طراحی بازی رومیزی- جلسه ششم

یکی از مفاهیمی که در بازی های رومیزی به کار می رود و در طراحی بازی نیز باید به آن دقت کرد مضمون بازی (Theme) است. مضمون بازی به موضوعات، داستان ها و وقایعی گفته می شود که بازی حول آن انجام می پذیرد. اگر اجزای بازی و مکانیزم های بازی را قالب و کالبد یک بازی در نظر بگیریم، مضمون بازی محتوا و روح بازی است. عملا مضمون بازی تعیین کننده دنیایی است که بازی در آن شکل می گیرد که نمود آن را علاوه بر اینکه در روش بازی می بینیم در اجزای بازی و طراحی هنری بازی هم می تواند نمایان باشد.

یک بازی می تواند مضمون پر و پیمانی داشته باشد و یا دارای یک مضمون رقیق و کم رنگ باشد. مضمون بازی، یک بازی را به دنیای اطراف ما نزدیکتر می کند و باعث می شود تا حس بهتری از بازی داشته باشیم. وجود یک روایت داستانی در بازی یا حضور شخصیت داستانی در بازی می تواند حس همزادپنداری و تعلق خاطر بیشتری به بازی ایجاد کند. همانطور که فیلم و سریال ها و بازی های ویدئویی می توانند، بیننده یا بازیکن را در نقش شخصیت اصلی فرو ببرد و تجربه دنیای جدیدی را ایجاد کند، بازی های رومیزی هم با مضمونی که دارند می توانند به بازیکنان همین حس و تجربه را به ارمغان بیاورند و گاهی حسی واقعی تری را هم بسازند. بطور مثال وقتی مضمون بازی تاریخی است در حین بازی بازیکن به گذشته سفر کرده و در آن فضا بازی می کند یا یک بازی اقتصادی می تواند حس و حال یک تاجر به بازیکن بدهد.
طراحی بازی های رومیزی با مضامین مشترک باعث گردیده است که یک نوع دسته بندی بازی های رومیزی بر اساس مضمون هم شکل بگیرد که البته تنوع بسیار بالایی دارد و تا 300 نوع شمرده شده است.

با اینکه این تنوع در مضمون بازی ها و وجود دارد و بازی هایی با مضمون های خیلی جذابی تا کنون طراحی و تولید شده اند ولی لزوما مضمون به کار رفته در این بازی ها نتوانسته اند با اجزای بازی و مکانیزم های آن ارتباط درستی را بر قرار کنند. به خاطر همین بازی های بسیاری را می توان پیدا کرد که مضمون بیشتر به بازی چسبانده شده است تا در بازی جریان داشته باشند. در خیلی از مواقع طراح، یک بازی را بدون مضمون طراحی می کند و بعد از آن مضمونی را به آن اضافه می کند و تغییراتی در اجزای بازی و مکانیزم هایش می دهد که لزوما به یک بازی جذاب و دلچسب تبدیل نمی شود. باید دقت کرد که مضمون بازی روح کلی بازی است و باید این روح در کالبد آن بنشیند و با آن عجین شود. مضمون بازی باید در تمامی اجزای بازی و روش بازی نمود داشته باشد و هر چقدر این ترکیب بهتر برقرار شود و مضمون بازی با اجزا و مکانیزم های آن گره خورده باشد، نهایتا تجربه بازی برای بازیکنان مطلوب تر بوده و باعث می گردد تا بازیکن در حال و هوای بازی بیشتر فرو رود.

یکی از مزایای داشتن مضمون برای یک بازی، یادگیری آسان تر و بهتر روش بازی است. از آنجایی که مضامین باعث می شود تا یک بازی به یک دنیای روزمره یا ساختگی نزدیکتر شود و دارای یک منطق داستانی است، بازیکن روش بازی را در بستر همین دنیای داستانی بهتر به خاطر سپرده و راحتتر بازی می کند.

