گرانی و نبود انسولین بیماران دیابتی را با مشکل حیاتی روبرو کرده است

تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ «۴۰‌روز پیش، انسولین نوومیکس را خریدم ۷۰‌هزارتومان. ۱۰‌روز بعد شده بود ۹۰‌هزارتومان. دیروز هم به هر داروخانه‌ای سر زدم، پیدا نکردم. حتی داروخانه‌های بزرگ و مرجع هم رفتم، اما دست خالی برگشتم. این وضع داروخانه‌های مرکز شهر است، وای به حال آدم‌های حاشیه شهر. انگار کسی باور نمی‌کند که انسولین برای منِ دیابتی چقدر حیاتی است. مسئولان به کمبود انسولین اصلا فکر نمی‌کردند؛ حالا از سرگردانی بیماران معلوم می‌شود بود و نبود دارو و حال جسمی امثال من برایشان مهم نیست.»

همین نقل قول خانم زیبا اردلان که جانش بند تزریق روزانه انسولین است، گویای وضعیت دیگر بیماران دیابتی مشهد نیز هست؛ بیمارانی که از ۸‌ماه پیش، علاوه‌بر چالش بیماری، با چالش کمبود انسولین نیز روبه‌رو شده‌اند و حالا باید به‌صورت جدی و ترسناک، نگران نایاب‌شدنش باشند.
آقای دهقانی می‌گوید: چند وقت پیش زیپمت را برای مادرم خریدم ۵۰‌هزارتومان؛ حالا که با بدبختی پیدا کرده‌ام، شده ۸۰ هزارتومان. معلوم نیست دفعه بعد چقدر باید پول بدهم. مگر بیماران دیابتی پول چاپ می‌کنند؟

علی صمدی برای تهیه داروی مادر دیابتی‌اش، این روز‌ها آن‌قدر از این داروخانه به آن داروخانه رفته است که از کم‌وکیف این کمبود به‌خوبی خبر دارد. می‌گوید: لانتوس، داروی اصلی مادرم، یک داروی خارجی کمیاب است. مدتی است به‌جایش داروی ایرانی بازالین توزیع می‌شود که البته خیلی محدود است و نمی‌توانم پیدایش کنم.
طبق شنیده‌های او این انسولین ایرانی حدود ۲۰ درصد نیاز کشور را تأمین می‌کند، اما معلوم نیست چرا یک داروی داخلی نایاب شده!

ایمان بخشایشی نیز همین داستان‌ها را برای تأمین دارو‌های مادرش دارد، با این تفاوت که ویکتوزای گران، داروی اصلی اوست. می‌گوید: مادرم روزی ۲ واحد مصرف می‌کند و ماهانه باید حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزارتومان فقط همین یک قلم دارو را تهیه کنیم؛ البته اگر پیدا شود.

ویکتوزا برای دیابتی‌ها داروی مهمی است و برای آن‌ها که دارو‌های دیگری هم استفاده می‌کنند، خاصیت کم‌کردن اشتها را دارد تا به این ترتیب قند خون خود را بهتر کنترل کنند. مردم، امثال ایمان، سه عدد ویکتوزا را با تأیید دارویی، ۲۹۶ هزارتومان (دانه‌ای حدود ۹۹ هزار تومان) می‌خرند، درحالی‌که بدون تأیید و آزاد، هر دانه آن، ۳۰۰ هزارتومان است و بیمارانی، چون مادر ایمان ماهانه حداقل باید دو تا سه بار این دارو را به‌صورت آزاد تهیه کنند که هزینه زیادی را به آن‌ها تحمیل می‌کند.

چگونگی توزیع انسولین در داروخانه‌ها، دیگر موردی است که بیماران دیابتی به آن معترض‌اند، مثل آقای داوری که می‌گوید: ۶۰ داروخانه را به دلایلی همچون نزدیکی به مراکز درمان بیماران دیابتی و بیمارستان‌ها در شهر تعیین کرده‌اند که انسولین می‌فروشند، اما من شب گذشته تمام غرب تا شرق مشهد را گشتم و با هزار التماس و خواهش توانستم یک عدد ویکتوزا را از بولوار سجاد و یکی را از خیابان دانشگاه بخرم.

