همه بلاهایی که بر سر محصولات آرایشی ایرانی آمد؛ از ممنوعیت تبلیغ تا بازار قاچاق

ملیکا قراگوزلو: میزگردی با موضوع بررسی مشکلات و معضلات و اهمیت مصرف محصولات آرایشی در ایران و اهمیت این فرآورده‌ها برای سلامت جامعه درباره دلایل حمایت سازمان غذا و دارو از ایران‌کازمتیکا با حضور دکتر شهرام شعیبی، معاون اداره فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو و عضو شورای سیاستگذاری نمایشگاه ایران کازمتیکا، دکتر عبدالحسین قاسم‌زاده؛ معاون برنامه‌ریزی اداره کل امور فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو، بختیار علم‌بیگی؛ رییس هیات مدیره انجمن صنایع بهداشتی و آرایشی ایران، حجت گشایشی؛ انجمن واردکنندگان فرآورده های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران، حمید مقیمی رییس هیات مدیره انجمن وارد کنندگان آرایشی و بهداشتی و عطریات ایران و محمد نیلفروشان نایب رییس انجمن تولید کنندگان صنایع شوینده،‌ آرایشی و بهداشتی در کافه خبر برگزار شد.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌توانید بخوانید:

تقریبا هفته‌ای نیست که در مورد مصرف بالای لوازم آرایشی در ایران آماری منتشر نشود. این که ایران بیشترین مصرف لوازم آرایشی در دنیا را دارد. این آمار چقدر صحت دارد؟

قاسم‌زاده: قطعا ما جزو پرمصرف‌ترین کشور در صنعت لوازم آرایشی نیستیم اما آمار نشان می‌دهد که جزو کشورهای با مصرف بالا هستیم.اگر از لحاظ اعداد و ارقام بخواهم بگویم، ما جزو ۱۰ کشور اول هستیم و در منطقه، سوم یا چهارمین کشور هستیم؛ در واقع اولین کشور مشخص نیست چون آمار و ارقام به صورت دقیق اعلام نمی‌شود و شفاف نیست.

این که ما مصرف‌کننده لوازم آرایشی هستیم، خوب است یا بد؟جواب این سوال از لحاظ سلامت چگونه است؟

قاسم‌زاده: نه مانعی برای مصرف این محصولات در جامعه وجود ندارد. اکثر استفاده از این لوازم به بحث پیشگیری‌ها برمی‌گردد. مثلا استفاده از کرم ضدآفتاب، نوعی پیشگیری از سرطان و ضایعات پوستی است که طبیعتا هزینه‌های درمان جامعه را پایین می‌آورد.

موضوع رژلب و سرب چطور؟ مثلا گفته می‌شود که یک زن در طول عمرش میزان زیادی سرب مصرف می‌کند. وقتی از محصولات آرایشی صحبت می‌کنیم، قاعدتا توصیه‌هایی هم مطرح می‌شود.

قاسم‌زاده: در کنار هر محصول آرایشی یک سری استانداردها تعریف شده است. این استانداردها را هم مطالعات بین‌المللی تعیین می‌کنند. دوزهای استانداردی که برای تولید هر محصول تعریف شده، نباید از استانداردهای بین‌المللی تخطی کند و خطری برای سلامت داشته باشند. لذا آن چه در مورد تهدیدات این محصولات مطرح می‌شود، قاعدتا در محصولات فیک و قاچاق وجود دارد و استانداردها در آن رعایت نمی‌شود.

قیمت‌ لوازم آرایشی بعد از افزایش قیمت دلار چقدر رشد داشته است؟

قاسم‌زاده: هر نوع فاکتوری که بر قیمت‌ها تاثیرگذار باشد، مسلما بر قیمت لوازم آرایشی و بهداشتی هم تاثیرگذار است. اما من مقدارش را نمی دانم.

قطعا قیمت دلار در این محصولات به شدت تاثیرگذار بود.بنابراین، احتمال این که مردم محصولات بهداشتی معتبر و استاندارد را خریداری کنند به شدت پایین آمده است؟ موافق هستید؟

قاسم‌زاده:من این حرف را قبول ندارم. کسی نباید ذهنیت اطراف خودش را به عموم تعمیم بدهد.

