درمان پرولاکتین بالا در زنان، چه روش‌هایی؟

هورمون پرولاکتین توسط غده هیپوفیز در خون تولید می شود و برای اندازه گیری مقدار این هورمون از آزمایش پرولاکتین استفاده می شود.

هایپرپرولاکتینمی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن میزان هورمون پرولاکتین در خون فرد بیشتر از حد طبیعی است. مهمترین عملکرد پرولاکتین در بدن زنان، فعال کردن روند تولید شیر بعد از زایمان است. بنابراین این موضوعی کاملا طبیعی است که در دوران بارداری میزان پرولاکتین خون مادر بالا باشد. پرولاکتین همچنین بر میزان تولید هورمون‌های جنسی (استروژن و تستوسترون) در بدن فرد (هم مردان و هم زنان) تاثیرگذار است. هورمون پرولاکتین توسط غده‌ی هیپوفیز تولید می‌شود. غده‌ی هیپوفیز یک غده‌ی کوچک به اندازه‌ی نخود است که در زیر مغز قرار دارد. برای اندازه گیری مقدار این هورمون از آزمایش پرولاکتین استفاده می شود.

علت‌ها و دلایل بالا بودن پرولاکتین چیست؟

یکی از علل شایع ابتلا به پرولاکتین بالا، وجود یک تومور یا توده‌ی اضافی در غده‌ی هیپوفیز است که به نام پرولاکتینوما شناخته می‌شود. این تومور یا توده‌ی اضافی میزان زیادی پرولاکتین تولید می‌کند. این تومورها ممکن است کوچک یا بزرگ باشند ولی معمولا خوش‌خیم هستند، به این معنا که این بافت‌های اضافی، سرطانی نیستند. درصورتی‌که این تومورها بسیار بزرگ باشند می‌توانند موجب بروز علائم دیگری مانند سردرد، اختلالات بینایی و یا هر دوی آن‌ها شوند. مشکل پرولاکتین بالا در بین زنان بیشتر شایع است و در کودکان نیز به ندرت ایجاد می‌شود. برخی از داروها نیز می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین خون شوند. این دارو‌ها شامل مواردی می‌شوند که برای درمان بیماری‌های زیر تجویز می‌شوند:

- فشار خون بالا (مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیم و متیلدوپا)

- افسردگی (داروهای تریسایکل و SSR)

- زخم (آنتگونیست‌های H2)

- سوزش سر دل و بیماری رفلاکس معده (متوکلوپیرامید)

- درد (داروهای مشتق شده از اوپیوم)

- مشکلات روانی بسیار جدی (داروهای ضد روانپریشی مانند‌هالوپیدرول)

- علائم یائسگی (استروژن)

سایر علل بالا بودن پرولاکتین عبارتند از

- کم کاری تیروئید - به این معنا که غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند.

- آسیب‌های دیواره‌ی قفسه سینه و یا هر بیماری که به قفسه سینه آسیب می‌زند، مانند زونا.

- دیگر انواع تومور‌ها و بیماری‌هایی که به غده هیپوفیز آسیب می‌زنند و یا انجام پرتودرمانی برای از بین بردن تومور‌هایی که در نزدیکی هیپوفیز هستند.

- بیماری‌های مزمن کلیه و کبد.

در برخی موارد نمی‌توان هیچ علتی برای بالا بودن میزان پرولاکتین پیدا کرد.

علائم و نشانه‌های پرولاکتین بالا چیست؟

هم در مردان و هم در زنان، بالا بودن پرولاکتین می‌تواند موجب نازایی، کاهش میل جنسی و کاهش تراکم استخوان‌ها شود. علاوه بر این ممکن است علائم زیر در زنان ایجاد شود:

- خشکی واژن که منجر به درد در هنگام دخول در هنگام برقراری رابطه جنسی می‌شود.

- اختلالات قاعدگی - قاعده نشدن یا بی نظمی در قاعدگی.

- تولید شیر در سینه‌ها در حالی که شخص باردار یا در دوران شیردهی نیست .

مردان ممکن است دچار علائم زیر بشوند:

- اختلالات نعوظ - داشتن مشکل در نعوظ آلت یا حفظ حالت نعوظ.