او که کارگر است، ناچار است برای تهیه انسولین فرزند هشت‌ساله‌اش از دیگر خرج‌های خانه بزند، اما گرانی‌های ماه‌به‌ماه و هفته‌به‌هفته این دارو امانش را بریده است؛ یک ماه پیش نوورپید را خریده ۷۰‌هزارتومان، اما دو هفته بعدش همان دارو شده ۹۰ هزارتومان. می‌گوید: نمی‌دانم الان چقدر است و اگر همین‌طور قیمتش بالا برود تا یک ماه و دوماه دیگر، پول دارو‌هایی را که جان پسرم بسته به آن‌هاست، از کجا بیاورم؟

کمبود انسولین باعث شده است بسیاری از بیماران، تعداد واحد تزریقی روزانه خود را کم کنند؛ یعنی اگر بنا بوده روزی ۴ واحد تزریق کنند، به‌ناچار ۲‌واحد آن را کاهش می‌دهند. تصور دشواری چنین رویه‌‎ای برای بیماری که دیابت پیشرفته دارد و باید روزی بیش از ۱۰‌واحد انسولین تزریق کند، چندان مشکل نیست. مادر آقای ناظمی یکی از این بیماران است؛ فرزندش را بیرون داروخانه امام‌رضا (ع) و در جست‌وجوی انسولین، می‌بینیم. او می‌گوید: بین همه غم‌های عالم و بدبختی‌های کرونا، فقط همین را کم داشتیم که در‌به‌در دنبال انسولین باشیم.

دربه‌دری‌هایش البته جواب نداده است که ادامه می‌دهد: این چندروز به هر داروخانه‌ای که سر زدیم، نداشتند. می‌گویند نیست و به ما هم نداده‌اند که بفروشیم.
شرایط مادر او به نحوی است که حاضر است پول بیشتری بدهد، اما دست خالی به خانه برنگردد؛ «چندماه قبل هم اوضاع همین بود و بعد از کلی خبر و گلایه مردم، کمی اوضاع بهتر شد. آن روز‌ها دست‌کم دارو پیدا می‌شد، اما این روز‌ها به هر داروخانه‌ای سر می‌زنیم، جواب منفی می‌شنویم. اگر هم با هزار سفارش پیدا شود، باید خیلی بیشتر پول بدهیم.»

از‌آنجا‌که بیماران دیابتی از شکایت‌های تک‌به‌تک به متولیان این حوزه ناامید شده‌اند، نگرانی‌های خود را درباره خطری که سلامتی و جانشان را تهدید می‌کند، به فضای مجازی آورده‌اند. نمونه‌اش کمپین توئیتری #انسولین_نیست که ذیل آن می‌توان هم رنج و اعتراض این بیماران را دید و هم کاستی‌های حوزه دارویی را.

ازجمله این اعتراض‌ها به کمبود انسولین قلمی است که از اسفند۹۸ به‌سختی پیدا می‌شود، اما نایاب‌شدنش از اواخر شهریور شروع شده است. دکتر محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو، در واکنش به این مطالبه عمومی اعلام کرده است: «دو محموله از انواع انسولین قلمی از گمرک ترخیص شده است و در هفته جاری بین داروخانه‌های منتخب توزیع می‌شود که بیماران باید با ارائه کد ملی آن را تهیه کنند.»

اگرچه رئیس سازمان غذا و دارو، دلیل کمبود موقتی انسولین را تحریم‌ها و مشکلات انتقال ارز دانسته، اما معترضان معتقدند «مشکلات ارزی، موضوع جدیدی نیست و فرصت برای چاره‌جویی بوده، اما مسئولان کم‌کاری کرده‌اند.»

تأیید این گفته‌ها را می‌توان در صحبت‌های محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران، هم دید؛ جایی که او در پاسخ به کمبود انسولین در داروخانه‌ها از واردات بیش‌از یک‌ونیم‌برابر انسولین مورد‌نیاز کشور خبر داده و گفته است: «یک‌ونیم‌برابر نیاز کشور انسولین وارد کرده‌اند، اما کمبود آن به‌دلیل قاچاق معکوس است.»

قاچاق معکوس که برای همه دارو‌های گران اتفاق می‌افتد یعنی اینکه انسولین وارد‌شده با ارز ۴۲۰۰‌تومانی، مجددا صادر می‌شود یا به‌عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود و ارز حاصل از این قاچاق یا صادرات در بازار آزاد با قیمت بیش از ۳۰ هزارتومان به فروش می‌رسد. این‌گونه است که بیماران دیابتی یا باید انسولین را از بازار سیاه با هشت‌برابر قیمت داروخانه بخرند یا به انسولین‌های تاریخ‌گذشته متوسل شوند!