دیروز خبری داشتیم که ۳۰ درصد از مراجعه مردم به مراکز درمانی بابت مسائل اقتصادی کاهش پیدا کرده است. کسی که نمی‌تواند برای بیماری‌اش به پزشک مراجعه کند، خط چشم برند می‌خرد؟

قاسم‌زاده: شما خودتان عرض کردید ۳۰ درصد. لفظ «خیلی» برای بالای ۵۰ و ۶۰ درصد است. اگر از اطرافیان من ۹ نفر از ۱۰ نفر مشکلی داشته باشند، نمی‌توانم این آمار را به کل جامعه تعمیم دهم. این علمی نیست و نمی‌تواند ماخذ باشد.در جامعه ما، هر افزایش قیمتی در دلار روی قیمت دیگر اجناس تاثیر می‌گذارد و متعاقبا هر افزایش قیمتی می‌تواند جامعه هدف را جا به جا کند.این مسئله در حوزه انجمن آرایشی و بهداشتی نیست و ما فقط وظیفه ارزیابی سلامت محصول و صدور پروانه بهداشتی را داریم و این مربوط به وزارت صمت است.

یک مصرف‌کننده لوازم آرایشی و بهداشتی، چطور می‌تواند محصول خوب از بد را در این بازار گسترده که لوازم آرایش از مترو تا فروشگاه‌های مختلف به فروش می‌رسد، تشخیص بدهد؟

قاسم‌زاده: پاسخش ساده است. این همایش ایران کازمتیکا که برگزار شده، برای همین امر است. یک سری برچسب‌ها توسط شرکت‌هایی که مجوز بهداشتی می‌گیرند صادر می‌شود. این‌ها شناسه‌های کدبندی شده روی محصول است. با پیامک یا اسکن این بارکد می‌تواند از سلامت و کیفیت این محصول (چه وارداتی و چه صادراتی) مطلع شود.در رابطه با تحقق ماموریتی که سازمان غذا و دارو با آن مواجه است (تامین سلامت محصولات و اطلاع‌رسانی به جامعه برای تشخیص قاچاق از غیرقاچاق)، هدف این نمایشگاه هم همین است.

نکته دیگر هم این است که در این همایش، دوره‌های آموزشی برای شرکت‌ها بگذاریم. قرار هم هست گواهینامه‌هایی صادر شود که برای احراز صلاحیت در سازمان‌ها اعلام شود.

پیش از این گفته می‌شد که وزارت بهداشت و وزارت صمت با هم دیگر موازی‌کاری دارند. مشکل حل شده است؟

قاسم‌زاده: این مشکل قدیمی است و بیش از پنج یا شش سال است که این مشکل برطرف شده.

یعنی کاملا به شما واگذار شده؟

قاسم‌زاده: از سال ۸۹-۹۰ و بعد از شکست طرح شبنم بود که این اتفاق افتاد. چون همانطور که می‌دانید طرح شبنم کارگشا نبود و بعد از آن بود که وزارت صنعت خودش را کنار کشید.

در بحث دارو این سوال‌ را بارها پرسیدیم. با وجود این که بالای ۹۶ درصد محصولات دارویی تولید داخلی است، پزشکان داروهای خارجی را به بیماران تجویز می‌کنند. در مورد لوازم آرایشی هم وضع به همین ترتیب است. همیشه نوع خارجی آن توصیه می‌شود. شما چه جوابی به این توصیه‌ها دارید؟

علم‌بیگی: چیزی که همیشه به ما تلقین شده این است که جنس خارجی خوب است. برای فروشندگان هم مهم‌ترین چیز، مارجین(حاشیه سود) است که نصیبشان می‌شود. یک کالای خارجی از آن جا که گران‌تر از کالای ایرانی است، مارجین بالاتری را نصیب فروشنده می‌کند. مارجین خارجی به دست فروشنده است و نظارتی روی آن نمی‌شود و خود فروشنده روی آن قیمت می‌گذارد. قیمتی که فروشنده می‌دهد، آن چیزی نیست که باید باشد. چون جا برای سوءاستفاده او باز است پس ترجیح می‌دهد که جنس خارجی بفروشد.