- بزرگ شدن سینه‌ها یا ژنیکوماستی.

- کاهش حجم عضلانی بدن و کم شدن موهای بدن.

بالا بودن پرولاکتین چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص افزایش تولید پرولاکتین، از آزمایش خون استفاده می‌شود. درصورتی‌که میزان پرولاکتین خون شخص بالا باشد، معمولا آزمایشات بیشتری انجام می‌شود تا میزان هورمون تیروئید نیز در خون شخص تعیین شود. درصورتی‌که میزان هورمون تیروئید در خون پایین باشد، کم‌کاری تیروئید به عنوان علت افزایش پرولاکتین شناخته می‌شود. پزشک شما همچنین در مورد سایر بیماری‌ها و مشکلاتی که دارید و داروهایی که مصرف می‌کنید و احتمال باردار بودن شما سوالاتی می‌پرسد. در صورتی که تصور شود شخص به مشکل پرولاکتینوما (تومورهای غده هیپوفیز) دچار شده است، از مغز او توسط دستگاه MRI عکسبرداری می‌شود تا وضعیت تومورهای غده هیپوفیز و اندازه آن‌ها بررسی شود.

آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش پرولاکتین یک آزمایش خون ساده است که مانند سایر آزمایش‌های خون انجام می‌شود. این آزمایش ممکن است در مطب پزشک یا در آزمایشگاه انجام شود و انجام آن تنها چند دقیقه طول می‌کشد و نیازی به آمادگی خاصی قبل از انجام تست نیست. معمولا این تست سه یا چهار ساعت بعد از بیدار شدن در صبح انجام می‌شود. مانند سایر آزمایشات خون، توسط سرنگ از خون شما نمونه‌برداری می‌شود.

عواملی که می‌توانند بر نتیجه‌ی این آزمایش موثر باشند عبارتند از: برخی داروها مانند داروهای پیشگیری از بارداری، داروهای فشار خون بالا و داروهای ضد افسردگی. مطمئن شوید که قبل از انجام آزمایش در مورد تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع داده‌اید. اختلالات خواب، استرس بالا و انجام ورزش‌های پرفشار نیز می‌تواند بر نتایج آزمایش تاثیرگذار باشد.

نتایج طبیعی آزمایش چه هستند؟

پزشک شما جواب آزمایش را بررسی می‌کند تا تعیین کند که این نتایج طبیعی هستند یا نه و در هنگام بررسی نتایج، عواملی مانند وضعیت سلامتی شما را نیز در نظر می‌گیرد. میزان نرمال پرولاکتین خون ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف، با اعداد مختلفی تعیین شود. به عنوان یک راهنما، در نظر داشته باشید که نتایج زیر برای پرولاکتین خون نرمال تلقی می‌شوند:

-زنانی که باردار نیستند: کمتر از ۲۵ ng/mL

-زنانی که باردار هستند: بین ۳۴ تا ۳۸۶ ng/mL

-مردان: کمتر از ۱۵ ng/mL

ng/mL = نانوگرم بر میلی لیتر

آزمایش پرولاکتین قبل از اقدام به بارداری
اگر زنی می‌خواهد IVF انجام دهد، حتما باید قبل از اقدام به این کار مشکل تیروئید و پرولاکتین را حل کند؛ زیرا کم‌کاری تیروئید روی جنین اثر می‌گذارد و باعث سقط جنین می‌شود. پرولاکتین بالا باعث می‌شود IVF فرد نگیرد یا سبب سقط می‌شود، پس باید حتما این موارد درمان شود، اما معمولا مصرف داروهای مربوط به پرولاکتین روی جنین اثر ندارد.

پرولاکتین بالا و ناباروری
اگر مشکل تخمک گذاری در شما به علت آدنومای هیپوفیز به وجود آمده باشد، ممکن است پزشک‌تان بروموکریپتین تجویز کند. آدنومای هیپوفیز، غده‌ای خوش‌خیم در هیپوفیز است که باعث می شود ترشح پرولاکتین در آن افزایش یابد که همین امر باعث کاهش سطوح استروژن در بدن شده و تخمک گذاری را مهار می کند. شرایط به وجود آمده، قطع عادت ماهیانه به علت زیادی پرولاکتین در بدن، یکی از علل نادر به وجود آورنده مشکلات باروری است.