این کمبود در‌حالی اتفاق می‌افتد که از حدود ۵‌میلیون مبتلا به دیابت در کشور، بیش از ۶۰۰‌هزار نفر باید روزانه از انسولین استفاده کنند. همچنین مشخص نیست در چند‌ماهی که جمعیت دیابتی کشور برای یافتن داروی کمیاب و گران خود، به سختی افتاده‌اند، چند کودک، مادر باردار و سالمند دچار عوارض چشمی، کلیوی، کمای دیابتی، زخم پای دیابتی یا سکته قلبی و مغزی شده یا حتی جان باخته‌اند.

همان‌طور‌که اشاره شد، کمبود انسولین و نبود مدیریت توزیع، برخی بیماران را مشتری بازار سیاه و فروشندگان غیرمجاز کرده است. با یکی از فروشندگان تماس می‌گیریم؛ مدعی است همه نوع انسولین دارد و می‌گوید: «پک داریم، جعبه پنج‌تایی رو ۹۰۰ تقدیم می‌کنم.» ۹۰۰ که می‌گوید، منظورش ۹۰۰ هزار تومان است؛ یعنی جعبه‌ای که حدود ۱۱۰ هزار تومان قیمت دارد، هشت‌برابر گران‌تر به شما تقدیم می‌شود! این فروشنده نصیحتی هم می‌کند: «من همه عمرم این‌کاره بوده م. بخر! الان نخری، چند روز دیگه باید گرون‌تر بخری؛ تازه اگه باشه.»

سوای گرانی، برخی دارو‌هایی که از بازار سیاه تأمین می‌شوند، تاریخ‌گذشته هستند، اما نیاز برخی از بیماران، آن‌ها را مجاب می‌کند که خطر کنند و داروی تاریخ‌مصرف‌گذشته بگیرند. علی، یکی از این بیماران، می‌گوید: اگر‌چه به حرف فروشنده که می‌گوید مشکلی پیش نمی‌آید، اعتباری نیست، برای من مُردنی چه فرقی می‌کند با داروی تاریخ‌مصرف‌گذشته بمیرم یا از نبود دارو!
دیابت، پنجمین علت مرگ‌و‌میر در ایران است و نایابی انسولین یعنی امضای حکم مرگ کسانی که نیازمند تزریق روزانه هستند.

در همین حال، با وجود این‌که آمریکا ادعا می‌کند که تحریم‌های ضدایرانی علیه زندگی مردم نیست و نظام دارو و درمان کشور را نشانه نرفته است، پاره‌ای از ارزیابی‌های عینی بیانگر این است، اثر تحریم‌ها بر داد و ستد‌های بانکی، به‌شدت موجب اخلال در تأمین و واردات دارو‌های خارجی مهم مانند انسولین شده است. واقعیتی که به نظر می‌رسد، وزارت خارجه باید به نمایندگی از مردم کشورمان در گزارشی مستدل به سازمان ملل متحد گزارش کند.

بنیاد پیشگیری و کنترل دیابت از مکان‌هایی است که هرروز تعداد زیادی از بیماران دیابتی به آنجا رفت‌و‌آمد دارند و گردانندگان آن به‌طور‌کامل از کمبود دارو و گرانی آن باخبر است. گلایه‌های دکتر فرهاد رجب‌پور صنعتی، مدیر درمان و آموزش این بنیاد، را چند ماه پیش درباره کمبود انسولین شنیدیم و روز گذشته که بار دیگر با وی گفتگو کردیم، همان نگرانی‌ها را برای بیماران دیابتی از سخنان وی دریافتیم؛ «اوضاع نسبت‌به چند ماه پیش هیچ فرقی نکرده‌است. هنوز هم دارو‌های بیماران به‌سختی پیدا می‌شود یا آن‌قدر گران شده که خریدنش برای بیماران کار دشواری است. برخی بیماران به سختی می‌توانند دو یا سه نسخه را در ماه تهیه کنند.»

از‌آنجا‌که به گفته او، تعداد انسولین‌های قلمی نایاب است، برای برخی بیماران، نوع قدیمی و ویالی انسولین تجویز می‌شود، اما با تأسف می‌گوید: چندروز پیش برای یکی از بیمارانم نوع ویالی را نسخه کردم و قرار شد دارویش را بگیرد و بیاورد تا شیوه استفاده را آموزش بدهم، اما بعد از یک ساعت درحالی برگشت که همان نوع قدیمی را هم پیدا نکرده بود.