از مضمون های پرکاربرد بازی های رومیزی در دنیا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
· مافیایی / گنگستری
· جنگی

o جنگ جهانی اول
o جنگ جهانی دوم

· اقتصادی / تجارت
· خورد و خوراک
· تاریخی
· جادوگری
· موجودات فضایی
· فیلم و سریال / موسیقی / کتاب
· کشاورزی
· ...
این لیست را می توان خیلی بلند بالاتر نوشت و روبه روز هم به این لیست افزوده خواهد شد. چون مضمون بازی ها از جریان زندگی واقعی مردم و مفاهیمی که در گذشته یا حال ایجاد شده یا می شود، بر گرفته می شود، پس می تواند به روز شود و اتفاقات و حوادثی که تازه به وقوع می پیوندند می تواند دستمایه مضمون جدیدی برای بازی باشد. یا تمرکز طراحان بازی بر یک مضمون خاص می تواند، به این دسته بندی عناوین جدیدی را اضافه کند. فکرش را بکنید که طراحان بازی های رومیزی در ایران چندین بازی با مضمون مشروطه یا انقلاب اسلامی طراحی کنند و تعداد این بازی ها روز به روز زیادتر شود. آنگاه می توان آنها را نیز به این فهرست اضافه کرد.

با این تفاسیر شرایط و میراث اجتماعی و فرهنگی جامعه ای که طراح در آن زندگی می کند کاملا می تواند در انتخاب مضمون بازی تاثیر به سزایی بگذارد. البته نهایتا علاقه طراح به یک مضمون خاص، تعیین کننده اصلی در انتخاب مضمون بازی خواهد بود.

ژانر(گونه) چیست؟
شاید به گوشتان واژه «ژانر» خورده باشد. مثلا می گویند فلان فیلم در ژانر وحشت است یا فلان بازی ویدئویی ژانر جنگی دارد. فرق ژانر با مضمون چیست؟ ژانر به مجموعه ای از ویژگی های مشترکی گفته می شود که یک اثر ادبی و هنری مانند داستان، فیلم، سریال، بازی ویدئویی و حتی بازی های رومیزی را در یک دسته بندی قرار می دهد. به همین دلیل ژانر یک مفهوم کلی تری نسبت به مضمون است و حتی یک ژانر می تواند دارای چندین مضمون باشد. بطور مثال ژانر یک بازی رومیزی می تواند علمی-تخیلی باشد و مضمون آن موجودات فضایی باشد یا مضمونش سفر در زمان باشد. حال یک بازی هم می تواند مضمون موجودات فضایی داشته باشد و هم مضون سفر در زمان.

بازی های انتزاعی:
تعریف خیلی دقیقی و مطلقی از بازی های انتزاعی (Abstract Games) نمی توان ارائه داد ولی می توان ویژگی های کلی ای از آن بیان کرد که البته در اغلب آنها استثنائاتی وجود دارد. بازی های باستانی مثل شطرنج، تخته نرد، Go و ... از جمله بازیهای انتزاعی هستند که براساس مفاهیم ذهنی شکل گرفته اند و طراحی شده اند که بدون مضمون(Theme)، داستان و هرگونه عنصر روایی هستند و با واقعیت های بیرونی انطباقی ندارند. البته بهتر است بگوییم رد بازی های انتزاعی مضمون بازی در روش بازی و تجربه ای که بازیکن از بازی دارد، بی اهمیت بوده و موثر نیست. از این رو بازی های انتزاعی را نقطه مقابل بازی های مضمون دار(Thematic) می دانند.

بازی های انتزاعی عموما:
1- بدون مضمون هستند یا مضمون در آن مهم نیست. (بازی Santorini مضمون اساطیری دارد.)
2- دو نفره هستند. (بازی Blokus که تا چهارنفر هم می شود بازی کرد.)
3- عنصر شانس در آن کمترین نقش را دارد. (تخته نرد یکی از بزرگترین استثنائات است.)
4- اطلاعات پنهانی و ناقص در آن وجود ندارد. (در بازی دومینو مهره ها پنهان هستند.)
5- قوانین کلی بازی ساده و مختصر است.

باید توجه کرد که برای انتزاعی بودن یک بازی هم بر اساس ویژگی های بالا نسبی است. اگر یک بازی اکثر ویژگی های فوق را داشته باشد یک بازی مطلقا انتزاعی می تواند باشد و بازی های دیگر در انتزاعی بودن در مراحل بعدی قرار می گیرند. حتی می توان گفت یک بازی مثلا 70درصد انتزاعی است.