شهید چمران آغازگر نهضت سازش‌ناپذیری در لبنان بود

31 خرداد ماه سالروز شهادت دکتر مصطفی چمران است که در سال 1360 در ظهر خونین منطقه دهلاویه به شهادت رسید. شهید چمران شخصیت بزرگ علمی و جهانی است و اولین دانشمند هسته‌ای ایران بود که علاوه بر تحصیل در دانشکده فنی دانشگاه کالیفرنیا آمریکا، توانسته بود که عالی‌ترین درجات علمی دکترای خویش را در رشته فیزیک، الکترونیک و فیزیک پلاسما دریافت کند.

حرکت‌های مذهبی از او شخصیتی عارف و مجاهد ساخته بود و عرفان و خلوص او دنیای بزرگی بود که نمی‌توان آن را بازگو کرد. همچنین، او مدیری توانمند و سازنده بود و برای مبارزات مذهبی و سیاسی سازماندهی خاصی می‌کرد و در لبنان در کنار امام موسی صدر توانست حزب‌الله لبنان را پایه‌گذاری کند.

به مناسبت سالروز شهادت دکتر چمران، حسن مجتبی بزی، پژوهشگر لبنانی و مدرس حوزه علمیه این کشور، در گفت‌وگو با سرویس بین‌الملل خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) بیان کرد: اینکه شهید چمران نخستین و مرکزی‌ترین مسئول تشکیلاتی و سازمانی جنبش أمل است، امری انکارناپذیر و اثرات وی بر این جنبش کاملاً آشکار و پیداست. مشروح گفت‌وگو با حسن مجتبی بزی از نظر می‌گذرد:

ایکنا ـ درباره شخصیت شهید چمران بگویید.‌ چه ویژگی‌های شخصیتی ایشان برای شما قابل توجه است؟

شخصیت گرانقدر شهید دکتر چمران در جهان به‌ویژه جهان اسلام نادر و منحصر به فرد است؛ او ویژگی‌های مختلفی در خود جای داده بود که مکمل یکدیگر بودند. شهید چمران روحیه کاملاً انقلابی علیه استعمار، استبداد و ظلم داشت. احساس انقلابی و کمک به مظلومین، مستضعفین و محرومین در وجدان و وجودش ریشه داشت و عرفان و تدین دکتر چمران در سلوک و رفتار وی با دیگران و در کتاب‌هایش نمایان بود؛ زیرا وی معتقد بود که در عشق خداوند ذوب می‌شود و حق عبودیت را از طریق همدردی با ستمدیدگان و تلاش برای تحقق امید و آرزوهایشان ادا می‌کرد. آثار روحیه لطیف و عرفانی دکتر چمران را می‌توان در کتاب‌هایش یافت، آنجا که می‌گوید: «من فریادم! که در سینه مجروح جبل عامل در خلال قرن‌ها ظلم و ستم محفوظ شده‌ام. من ناله دلخراش یتیمان دل شکسته‌ام که در نیمه‌هاى شب از فرط گرسنگى بیدار مى‌شوند و دست محبتى وجود ندارد که برای نوازش، آنها را لمس کند، از سیاهى و تنهایى مى‌ترسند. آغوش گرمى نیست که به آنها پناه دهد. من آه صبحگاهم که از سینه پرسوز بیوه‌زنان سرچشمه مى‎گیرم و همراه نسیم سحرى به جستجوى قلب‌ها و وجدان‌هاى بیدار به هر سو مى‌روم و آنقدر خسته مى‌شوم که از پاى مى‌افتم. نا امید و مأیوس به قطره اشکى مبدل مى‌شوم و به صورت شبنمى در دامن برگى سقوط مى‌کنم. من اشک یتیمانم که دلشکسته در جست‌وجوى پدر و مادر به هر سو مى‌دوند، ولی هرچه بیشتر مى‌دوند کمتر مى‌یابند. واى به وقتى که یتیمیى بگرید که آسمان به لرزه درمى‌آید».

جنبش أمل دکتر چمران را یکی از رموز و از مهم‌ترین بنیانگذاران تئوریک و عملیاتی و میدانی خود می‌داند

در کنار این همه روحیه‌های عرفانی و ادبی،‌ او دانشمندی آکادمیک،‌ فیزیکدان و متخصص الکترومکانیک بود؛ دانش چمران و تخصص علمی، او را از مبارزه سیاسی و نظامی وا نداشت و از تمامی توان علمی خود در صحنه‌های اجتماعی و نقشه‌کشی نظامی و استراتژیک در کشورهای مبارز و مقاوم علیه استعمار و استکبار جهانی بهره‌برداری کرد. جنبش أمل دکتر چمران را یکی از رموز و از مهم‌ترین بنیانگذاران تئوریک و عملیاتی و میدانی خود می‌داند.

