صلح عربستان و اسرائیل زمینه‌ساز فروپاشی ریاض می‌شود/ سعودی‌ها عادی‌سازی را وجه‌المصالحه با بایدن می‌دانند

اگر قرار باشد عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو طی ماه‌های آینده عادی اعلام شود، تبعات غیرقابل باوری برای ولیعهد و خاندان سعودی به وجود خواهد آمد که می‌تواند تا مرز فعال شدن گسل‌ها و حتی فروپاشی داخلی پیش برود.

«رضا میرابیان» تحلیلگر مسائل منطقه در تشریح ابعاد و پیامدهای عادی‌سازیِ احتمالی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: چند روز پیش فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در همایش مجازی مرکز سیاست خاور نزدیک واشنگتن به صورت تلویحی اعلام کرد که عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو به زودی اتفاق خواهد افتاد. این اظهارات واکنش‌های زیادی در محافل رسانه‌ای و سیاسی به همراه داشت اما باید توجه کنیم که وزیر خارجه عرببستان سعودی هیچ‌گونه تاریخ دقیقی از عادی‌سازی روابط کشورش با اسرائیل اعلام نکرده است و مشخص نیست که چه زمانی این اقدام صورت می‌گیرد. قبل از سخنان بن فرحان، طی چند روز اخیر هم شاهد آن بودیم که یوسی کوهن، رئیس موساد اعلام کرده بود که سعودی‌ها می‌خواهند سازش با اسرائیل را به رئیس جمهور بعدیِ ایاللات متحده هدیه کنند. این سخنان نشان می‌دهد که ریاض همچنان منتظر اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است تا بعد از آن بتواند تصمیم نهایی را اتخاذ کند.

وی ادامه داد: موضوعی که در مورد صلحِ احتمالی عربستان و اسرائیل باید واکاوی شود این است که عادی‌سازی روابط این دو، کاملاً با سایر کشورهای دیگر مانند امارات، بحرین و حتی سودان تفاوت‌های ریشه‌ای و بنیادین دارد. بحرین را به هیچ وجه نمی‌توان با عربستان سعودی مقایسه کرد و حتی باید توجه داشته باشیم که منامه اساساً دنباله‌رویِ ریاض است. در مورد سودان هم باید به این مساله اشاره کنم که این کشور در وضعیت بسیار وخیمی از حیث اقتصادی و اجتماعی قرار دارد. سودان اخیراً با تخریب‌های به جا مانده از سیل دست و پنجه نرم می‌کند و در فاز دیگر شاهد کمبود گندم و بسیاری از مشکلات مالی در این کشور هستیم که در نهایت با وجود تمام مخالفت‌های داخلی، خارطوم به برقراری روابطش با اسرائیل تن داد. به همین دلیل باید گفت که اوضاع در مورد عربستان کاملاً متفاوت است. هیئت دولت عربستان و حتی اشخاصی که در ساختارِ بالادستیِ ریاض حاضر هستند، بارها اعلام کرده‌اند که راه‌حل نهایی پرونده فلسطین، حل و فصل مشکلات میان فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها است و حتی بر بحث دوکشوری تاکید دارند.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: در خانواده آل‌سعود، مشکلات و اختلاف‌های بسیار زیادی در مورد عادی‌سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی وجود دارد که همین موضوع می‌تواند تبعات و مخاطرات زیادی را برای سعودی‌ها رقم بزند. همین چند روز اخیر منابع خبری و محافل سیاسی اعلام کرده‌اند که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در دیدار با برخی از مقام‌های اسرائیل به آنها گفته است که اگر او توافق عادی‌سازی روابط ریاض با تل‌آویو را امضاء کند، مردم عربستان اقدام به قتل او خواهند کرد. این حرف کاملاً درست است؛ چراکه ساختار سیاسی، اجتماعی و مذهبی عربستان کاملاً محافظه‌کار است و نسبت به این موضوع واکنش تندی نشان می‌دهند. از سوی دیگر اقدام‌های چند سال گذشته ولیعهد سعودی در داخل و خارج از عربستان به حدی نابخردانه و غیرعُقلایی بوده که دشمنان زیادی طی این مدت برای او به وجود آمده است. به همین جهت معتقدم که اگر قرار باشد روابط ریاض با تل‌آویو طی ماه‌های آینده عادی اعلام شود، تبعات غیرقابل باوری برای ولیعهد و خاندان سعودی به وجود خواهد آمد که می‌تواند تا مرز فعال شدن گسل‌ها و حتی فروپاشی داخلی پیش برود. از سوی دیگر باید متوجه باشیم، اینکه رئیس موساد می‌گوید سعودی‌ها با عادی‌سازی روابط می‌خواهند به رئیس جمهوری بعدی آمریکا هدیه بدهند، یک پیام به دموکرات‌های ایالات متحده است.

میرابیان افزود: اگر به اظهارات «جو بایدن» طی روزهای اخیر توجه کنیم، می‌بینیم که او صراحتاً اعلام کرده که اگر پیروز انتخابات شود، با رژیم‌های سرکوبگر مانند عربستان سعودی برخورد خواهد کرد. این اظهارات او سعودی‌ها را ترسانده است و به همین دلیل اگر بایدن روی کار بیاید، صلح ریاض با تل‌آویو را باید وجه‌المصالحه عربستان با ایالات متحده دانست. به همین دلیل است که می‌گویم سعودی‌ها فعلاً در حکمِ نظاره‌گر هستند تا ببینند در واشنگتن چه کسی وارد کاخ‌سفید می‌شود و به همین دلیل عادی‌سازی عربستان و اسرائیل به این زودی‌ها ممکن نخواهد شد. در برخی دیگر از رسانه‌ها و اندیشکده‌ها هم مطالبی منتشر شده که می‌گوید زمینه‌چینی صلح عمان با اسرائیل پیشرفت‌های زیادی داشته است و حتی گفته شده که اگر عمان و عربستان هم روابطشان با رژیم صهیونیستی را عادی‌ کنند، یک ائتلاف ضد ایرانی شکل خواهد گرفت.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اینکه غربی‌ها می‌گویند ائتلاف ضد ایرانی با پیوستن عربستان و عمان به کارزار عادی‌سازی روابط با اسرائیل شکل می‌گیرد، مطلب جدیدی به حساب نمی‌آید. بارها و بارها این اظهارات گفته شده اما زمانی که به ورطه عملیاتی شدن رسیده است، اعضای این ائتلاف‌ها به دلیل شناختی که از ایران دارند، پا پس کشیده‌اند. اگر عمان با اسرائیل هم روابطش را عادی کند، این کشور بدون تردید روابط با ایران را قربانی روابط با عربستان نمی‌کند. از سوی دیگر اگر خروجی انتخابات آمریکا جو بایدن باشد، احتمال تغییر معادلات زیاد است ولی اگر ترامپ به روی کار بیاید، همان روال سابق پیگیری می‌شود. به همین دلیل معتقدم که باید منتظر نتایج انتخابات آمریکا باشیم تا راهبردهای کلی کاملاً مشخص شود؛ چراکه مدلِ برخورد ترامپ و بایدن با عربستان سعودی کاملاً با یکدیگر متفاوت است. از منظری دیگر همانگونه که گفته شد، صلح ریاض با تل‌آویو می‌تواند زمینه‌ساز تحولات بسیار خطرناک و عمیق درون خاندان آل‌سعود و ساختار سیاسی – اجتماعی عربستان سعودی شود.