در مورد کیفیت هم در هنگام تولید نظارت می‌شود و پروانه می دهند. در چرخه مصرف هم از فروشگاه نمونه‌برداری می‌کنند که پروانه ساختی که دادند درست و مطابق باشد. طبیعتا با جنس اصلی وارداتی تفاوت قیمت دارد چون کرایه‌ای سرسام‌آور و سودی کلان برای واردکننده دارد و همچنین مغازه‌دار هم سود بهتری می‌برد.

چطور باید مطمئن شویم که کیفیت کالای ایرانی نه در حد کالای خارجی، ولی خوب باشد؟ چطور باید صرف این که وزارت بهداشت کالایی را تایید می کند، بگوییم که کیفیت آن کالا خوب است؟

علم‌بیگی: در مورد محصولات شوینده که کیفیت کالای داخلی با خارجی برابر است. در مورد لوازم آرایشی هم برند حرف اول را می‌زند. نتیجتا جنس داخلی کیفیت مطلوب و در حد استاندارد را دارد و حتی گاهی یک محصول فوق استاندارد ساخته می‌شود که به کشورهای آلمان، کانادا و کشورهای اطراف صادر می‌شود.

نظارتی که بر تولید محصولات آرایشی و بهداشتی در ایران وجود دارد، حداقل در کشورهای همسایه‌مان این طور نیست. هر بازرسی که می‌آید یک پرسشنامه شش صفحه‌ای درد. در این شرایط، وقتی درمورد کیفیت صحبت می کنیم، باید این موارد را هم در نظر بگیریم.

من تخصصم رنگ است. نظارتی که سازمان انجام می‌دهد و بعضی از رنگ‌ها را از رده خارج می‌کند، من متخصص را دیوانه کرده است.من به شما قول می‌دهم که هیچ یک از کشورهای اطراف‌مان که صادرکننده به ما هم هستند، این نظارت و پیچیدگی را ندارند.

بعضی از مردم اگر روی محصول نوشته باشد «ساخت ایران» آن را نمی‌خرند. برای همین هم تولید کننده‌ها به کشورهای دیگر می‌روند، کارخانه می‌زنند و کالا را با برند خارجی وارد ایران می‌کنند. یا این که به مناطق آزادی مثل کیش می‌روند و کالا را از آن‌ جا صادر می کنند.

قاسم‌زاده: در تکمیل فرمایش دوستان، استانداردی که در بحث لوازم آرایشی در سازمان غذا و دارو رعایت می‌شود، تابعی از استاندارد اروپا است. متناسب با همان استاندارد محصولی تولید می‌شود و نظارت سختی هم روی آن قرار دارد. گاهی ما تولیدکننده‌ها و حتی واردکننده‌ها از شدت این سخت‌گیری‌ها کلافه می‌شویم.من خودم هر وقت بخواهم محصولی را با اطمینان خاطر و چشم بسته بردارم، محصول ایرانی است و محصول خارجی را حتما بیش از حد معمول چک می‌کنم.

هدف همین همایش ایران کازمتیکا این است که محصولات سلامت را معرفی کند. این همایش برگزار شد که بتواند اطلاع‌رسانی مناسب را برای مردم انجام بدهد. یعنی محصولاتی را که سلامتشان از طرف سازمان تایید شده را به مردم معرفی کند.

علم‌بیگی: قبل از انقلاب ایران تولیدکننده لوازم آرایشی بود. شرکت‌های مختلف رژلب و لاک ناخن در ایران وجود داشت و صادر می‌شد. بعد از انقلاب از سال ۵۹ تا ۶۶ تولید لوازم آرایش حرام اعلام شد . پروانه‌های ساخت آن‌ها باطل اعلام شد؛ انجمن با مراجعه به مراجع قانونی اداری و مراجع تقلید، توانست لفظ حرام بودن را از روی آن بردارد، در آن موقع حتی خمیر ریش هم اجازه تولید نداشت.پس نمی‌توان گفت که محصول ایرانی در این حوزه استاندارد نبوده و نیست. مساله این است که محصولات ایرانی در این حوزه خصوصا آرایشی اجازه تبلیغات گسترده ندارند و این باعث می‌شود این محصولات خیلی بر سر زبان‌ها نباشند.

