کالا ادامه یابد تنها مقصر اصلی آن را باید ارگان‌هایی به شمار آورد که سهمیه‌های خرید را کم و زیاد کرده‌اند. حال سوال اینجاست که واحدهایی که بیش از تولید؛ در فاز خرید و فروش مواد اولیه فعال بوده‌اند آیا با کاهش سهمیه‌های خرید به‌صورت جدی روبه‌رو بوده‌اند؟ به احتمال قوی تاثیر کمتری پذیرفته‌اند زیرا این واحدها بیش از آنکه تمرکز خود را بر تولید و مشکلات آن قرار دهند بر تکمیل سازوکارهای مرتبط با سهمیه قرار داده‌اند و مطمئنا تمامی دستورالعمل‌ها را مو به مو اجرا کرده، در تمامی سامانه‌های اعلامی عضو شده، تمامی اطلاعات مورد نیاز را تکمیل کرده و دقیق‌تر تمامی مسیرها برای تامین امن مواد اولیه خود را باز نگه داشته‌اند. البته راستی‌آزمایی اطلاعات ثبت‌شده هم‌ زمانبر است؛ بنابراین به این زودی‌ها سهمیه واحدهایی که زرنگ‌تر بوده و در مورد صحت اطلاعات آنها تردید وجود دارد قطع نخواهد شد. این موارد شاید به یک طنز تلخ و بدون جذابیت بیشتر شبیه باشد تا واقعیت‌های یک بازار داخلی ولی شاهد هستیم که سهمیه مواد اولیه بسیاری از واحدهای بزرگ و برجسته در کشور کم و زیاد شده است. بارها از همین تریبون عنوان کردیم که خرید مواد اولیه برای تمامی واحدهای تولیدی آن‌هم با قیمت رقابتی و سازوکار عادلانه و شفاف در بورس‌کالا یک حق است و هرگونه محدود کردن یک حق به سازوکارهای خاص بعضا حقوقی نیاز دارد. حال در شرایطی که قیمت‌های پایه با دلار نیمایی تعیین شده و سقف مجاز هم برای رشد قیمت‌ها تعیین نمی‌شود اینکه یک واحد تولیدی به هر دلیلی با محدودیت خرید مواد اولیه روبه‌رو می‌شود اصلا قابل درک نیست. این موارد واقعیت‌های دردناک صنعت پلیمر در کشور است که نبض تغذیه امن مواد اولیه را به هر دلیل با محدودیت همراه می‌کند؛ به عبارتی در شرایطی که اغلب گریدهای تولیدی در کشور با مازاد عرضه داخلی روبه‌روست و اگر قرار بر صادرات باشد باید ارز حاصل از صادرات را با قیمت دلار نیمایی به کشور بازگرداند شاهد سختگیری‌های بی‌دلیل در مسیر خرید مواد اولیه هستیم. حال که رونق جدیدی به بازار پلیمرها وارد شده و حجم تولید (به هر دلیل) و با هر سطح از ارزش افزوده برای عرضه در بازار تقویت شده است، گویا نگرانی بالا رفتن قیمت‌ها در بورس‌کالا افزایش یافته؛ در واقع بیم انتقاد به بخش‌های تصمیم‌ساز و مجری در شرایط کنونی باعث ایجاد این محدودیت‌ها شده است.