درمان پرولاکتین بالا و ناباروری
راه درمان پرولاکتین به دلیل ایجاد آن برمی‌گردد و صرف ِبالا بودن پرولاکتین، مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌کند. همچنین باید دید پرولاکتین بدن به چه میزان بالاست؛ بنابراین رنج بالا بودن پرولاکتین مهم است. به‌طور کلی بالا بودن پرولاکتین بیماری نیست. اگر میزان پرولاکتین زیر 100 آنوگرم در میلی‌لیتر باشد، چندان بالا محسوب نمی‌شود. ممکن است فردی پرولاکتین بالایی داشته باشد و پزشک نیز به او دارویی نداده باشد؛ زیرا درمانی لازم ندارد.
اما درمورد درمان پرولاکتین بالا که باعث ناباروری می‌شود؛ "بروموکریپتین"، به دو شکل قرص واژینال و قرص دهانی برای درمان افزایش پرولاکتین و ناباروری مصرف می‌شود. قبل از این که سطح پرولاکتین در شما افت کند، ممکن است که نیاز باشد که برای چند ماه این دارو مصرف شود و ممکن است که نیاز باشد تا پزشک دوز این دارو را برای شما تنظیم کند. همین که سطح پرولاکتین به میزان نرمال رسید، عادت ماهیانه و تخمک گذاری در شما مجددا آغاز خواهد شد و شما و همسرتان می‌توانید به طور طبیعی بچه دار شوید مگر آنکه انواع دیگری از مشکلات باروری هم در شما موجود باشد. اگر شما بعد از چند ماه باردار نشدید، ممکن است لازم باشد تا درمان های بیشتری صورت گیرد.

روش‌های درمان افزایش پرولاکتین چیست؟

در کلینیک فوق تخصصی غدد دکتر غلام پور، ابتدا علت‌های احتمالی بیماری شما بررسی می‌شود و سپس بر اساس وضعیت شما و برخی عوامل خاص مانند سن، سابقه‌ی پزشکی و وضعیت سلامت عمومی شما، در مورد بهترین روش درمان افزایش پرولاکتین تصمیم‌گیری می‌شود. در این کلینیک روش‌های درمانی مختلفی برای درمان افزایش پرولاکتین، ارائه می‌شود.

انتخاب روش درمانی به علت زمینه‌ای بیماری بستگی دارد. میزان پرولاکتین خون برخی از افراد بالاست، اما هیچ علائم و نشانه‌ای از خود بروز نداده‌اند و ممکن است نیازی به اقدام برای درمان این افراد نباشد. روش‌های درمان پرولاکتین بالا عبارتند از:

- تجویز دارو: داروهای بروموکریپتین و کابرگولین موجب کاهش تولید پرولاکتین می‌شوند. انجام دارودرمانی برای اکثر افراد مبتلا به پرولاکتینوما به خوبی نتیجه می‌دهد.

- جراحی برای برداشتن تومور‌های غده هیپوفیز: درصورتی‌که داروها برای کاهش تولید پرولاکتین موثر نباشند، جراحی انجام می‌شود. همچنین در صورتی که تومور غده هیپوفیز باعث بروز اختلالات بینایی شده باشد نیز نیاز به انجام جراحی می‌باشد.

- پرتودرمانی: در موارد نادر، درصورتی‌که دارو درمانی و جراحی موثر نباشند، برای کوچک کردن تومور‌های غده هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می‌شود.

همچنین برای درمان مشکل بالا بودن پرولاکتین که علت آن نامعلوم است نیز از داروهای بروموکریپتین و کابرگولین استفاده می‌شود. مشکل کم‌کاری تیروئید نیز با تجویز داروهای حاوی هورمون تیروئید درمان می‌شود و با درمان مشکل کم کاری تیروئید، میزان پرولاکتیم خون نیز به صورت طبیعی خواهد شد. در صورتی که بالا بودن پرولاکتین بر اثر مصرف دارو ایجاد شده باشند، پزشک شما سعی می‌کند داروی شما را عوض کند.