ثبت ملی تنبور/ باید به جهان اثبات کنیم که تنبور برای ایران است

به گزارش صدای ایران به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای سرو، مراسم رونمایی از آلبوم "مقامات کهن تنبور" با حضور فریدون جنیدی، شهرام صارمی، یحیی رعنایی، عوامل تولید این آلبوم و جمعی از علاقه‌مندان به موسیقی عصر پنجشنبه در فرهنگسرای سرو برگزار شد.

تنبور، یک ساز متعلق به فرهنگ همه‌ جای ایران است

در ابتدای این مراسم، شهرام صارمی صحبت کرد و گفت: معتقدم که امروز روز ارزشمند و تاریخی برای ساز تنبور است که دو اتفاق هم‌زمان شده است؛ اولی تولید آلبوم مقامات کهن تنبور اثر آقای یحیی رعنایی با همراهی پسرشان پویان رعنایی است و دیگری اقدامی است که استاد رعنایی از چند سال پیش برای ثبت ملی ساز تنبور داشتند و در نهایت به ثمر نشست. چند روز پیش با توجه به مدارکی که ایشان در طی سال‌ها به سازمان میراث فرهنگی و ارشاد کرمانشاه ارائه کرده بودند ساز تنبور ثبت ملی شد که جا دارد برای هر دو اتفاق به اهالی فرهنگ و هنر تبریک بگویم.

وی ادامه داد: تنبور اگرچه در بین اهالی هنر یک ساز با مختصات حضور در منطقه جغرافیایی کرمانشاه و توابع آن است، اما در متون قدیمی موسیقی ایران نیز بدان اشاره شده است. در این توضیحات می‌خوانیم که تنبور سازی است با کاسه گلابی‌شکل و با دسته‌بلند که با توجه به نوع موسیقی آن پرده‌بندی می‌شود. این تنبور در دیگر استان‌ها و مناطق کشورمان نیز حضور داشته است که از آن جمله می‌توان به فارس، گیلان، آذربایجان و ... اشاره کرد. این ساز با توجه به مختصات و فرهنگ صوتی هر منطقه از کشورمان پرده‌بندی شده و ساختار همان منطقه را پیدا کرده است. جالب است بدانید که اساتید قدیمی این ساز را تنبور می‌نامند و اکنون با نام‌های دیگری نظیر دوتار، ساز عاشقی و ... نیز شناخته می‌شود.

این موسیقیدان تأکید کرد: ساز تنبور از چندین قرن قبل تا به امروز در بخش‌های مختلف کشورمان بوده و سینه‌به‌سینه منتقل شده است. از چند سال قبل از انقلاب به همت سید امرالله شاه‌ابراهیمی تنبور در گروه‌نوازی‌ها و اجراهای جمعی طراحی و برنامه‌ریزی شد و اجرای گروهی نیز پیدا کرد. امیدوارم حوزه فرهنگ همیشه شاهد اتفاقات مهم و خوشامد این‌چنینی باشد.

یونسکو تنبور را ثبت جهانی کند

سخنران بعدی این مراسم، فریدون جنیدی، پژوهشگر و پیشکسوت موسیقی بود. او در ابتدا ضمن تشکر از حاضران برای حضور در این جلسه گفت: به استاد رعنایی درود می‌فرستم که از صدا و ساز ایشان بارها لذت بردم و بدان دل سپردم. باید بگویم که ساز تنبور خوشبختانه ثبت ملی شد و به این ساز و جان ایرانیان که از شنیدنش لذت بردند، احترام گذاشت. امیدوارم یونسکو نیز این احترام را بگذارد و آن را ثبت جهانی کند.

واژه "موسیقی" غلط است؛ از لفظ نوای خوش استفاده کنید

وی سپس بیتی از شاهنامه خواند و در توصیف موسیقی اصیل ایرانی گفت:‌ موسیقی ایرانی جایگاه بسیار بالایی دارد و از ریشه‌ای اصیل گرفته شده است و به نظرم هیچ پایگاه دیگری نمی‌تواند جای آن را پر کند. شما وقتی به موسیقی اصیل ایرانی گوش می‌دهید به ابرها می‌روید، سپس به دریا می‌روید و ... اما موسیقی غربی چنین ویژگی ندارد. ما ارزش‌های باستانی خود را نباید فراموش کنیم و به نظرم واژه موسیقی غلط است و باید واژه نوای خوش را به جای آن به کار ببریم. واژه موسیقی پایه و اساس ندارد و حتی بهتر است از لفظ ایرانی خنیاگری استفاده کنیم. آلبوم مقامات کهن تنبور اولین گام در ثبت جهانی تنبور است و امیدوارم گام‌های بعدی بهتر و قوی‌تر برداشته شود.

