آیه‌ای که باید در دستور کار مبلغین باشد

استاد محسن قرائتی در تفسیر نور به ارائه «نکات ناب» و «پیام‌های زیبای آیات قرآن کریم» پرداخته که حوزه نیوز در این نوشتار، آیه ۱۵۹ سوره مبارکه آل عمران را در قالب مجموعه «قطره ای از دریا» ارائه می‌نماید.

آیه

فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ

ترجمه

(ای رسول ما!) پس به خاطر رحمتی از جانب خدا (که شامل حال تو شده)، با مردم مهربان گشته‏ ای و اگر خشن و سنگدل بودی، (مردم) از دور تو پراکنده می ‏شدند. پس از (تقصیر) آنان درگذر و برای آنها طلب آمرزش کن و در امور با آنان مشورت نما، پس هنگامی که تصمیم گرفتی (قاطع باش و) بر خداوند توکّل کن. براستی که خداوند توکّل کنندگان را دوست می ‏دارد.

نکته‌ها

گرچه محتوای آیه دستورات کلّی است، لکن نزول آیه درباره‏ جنگ اُحد است؛ زیرا مسلمانانی که در جنگ احد فرار کرده و شکست خورده بودند، در آتش افسوس و ندامت و پشیمانی می‌سوختند. آنان اطراف پیامبر را گرفته و عذرخواهی می‌نمودند، خداوند نیز با این آیه دستور عفو عمومی آنان را صادر نمود.

کلمه‏ «شُوْر» در اصل به معنی مکیدن زنبور، از شیره‏ گل‏‌هاست. در مشورت کردن نیز انسان بهترین نظریه‌ها را جذب می‏‌کند.

مولوی می‌‏گوید:
کاین خردها چون مصابیح، انور است‏ // بیست مصباح، از یکی روشنتر است

پیام‌ها

۱- نرمش با مردم، یک هدیه‏ الهی است. «فبما رحمة من اللّه لنت لهم»

۲- افراد خشن و سخت گیر نمی ‏توانند مردم‏ داری کنند. «لانفضّوا من حولک»

۳- نظام حکومتی اسلام، بر مبنای محبّت و اتصال به مردم است. «حولک»

۴- رهبری و مدیریّت صحیح، با عفو و عطوفت همراه است. «فاعف عنهم»

۵ - خطاکارانِ پشیمان و گنهکاران شرمنده را بپذیرید و جذب کنید. «فاعف عنهم و استغفرلهم و شاورهم»

۶- ارزش مشورت را با ناکامی‏‌های موسمی نادیده نگیرید. «و شاورهم» [۱]

۷- در مشورتِ پیامبر، تفقّد از نیروها، شکوفایی استعدادها، شناسایی دوستان از دشمنان، گزینش بهترین رأی، ایجاد محبّت و علاقه و درس عملی برای دیگران نهفته است. «و شاورهم»

۸ - ظلمی را که به تو کردند، عفو کن؛ «فاعف عنهم» برای گناهی که نسبت به خدا مرتکب شدند، طلب آمرزش کن؛ «واستغفر لهم» در مسائل سیاسی اجتماعی، آنان را طرف مشورت خود قرار ده. «و شاورهم»

۹- استغفارِ پیامبر درباره‏ امّتش، به دستور خداست. پس مورد قبول نیز هست. «واستغفر لهم»

۱۰- مشورت، منافاتی با حاکمیّت واحد و قاطعیّت ندارد. «و شاورهم... و اذا عزمتَ»

۱۱- در کنار فکر و مشورت، توکّل بر خدا فراموش نشود. «فتوکّل»

۱۲- ابتدا مشورت و سپس توکّل، راه چاره‏ کارهاست، خواه به نتیجه برسیم یا نرسیم. «شاورهم ... فتوکّل ... انّ اللّه یحبّ المتوکّلین»

پی نوشت:
[۱] هر چند نتیجه‏ مشورت در جنگ احد، مبنی بر مبارزه در بیرون شهر، به شکست انجامید، ولی این قبیل موارد نباید ما را از اصل مشورت و فواید آن باز دارد.منبع: خبرگزاری حوزه