ایکنا ـ تأثیر اندیشه چمران در جامعه لبنان به ‌ویژه در زمان نبرد علیه رژیم صهیونیستی چه بود؟

جنبش أمَل قدیمی‌ترین تشکل سیاسی شیعی در لبنان و ادامه حرکت مردمی لبنان بود که در اوایل دهه ۱۹۷۰ به همت امام موسی صدر و برای دفاع از شیعیان لبنان و مقابله نظامی با رژیم صهیونیستی شکل گرفت. رهبری این جنبش از ابتدای تشکیل برعهده امام موسی صدر بود و بعد از وی، شهید مصطفی چمران عهده‌دار این رسالت شد.

هنگامی که دکتر چمران سال ۱۹۷۱ میلادی به لبنان آمد، اثرگذاری عمیقی بر حوادث سیاسی و غیرسیاسی داشت؛ زیرا او از نظر تئوریک در کنار امام موسی صدر نیرویی مؤثر بود. شهید چمران در فرهنگ‌سازی و آموزش نخبگان جوان، دانشجویان و استادان دانشگاه نقش چشمگیر و اساسی داشت. وی سلسله جلسات آموزشی اسلامی را برای مردم لبنان در مناطق مختلف سازماندهی و سخنرانی‌های بسیاری در رابطه با ایمان، اصول عقاید و اسلام برگزار کرد. چمران با همکاری امام موسی صدر توانست جنبشی عمیق و ایدئولوژیک در صحنه اسلام سیاسی در بین جوانان لبنان تشکیل دهد؛ او در دوران حضور خود در جنوب لبنان با فعالیت‌های بسیار توانست تشکیلات مردمی «حرکة المحرومین» (جنبش محرومان) را شامل شیعیان جنوب این کشور سازماندهی و راه‌اندازی کند. او سپس از بین اعضای حرکة المحرومین، نهاد نظامی أمل را تشکیل داد و بعدها اعضای فعال و رهبران حاذقی از این جنبش ظهور کردند. برنامه‌ریزی عملیاتی و هرگونه حرکت عملی این جنبش بر عهده شهید چمران بود و او با هوشیاری تمام توانست جوانان بسیاری را که به اسلام پایبند بودند، جذب این جنبش کند. جالب است بدانیم که جوانان بسیاری برای پیوستن به جنبش أمل از دیگر حزب‌ها جدا شده و به شهید چمران پیوستند که او مسئولیت فرهنگ‌سازی آنها مطابق با مرامنامه جنبش أمل را بر عهده گرفت. عقاید دینی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از جمله این مرامنامه‌ها بود که از دین مبین اسلام و مکتب اهل بیت(ع) نشئت می‌گرفت.

ایکنا ـ آیا دیگر ابعاد علمی، اخلاقی و انسانی دکتر چمران به اندازه شخصیت جهادی ایشان در لبنان شناخته شده است؟

شهید چمران با توجه به مقتضیات زمانه خود در لبنان شخصیت انقلابی و مبارز خود را بیشتر پرورش داد و همگام با شرایط سخت لبنان بود ولی در همین شرایط نیز ویژگی‌های گرانقدری که داشتند در شخصیتش پیدا بود و مردم لبنان او را به عنوان مجاهد، مبارز و رزمنده برجسته و بنیانگذار سازوکار جنبش أمل می‌شناختند. از سوی دیگر لبنانی‌ها او را به عنوان دانشمند و مدرس می‌شناختند. امام موسی صدر مدیریت مدرسه فنی و حرفه‌ای جبل عامل را که فرزندان یتیم شیعی لبنان در آنجا آموزش می‌دیدند، به شهید چمران واگذار کرد که تا به امروز این مدرسه فعال است. سازوکار فعالیت این مدرسه فنی و حرفه‌ای بر عهده شهید چمران بود و هنرآموزان دانش تکنولوژی نوین را می‌آموختند. شهید چمران نظارت مستقیم بر کارگاه‌های برق، مکانیک، نجاری و غیره را در این مرکز بر عهده گرفته بود. به‌راستی که شهید چمران تأثیر بزرگی بر شخصیت‌های هنرآموزان در این مدرسه داشت زیرا وی پیگیر تمامی امور آنها بود و کارگاه‌های عرفان، مقاومت و انسان‌سازی را هم خود شهید در این مدرسه برپا می‌کرد. شخصیت‌های مقاومتی و برجسته بسیاری از این مدرسه فارغ‌التحصیل شده و به صف مجاهدان و جنبش أمل پیوستند و با عزت و اقتدار تمام عیار در برابر رژیم غاصب صهیونیستی مقاومت کردند.