دکتر رجب‌پور، نگرانی مهمی از دسترسی‌نداشتن کافی بیماران به انسولین و عوارض افزایش قند خون آن‌ها دارد و اضافه می‌کند: بیماران به‌دلیل پیدانشدن انسولین گاهی آن‌قدر میزان مصرف را کاهش می‌دهند که قند خونشان دیگر قابل کنترل نیست. گاهی با قند ۵۰۰ یا ۶۰۰ مراجعه می‌کنند و این برای یک بیمار دیابتی، خطرناک است. اگر این وضعیت برای بیمار، چندماه ادامه پیدا کند، دچار عوارض بیماری خواهد شد که کنترل آن بسیار سخت‌تر است.

بخشی از نارضایتی شهروندان، از داروخانه‌هاست که به‌عقیده آنان، انسولین دراختیار دارند و به‌شکل صحیح توزیع نمی‌کنند. البته دکتر محمدرضا افخمی، دبیر انجمن داروسازان خراسان‌رضوی که مخاطب گفت‌وگوی ما قرار می‌گیرد، این گلایه‌ها را رد می‌کند و مشکل را بزرگ‌تر از این‌ها می‌داند؛ «مسئله کمبود انسولین، محدود به مشهد نیست و یک مشکل کشوری است. همچنین محدود به داروی بیماران دیابتی نمی‌شود و درحال حاضر ما برای دیگر بیماران هم کمبود دارو داریم. مسئله این است که این دارو‌ها وارداتی هستند و باید وارد و توزیع شوند تا ما به دست بیماران برسانیم. اما متأسفانه وقتی به هزار‌و‌یک دلیل همچون تحریم‌ها، دارو یا وارد نمی‌شود یا کمتر از تقاضای بیماران است، کاری از دست ما برنمی‌آید.»

دکتر افخمی با اظهار بی‌اطلاعی از افزایش قیمت انسولین می‌گوید: از گرانی انسولین خبر ندارم. اگر وضعیت کشور را نگاه کنید، خواهید دید که هرروز که برای خریدن کالایی به فروشگاه مراجعه می‌کنید، قیمت کالا افزایش یافته است. قیمت خودرو و طلا نیز افزایش یافت؛ تغییر قیمت‌ها روی همه کالا‌ها اثر می‌گذارد.

وی داروخانه‌ها را از این اتهام مبرا می‌داند و می‌گوید: با این وضعیت توزیع، هم مردم ناراحت هستند هم همکاران ما، اما از‌آنجا‌که داروخانه‌ها در خط مقدم اعتراض‌های مردم قرار دارند، بیماران آنان را مقصر این کمبود‌ها می‌دانند. این وضعیت شبیه شرایطی است که برای توزیع ماسک، الکل یا واکسن آنفلوآنزا پیش آمد؛ وقتی بین داروخانه‌ها توزیع نشده است، ما هم قادر به فروش آن نیستیم.
این مقام مسئول با تأکید بر اینکه داروخانه‌ها تعداد محدودی انسولین در‌اختیار دارند و توزیع می‌کنند، سیاست‌گذاری صحیح واردات و توزیع را وظیفه مسئولان کشوری و وزارت بهداشت می‌داند.

سعید نمکی، وزیر بهداشت در مصاحبه‌ای می‌گوید: در مقطعی ما در تخصیص ارز برای این دارو کمبودی را داشتیم که الحمدا... این مشکل در حال مرتفع شدن است. برای دارو‌های اساسی از ارز نیمایی استفاده نکرده‌ایم و واردات این دسته از دارو‌ها را با ارز ۴۲۰۰ تومانی انجام می‌دهیم و این حرف (گرانی دارو) درست نیست. هیچ کس حق فروش خارج از نظام قیمت‌گذاری دارو‌هایی که در داروخانه‌ها است، ندارد. دارو تنها کالایی است که با وجود فشار‌ها ما نگذاشته‌ایم در این چند سال اخیر افزایش قیمت لجام گسیخته پیدا کند. اگر مردم عزیز دارویی را جایی گران می‌خرند با سامانه ۱۹۰ یا با سازمان غذا و دارو تماس بگیرند. بطور حتم با هرگونه تخلفی محکم برخورد خواهیم کرد.