امیر آقایی بازیگر مخوف و تهید آمیز سینما

امیر آقایی بازیگری با خاستگاه تئاتری که کارش را با نقش‌های کوتاه در سینما و تلویزیون شروع کرد، به‌مرور محبوبیت بیشتری پیدا کرد و در نقش‌هایی با مدت حضور بیشتر دیده شد و به همین دلیل، به بازیگر پرکاری تبدیل شد. امیر آقایی با وجود این که به‌عنوان یک بازیگر شناخته‌شده در سال‌های اخیر بازی‌های خوب و تحسین‌شده نداشته، پرسونا و استایل شخصی بیرون قابش شهرت بیشتری داشت؛ علت آن را هم باید در نقش‌های کوتاه و مکمل زیادی جستجو کرد که طی نزدیک به بیست سال ایفا کرده است و مخاطب، حضور خود او را زودتر و پررنگ‌تر از نقش‌ها به خاطر سپرده.

اما امسال را شاید بتوان نقطه عطفی در کارنامه امیر آقایی در نظر گرفت و سریال جدید «آقازاده» و فیلم «شنای پروانه» را (که بالاخره سیمرغ بلورین را برای او به همراه داشت) به‌عنوان مصادیق اصلی موردبررسی قرار داد. آثاری که آقایی در آن‌ها فرصت پیدا کرده تا توانایی‌های خودش را به‌عنوان یک شرور تمام‌عیار بروز دهد.

امیر آقایی از آن دست بازیگرانی است که برای رفتن به سراغ نقش‌های مختلف، جعبه‌ابزار مناسبی در اختیار دارد؛ فیزیک و بیان مناسب، چهره‌ای که اجازه می‌دهد تا طیف سنی گسترده‌ای از نقش‌ها را بپذیرد و توانایی کافی برای بازی‌های بیرونی و نمایش احساسات مختلف. همین باعث شده تا آقایی بتواند بازیگر مناسب فیلم‌های اکشن و نقش‌های نیازمند قابلیت‌های سخت فیزیکی باشد و هم نقش‌هایی درونگرا و ساکت در درام‌ها و ملودرام‌ها. حتی اگر در هیچکدام از این جنبه‌ها شاخص و درخشان نباشد، میانگین امتیاز قابلیت‌های او به‌گونه‌ای است که می‌تواند در هر نقش و حال و هوایی گلیم خود را از آب بیرون بکشد؛ هرچند اگر خروجی کار زیادی تکنیکی، نمایشی و قابل پیش‌بینی باشد.

چیزی که سینمای ایران در مورد آقایی کمتر به آن توجه داشته، قابلیتش برای مخوف و تهدیدآمیز بودن است. آقایی به‌واسطه ابزارهای بازیگری‌اش می‌تواند حضور و هیبتی چنان تاثیرگذار داشته باشد که در صحنه ناگهان منفجر شود و در هر نما جنبه‌ای تهدیدآمیز به خودش بگیرد. این قابلیت را حتی در آثاری می‌بینیم که آقایی در آن‌ها قرار نبوده شرور یا نقش منفی باشد اما به‌واسطه‌ توانایی‌اش در انتقال حجم وسیعی از احساسات و خشم، ناگهان ریتم صحنه را به هم زده است؛ چرا که با توجه به فیزیک، نگاه و بیان آقایی تماشاگر از او می‌پذیرد که ناگهان با داد زدن یا شکستن چیزی، صحنه را به هم بزند و سایر شخصیت‌ها را تهدید کند. برای مثال می‌توان به دو صحنه از فیلم‌های «سعادت‌آباد» و «شیفت شب» اشاره کرد که در هر دو، حتی با وجود این که در ساخته نیکی کریمی نقش کوتاهی دارد، آقایی با از کوره در رفتن ناگهانی صحنه را در یکی از لحظات کلیدی فیلم را به دست می‌گیرد.

شکل کامل‌تر و حساب‌شده‌تری از این جنس بازیگری در کارهای امیر آقایی را در سریال «آقازاده» و «شنای پروانه» می‌بینیم که هر دو اثر تبدیل می‌شود به قطب منفی درام و قهرمان قصه، بیشتر با تاثیر و سایه شرورانه کاراکترهای ایفا شده توسط او درگیر است. اما همین دو نقش هم در اجرا بدون تفاوت نیستند؛

آقایی در «آقازاده» نقش نیما بحری را ایفا می‌کند؛ آقازاده‌ای که به پشتوانه خانواده بانفوذ، رانت و ارتباطات به مهره‌ای مهم در یک فساد سیستماتیک تبدیل شده است و بدون آن که دستش را آلوده کند، در جرایم و جنایات ریزودرشتی نقش دارد. در تعریف سینمایی، نیما گنگستر نیست و رییس باند خلافکارها حساب می‌شود البته با ظاهری اتوکشیده. پس نیازی ندارد که با اعمال مستقیم و آشکار قدرت، خطرناک بودنش را به رخ بکشد چرا که زیردست‌ها و وردست‌ها برای انجام اوامر او آماده‌اند. اما آقایی برای تأثیرگذاری نقش، لازم داشته که از هیبت و جذبه‌اش در سکوت و خونسردی استفاده کند تا مخاطب باور کند که چرا این زیردست‌ها از او حساب می‌برند.

در مقابل، هاشمِ «شنای پروانه» تعریف و مختصات متفاوتی دارد. هاشم یک خلافکار خیابانی است که هر لحظه ممکن است عربده بزند یا قمه بکشد و هر کاری از او برمی‌آید، چرا که بیشتر به یک جانور وحشی می‌ماند که هر لحظه امکان دارد رم کند و به اطرافیانش حمله‌ور شود. فیلم، با همین خروش و خشم جنون‌آمیز هاشم شروع می‌شود و در ادامه، حضور او روی پرده کمتر و ایستاتر می‌شود اما چون قبلا جنبه وحشیانه او را دیده‌ایم، نیازی نیست که دوباره خودش و میزان خطرناک بودنش را به رخ بکشد. آقایی، هاشم را به شکلی کاملا بیرونی و منطبق بر انتظارات تماشاگر از یک گنده‌لات پایین‌شهری ایفا کرده و گریم متفاوت نقش هم به کمک او آمده تا هاشم را مخوف‌تر ببینیم.

مقایسه و مشاهده نقش‌آفرینی آقایی در همین دو اثر نشان می‌دهد که این بازیگر چقدر برای ایفای نقش‌های شرور و آنتاگویست‌های موحش، توانایی و پتانسیل دارد. صداپیشگی او در نسخه‌ دوبله‌شده از فیلم «کاپون» (به جای آل کاپون با نقش‌آفرینی تام هاردی) این توانایی آقایی را باز هم موکد می‌کند؛ حتی اگر این انتخاب تنها به دلیل کشش بازار و به‌عنوان یک ترفند تبلیغاتی صورت گرفته باشد.

سریال جدید «آقازاده» نوشته حامد عنقا و به کارگردانی بهرنگ توفیقی با نقش‌آفرینی امیر آقایی هر هفته در فیلیمو منتشر خواهد شد.