در ادامه این مراسم، کوهزاد رعنایی فرزند یحیی رعنایی صحبت کرد و گفت:‌ من قبل از این که حرف زدن را خوب یاد بگیرم ساز در بغلم بوده است و زبان ساز را از فارسی یا کردی بهتر درک می‌کنم. البته دوره‌های زیادی گذشت تا موسیقی تنبور و ردیف‌های آن را به خوبی یاد بگیرم. خیلی از افراد به‌صورت تئوری می‌گویند که انسان همیشه باید یاد بگیرد اما من خالصانه می‌گویم که در این پروژه‌ای که ضبطش کردیم به‌ صورت عملی فهمیدم که باید خیلی از چیزها را یاد بگیرم و شاید تا آخر عمرم نیز باید درس یاد بگیرم.جهانی احساس، فرهنگ و عشق در مقامات تنبور وجود دارد

وی ادامه داد: زبان قاصر از بیان شگرفی موسیقی ایرانی و تنبور است؛ جهانی عشق، احساس و فرهنگ در تک‌تک مقام‌ها وجود دارد و به نظرم این پروژه یک دانشگاه برایم بود. در انتهای سخنانم می‌خواهم یک پیام به کسانی بدهم که به‌ صورت جدی موسیقی تنبور را دنبال می‌کنند؛ اگر ساز تنبور می‌نوازید و قصد آهنگ‌سازی بر روی آن را دارید بهتر است که آهنگ خود را بر روی همین مقام‌ها بگذارید چرا که به غیر از آن نمی‌تواند هویت درستی داشته باشد. متأسفانه امروز موسیقی‌هایی در نسل جوان ساخته می‌شود که ضعیف است و به نظرم ناشی از عدم آشنایی، شناخت و دانش موسیقی است. امیدوارم که این آلبوم شروعی باشد تا بدانیم این ساز یکی از ساده‌ترین ساز است اما دنیایی از احساس و فرهنگ دارد. باید بدانیم که این ساز را چگونه به نسل بعدی خود برسانیم.

پویان رعنایی، دیگر فرزند یحیی رعنایی و خواننده این آلبوم سخنران بعدی این جلسه رونمایی بود. او در سخنانی کوتاه بیان کرد: باید از همه کسانی که ما را در ضبط این آلبوم یاری کردند تشکر کنم. قطعاً در غرب ایران، هنرمندانی که دستی بر تنبور و آیین مقامی آن داشته باشند وجود دارد که از بنده بهتر باشند اما قرعه به نام من خورد و در این پروژه همکاری داشتم. باید از بزرگان موسیقی این منطقه که آن را حفظ کردند و به دست ما رساندند تشکر کنم. امیدوارم توانسته باشیم بخشی از موسیقی کردی را در این آلبوم جمع‌آوری کرده باشیم.

باید به جهان اثبات کنیم که تنبور برای ایران است

یحیی رعنایی سخنران پایانی این مراسم بود. او ضمن اشاره به ثبت ملی تنبور گفت: در دفترچه آلبوم توضیحاتی راجع به مقام‌های تنبور وجود دارد که به نظرم کافی است و البته باید مطالعه شود. در روزهای اخیر موضوعی بسیار خوش‌حالم کرد؛ یکی این که بعد از مدت‌ها شاهد همدلی بسیار قوی بودیم و با هماهنگی میراث فرهنگی توانستیم بعد از چند جلسه و کارگروه موسیقی تنبور، ساخت ساز و مقام و فرهنگ آن را ثبت ملی کنیم. امیدوارم که با این کار بتوانیم تنبور را به جهان معرفی کرده و اثبات کنیم که این موسیقی برای ما است و در یونسکو هم ثبت جهانی کنیم.

امیدها و بی‌مهری‌ها در تولید آلبوم "مقامات کهن تنبور"

وی ادامه داد: من تنبور را از دوران کودکی یاد گرفتم و سپس در سال ۱۳۵۱ مقامات مختلف آن را فرا گرفتم. در سال ۱۳۸۴ تصمیم گرفتم که مقامات آن را ضبط کنم اما به دلایلی کار دیگری در اولویت قرار گرفت. در سال ۱۳۹۳ شروع به ضبط این آلبوم کردیم و چند مقامی را در استودیوی دیلمان ضبط کردیم. از آنجا که از گردن احساس درد داشتم، یک سال و نیم کار متوقف بود و بعد از انجام عمل جراحی دوباره با همت همسرم خیز مجددی برای ضبط کار برداشتم و درنهایت کار به پایان رسید. خاطرم هست زمانی که به وزارت ارشاد رفتیم و گفتیم که برای انتشار این آلبوم مجوز می‌خواهیم گفتند که ما مجوز را به فرد نمی‌دهیم بلکه به شرکت می‌دهیم. بر همین اساس به سراغ یکی از انتشارات رفتیم اما در پاسخ گفتند شما دوست من هستی و مجوز کار را می‌گیریم و ۲۰۰ نسخه هم به شما می‌دهیم که بفروشید اما امتیاز این کار برای ما است. این جمله بسیار بد بود اما در نهایت با یک شرکت به توافق رسیدیم که امتیاز معنوی این موسیقی نیز برای ما باشد. امیدوارم این آلبوم و موسیقی تنبور بر دل و جان مردم تأثیر داشته باشد.

در پایان این مراسم از آلبوم «مقامات کهن تنبور» رونمایی و همچنین قطعه‌ای از این آلبوم به‌صورت زنده نواخته شد.