دکتر چمران بازوی راست امام موسی صدر بود و در کنار ایشان به مبارزه و مقاومت پرداخت. شهید چمران در همه امور از بنیانگذاری جنبش أمل تا حضور در جنگ‌های داخلی و تلاش برای گذر از سختی‌ها همراه امام موسی صدر بود

ایکنا ـ درباره مراوده ایشان با امام موسی صدر در لبنان توضیح دهید.

شهید چمران و امام موسی صدر رابطه‌ای استثنائى داشتند. دکتر چمران همانگونه که در نامه‌های خود بیان می‌کند امام موسی صدر را فرمانده‌ای محبوب و معشوق توصیف می‌کرد؛ زیرا شهید چمران امام موسی صدر را نمونه‌ای بارز در فداکاری، مقاومت و ایثار میدانست. دو بُعد ایمان و خدمت به خلق در امام موسی صدر باعث شد که شهید چمران مجذوب ایشان شود و در هنگام دیدار امام موسی صدر را شخصیتی سزاوار فرماندهی جنگ‌های عقیدتی، نظامی، سیاسی و فرهنگی بداند. از سوی دیگر امام موسی صدر شخصیت والا و حاذق شهید چمران را شناخت و به این درک رسیده بود که شهید چمران توانایی مدیریت جنگ‌های میدانی در زمینه‌های مختلف را داراست. شهید چمران فرماندهی نظامی و هماهنگی عملیات‌های جنگی مقاومت را برعهده گرفت. امام موسی صدر همچنین مسئولیت هماهنگی جنبش أمل و دیگر جنبش‌ها را با مقامات جمهوری اسلامی ایران به چمران واگذار کرد. دکتر چمران بازوی راست امام موسی صدر بود و در کنار ایشان به مبارزه و مقاومت پرداخت. شهید چمران در همه امور از بنیانگذاری جنبش أمل تا حضور در جنگ‌های داخلی و تلاش برای گذر از سختی‌ها همراه امام موسی صدر بود؛ به‌راستی شهید چمران فرمانده‌ای ایثارگر، مقاوم و مخلص در خط مشی امام موسی صدر بود.

ایکنا ـ جنبش أمل لبنان تا چه اندازه تحت تأثیر ارشاد دکتر چمران بود؟

بدون شک شخصیت نادر شهید چمران توأم با فداکاری و اندیشه منحصربه‌فرد و سازمانی ایشان بود. ویژگی‌های شخصیتی شهید چمران بر ساختار و اعضای جنبش أمل بازتاب داشته است؛ اینکه شهید چمران نخستین و مرکزی‌ترین مسئول تشکیلاتی و سازمانی جنبش أمل است، امری انکارناپذیر بوده و اثرات وی بر این جنبش کاملاً آشکار و پیداست. جنبش أمل روحیه اعتقادی و جهادی خود و توان نبرد با سنگ علیه رژیم صهیونیستی را از شخصیت گرانقدر شهید چمران اقتباس کرد و او آغازگر نهضت سازش‌ناپذیری در لبنان بود. ویژگی‌های اعتقادی و جهادی شهید چمران حتی در نوجوانانی که مدرسه فنی و حرفه‌ای جبل عامل تحصیل کردند، تجلی یافت و برخی از آنها در میدان جنگ علیه رژیم غاصب صهیونیستی در جنوب لبنان به شهادت رسیدند. شهید چمران روحیه جهادی را در جوانان جنبش أمل توسعه بخشید و پرتو این روحیه جهادی به جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه در اهواز و غیره نیز امتداد یافت و خون پاک رزمندگان جنبش أمل پابه‌پای فرمانده آنها شهید چمران در خاک‌ریزهای ایران سرازیر شد. در طول سالیان سخنرانی‌های انقلابی و حسینی شهید چمران اثر فوق‌العاده‌ای بر مجاهدین جنبش أمل گذاشت و علی‌رغم محرومیت، از آنها رزمندگانی برجسته ساخت. اندیشه ایمانی و عقیدتی شهید چمران تأثیری اساسی بر جنبش أمل و اعضایش داشته و رزمندگان این جنبش در کنار جنگ نظامی به مقابله فرهنگی و فکری با کمونیست‌ها و سکولارها برخاسته بودند. مقامات لبنانی محرومیت اجتماعی و سیاسی فراوانی را به مردم لبنان تحمیل کردند و اعضای این جنبش روحیه ایستادگی و سازش‌ناپذیری در مقابل این اقدامات را از شهید چمران آموخته بودند؛ و اثربخشی جنبش أمل و شهید چمران بر نهضت مردم لبنان و ایستادگی آن‌ها در مقابل محرومیت و استعمار تحسین‌برانگیر و غیرقابل انکار است.

گفت‌وگو از مجید عبیداوی

انتهای پیام