این کیفیت در تمام محصولات است؟ شما به شوینده‌ها اشاره کردید؟ این کیفیت در مورد عطر و ادکلن هم اعمال شده است؟ اقبال کم مردم به علت عرضه کم است یا کیفیت پایین آن؟

علم بیگی: در مورد عطر و ادکلن اصل قضیه در مورد آن بوی خاصی است که شما می‌پسندید. ممکن به علت علاقه به بوی خاصی، عطر ۶۰ تومانی را ۶۰۰ تومان بخرید. این سلیقه‌ای است وگرنه از لحاظ کیفیتی یکی است. یعنی شما برای سلیقه‌تان پول می‌دهید. ممکن است یک اسانسی را ۲۰۰ هزار تومان بخرند، اسانس دیگری را هم ۸ هزار تومان.

آقای مقیمی شاید باید با این شوخی سراغ شما بیایید،‌شما به عنوان واردکننده چه کار کردید که دمحصول ایرانی آن مهجور واقع شده است؟

مقیمی: صنعت آرایشی و بهداشتی برای ایران نبوده و ما داریم سعی می‌کنیم که تکنولوژی آن را بدست بیاوریم. در دنیا ما به جای رسیده‌ایم که لوازم آرایشی شخصی به شما می‌دهد، با استفاده از هوش مصنوعی. علی‌رغم محدودیت‌هایی که ما در ایران داشتیم، پیشرفت‌هایی هم خصوصا در محصولات شوینده داشتیم که آن را صادر هم می‌کنیم. اما در حوزه آرایشی نه. تولید محدود داریم. این تولید نیازمند تکنولوژی قوی است. هزینه این بخش از صنعت هم بسیار بالاست. ما در سال ۹۵ یا ۹۴ با وزارت صمت وارد چندین مذاکره شدیم تا بتوانیم تحت عنوان کمپانی مادر وارد این حوزه شویم که تحت لیسانس جهانی به تولید بپردازیم. برخی شرکت‌ها آمدند و زمین گرفتند ولی باز در بخش اجرایی آن نتوانستند کار کنند. دوباره سال ۹۷ با وزارت صنعت وارد مذاکره شدیم، با محوریت سازمان غذا و دارو و ستاد مبارزه با مواد مخدر . مبنی بر آن شد که ما در تولید این صنعت هم به خودکفایی برسیم. اقلامی که تولید می‌کردیم که هیچ، بخشی هم وارد می‌کردیم که قرار شد به صورت مشروع وارد شود. بخشی هم که تکنولوژی‌اش را نداشتیم، قرار شد صبر کنیم تا تکنولوژی‌اش را به دست بیاوریم. تولید چیزی نیست که یک شبه اتفاق بیفتد. مصرف‌کننده ه خودش کیفیت را می‌فهمد و پیشرفت آن را حس می‌کند. بعضی از برندهای ما پیشرفت کردند و حتی قابل پیشرفت هم هستند.

متاسفانه مشکلی که ما در کشور داریم، به صورت جزیره‌ای عمل کردن سازمان‌های دولتی است. سازمان غذا و دارو معتقد به کیفیت کالاست.وزارت صمت معتقد به تولید کالاست.سازمان توسعه و تجارت معتقد به واردات و صادرات کالاست. این‌ها هیچ وقت ننشستند تا با هم یک تصمیم واحد بگیرند و خودشان به صورت مقطعی عمل کردند.

داشت اتفاق‌های خوبی برای تولیدات ما می‌افتاد که وزارت صنعت واردات ما را به کل ممنوع کرد. این موجب سه برابر شدن کالای قاچاق شده است.

علم‌بیگی: در مورد این که چرا کالای ایرانی با کیفیت با استقبال مواجه می‌شود، باید بگویم که مردم نمی‌توانند از طریق رسانه‌ها از کالای باکیفیت ایرانی اطلاع پیدا کنند. رسانه‌های گروهی واقعا ضعیف عمل می‌کنند. از طریق تلویزیون دولتی هم که نمی توانیم محصولاتمان را تبلیغ کنیم.

تا پارسال نمی‌توانستیم بنویسیم، نمایشگاه شوینده، آرایشی و بهداشتی. اتوماتیک‌وار کلمه «آرایشی» حذف می‌شد. ایران کازمتیکا ریسکی کرد و اولین نمایشگاه آرایشی را برگزار کرد. از آن به بعد توانستیم در این باره صحبت کنیم. از آن به بعد هم به آن نمایشگاه‌دار اجازه ندادند کلمه «آرایشی» را بنویسد. مشکل هم این است که تلویزیون دولتی اجازه تبلیغ محصول آرایشی را نمی‌دهد.

برآورد انجمن آن است که گردش مالی محصولات آرایشی و بهداشتی کشور حدود ۳۰میلیارد تومان است. از این مقدار ۱۵هزار میلیارد تومان مربوط به شوینده‌هاست. از آن ۱۵ هزار میلیارد تومان باقی‌مانده، حدود ۶۵ درصدش مربوط به تولیدات ایران نیست. یعنی حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان.

مقیمی: واردات رسمی لوازم آرایشی در سال ۹۵، ۴۰۰ میلیون یورو، سال ۹۷، ۱۰۸ میلیون یورو و سال ۹۸ هم تقریبا صفر شده‌است. خب چه اتفاقی افتاده است؟ قاچاق!

چند درصد واردات لوازم آرایشی قاچاق است؟

مقیمی: حدود ۶۰ درصد بازار دست قاچاقچی‌هاست.

تحریم مهم‌ترین عاملش است؟

مقیمی: ما تحریم خارجی نبودیم بلکه تحریم داخلی بودیم. این سیاست هم به ضرر تولید ما بود. الان مصرف‌کننده نمی‌آید کالای باکیفیت ایرانی بخرد. چرا؟ بخاطر همان قیمتش.

برداشت من از صحبت‌های شما این بود که همانطور که وزیر بهداشت اعلام کردند که در صنعت دارو مافیا داریم، این جا هم دست‌های پشت‌پرده وجود دارد؟

مقیمی: حتما هست. شکی نیست.

قاعتا گردش مالی بالایی هم دارند؟

مقیمی: حتما همینطور است.

چرا در بحث برندهای خارجی، مدتی برندی را داریم و بعد آن را نداریم؟ بخاطر قاچاق است یا عدم تداوم واردات؟

این مشکل از ۹۶ اتفاق افتاد. واردات به شدت دچار مشکل شد و دلیلش هم بوروکراسی اداری است. تحریم داخلی بودیم. یعنی برندها فیک بوده و مربوط به واردکننده نبوده است.سال ۹۶ به ما گفتند ببینید مقدار قاچاق در هر منطقه از کشور چقدر است. حدود ۱۴۰ قلم کالا بود که آن را تحویل آزمایشگاه‌ دادیم و اکثرا فیک بودند.

قاسم‌زاده: بخشی از این سیاست تحریم داخلی مربوط به بروکراسی اداری و بخش دیگر آن برای حمایت از کالای داخلی بود. هر محدودیتی به نوبه خودش می‌تواند یکسری عوارض‌ها هم داشته باشد. این عوارض می‌تواند افزایش قاچاق یا محدود شدن کالا در بازار باشد.

شما در صنعت دارو به دنبال برند نیستید و فقط آن را درخواست می کنید اما در لوازم آرایشی متفاوت است و همه به دنبال یک برند خاصی هستند. شاید محصولی هم مشابه آن وجود داشته باشد ولی شما برندش را ترجیح بدهید.دولت و تولیدکننده‌ها با بحث وردات مشکلی ندارد. اما این واردات باید هوشمندانه باشد. صنعت باید وارد کشور شود. اگر واردات هوشمندانه باشد، چند کار انجام می‌دهد. اول این که باعث آشنایی با تکنولوژی جدید می‌شود و آن موجب ورود محصولات جدید با کیفیت‌های بهتر می‌شود. همین واردات بود که باعث شد ما تولیدکنده محصولی مثل یک شامپوی باکیفیت باشیم. دوم این که باعث بومی کردن محصولات می‌شود.

چگونگی اعمال و عملی کردن این سیاست می‌تواند نقش اساسی در ساماندهی این قضیه داشته باشد و باعث می‌شود نه درصادرات و نه در واردات دچار مشکل شویم. شاید قانون‌گذار به دنبال این است که نیاز جامعه را چه از طریق واردات چه از طریق صادرات تامین کند.

۴۷۲۱۲