مسیر آینده هند در بازار رقابتی آفریقا/ گزارش فارین‌پالیسی

شفقنا آینده- امین فرج‌پور: فارین‌پالیسی در گزارشی با اشاره به این‌که دهلی‌نو با وعده الگوی توسعه فراگیرتر و شفاف‌تر به دنبال این است که در اقتصادهای گوناگون آفریقا شراکت بیشتری کرده- و حتی خود را به بزرگ‌ترین شریک منطقه تبدیل کند، درباره مسیر آینده هند در بازار رقابتی آفریقا نوشته است.

در این یادداشت- گزارش می‌خوانیم:

دیدار هفته گذشته وزیر امور خارجه هند از کنیا، که در جریان سومین نشست کمیسیون مشترک این دو کشور رخ داد، اهمیت استراتژیک روابط با کنیا را برای هند برجسته می‌کند. سفری که در آن سابرحمانیم جایشانکار با دیدار از همسایه استراتژیک هند در آن‌سوی اقیانوس آشکارا این موضوع را نشان داد که نه تنها دهلی نو کشور کنیا را به عنوان دروازه‌ای برای ورود به قاره آفریقا می‌داند، بلکه به خوبی این را نیز می‌داند که در این کشور حداقل ۸۰۰۰۰ نفر ریشه هندی دارند- و در این میان حدود ۲۰ هزار نفر نیز شهروند هند هستند. نکته جالب این که دو کشور هند و کنیا در حال حاضر در شورای امنیت سازمان ملل متحد مشغول به کار هستند و هم‌چنین عضو کشورهای مشترک‌المنافع نیز هستند.

در گزارش‌هایی که رسانه‌ها از دیدار وزیر امور خارجه هند با همتای کنیایی‌اش منتشر کردند، آمده بود که در این دیدار نمایندگان دو کشور در مورد موضوعات دو جانبه، منطقه‌ای و جهانی از جمله مشارکت در مسیر توسعه، ارائه خدمات بهداشتی و اطمینان از امنیت دریایی منطقه اقیانوس هند بحث و تبادل نظر کردند.

این گفتگوها در شرایطی انجام شد که هند در تلاش است تا از طریق بازدیدهای مداوم و منظم چهره خود را در آفریقا تقویت کرده و خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای توسعه قاره سیاه به آفریقایی‌ها معرفی کند. این واقعیت که هند تلاش کرده خطوط تأمین دارو و تجهیزات پزشکی را حتی در دوران اوج بیماری همه‌گیر کرونا به روی آفریقا باز نگه دارد نشانگر تمایل هند برای تبدیل شدن به یک شریک ثابت و قابل اعتماد برای آفریقاست. این در حالی است که از اواخر ماه مارس به این سو خود هند با دومین موج ویرانگر کرونا روبرو بوده و در این میان مجبور شده صادرات واکسن آسترازنیکا را متوقف کند. تصمیمی که ضربه بزرگی به برنامه‌های واکسیناسیون کشورهای آفریقایی وارد کرد- که اکثراً به منابع تأسیسات جهانی تامین واکسن کوواکس متکی بودند.

از این منظر شاید بتوان در شرایطی که هند در داخل کشور با چالش‌های روزافزونی مواجه است، تصمیم این کشور و البته آفریقای جنوبی برای حمایت از افزایش ظرفیت کشورهای در حال توسعه برای تولید واکسن کرونا و دیگر محصولات پزشکی در سازمان تجارت جهانی را ناشی از همین تمایل دانست. تصمیمی که می‌تواند دنیا را در یافتن راه حلی پایدار برای معضل بیماری همه‌گیر کرونا یاری دهد- و البته هم‌چنین می‌تواند است نشانی از اتفاقات آینده نیز باشد.

در ادامه گزارش با اشاره به این که «هند از زمان دستیابی به استقلال، به طور مداوم از مبارزات ضد استعماری و ضد نژادپرستی در آفریقا حمایت کرده است» آمده: «در حالی که روابط قبلی هند و آفریقا بر میراث استعمار بنا شده بود، اما موج جدید لیبرالیسم و خصوصی‌سازی که در هند از دهه ۱۹۹۰ به این سو شاهد بوده‌ایم، منجر به تغییراتی قاطع در رویکرد هند به سوی تعامل با آفریقا در امور تجاری و اقتصادی شده است».

بعد از آن نیز به این واقعیت اشاره شده که «هند با وجود تعامل قوی، برای بیش از ۷۰ سال هیچ استراتژی بلند مدت و روشنی برای توسعه روابط با آفریقا نداشته و در بیشتر موارد نتوانسته از حسن نیت تاریخی آفریقا نسبت به خودش بهره‌برداری کند».

اما تمایلات اخیر هند برای یک همکاری و شراکت وسیع‌تر و گسترده‌تر با آفریقا می‌تواند این وضعیت را تغییر دهد. در حقیقت اخیرا هند با عقب‌نشاندن موضوعات ایدئولوژیک و سیاسی، و اهمیت دادن به روابط اقتصادی و اخیراً نیز امنیتی گشایش و قدرت جدیدی در روابط فیمابین ایجاد کرده است. مثال بارز در این زمینه تأسیس اجلاس مشترک هند و آفریقا است- که به نهادینه سازی و رسمیت بخشیدن به روابط هند با شرکای آفریقایی خود کمک کرده است. پلتفرمی که تا به امروز سه اجلاس داشته و زمینه را برای تعامل سازنده هند و کشورهای آفریقایی در عرصه‌های گوناگونی فراهم کرده است.

نویسنده در ادامه گزارش به چهارمین اجلاس مشترک هند و آفریقا می‌پردازد- که به دلیل همه‌گیری کرونا به تأخیر افتاده و انتظار می‌رود اواخر سال جاری در موریتانی برگزار شود. این اجلاس احتمالا روی مسایلی مانند مراقبت‌های بهداشتی، کشاورزی، امنیت دریایی، تغییرات اقلیمی و انقلاب دیجیتالی آفریقا متمرکز خواهد بود.

در سطور بعدی گزارش ضمن اشاره به کمک‌ها و حمایت‌های بیست سال اخیر دهلی نو از شماری از کشورهای آفریقایی و البته کشورهای همسایه هند (از طریق خطوط اعتباری اعطایی، کمک‌های بلاعوض و ابتکارات ایجاد ظرفیت) آمده که: از سال ۲۰۰۲ تا فوریه امسال، هند بیش از ۱۱ میلیارد دلار به آفریقا امتیاز و اعتبار داده است. این مبلغ با کمک‌های مالی به صدها میلیون نفر و کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان آفریقایی همراه بوده است. امتیازات، کمک‌ها و حمایت‌هایی که برخلاف وام‌های اعطایی چین- و حتی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی- تقاضامحور، مشورتی، شفاف و بی قید و شرط بوده‌اند.

در سال‌های اخیر مشارکت تجاری و سرمایه‌گذاری نیز در حال رشد بوده و شاهد بوده‌ایم که تجارت هند و آفریقا از ۵۱.۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ به ۶۶.۷ میلیارد دلار در ۲۰۲۰ رسیده است. هم‌زمان صادرات آفریقا به هند نیز حدود ۵ میلیارد دلار افزایش یافته است. در حقیقت در حال حاضر حدود ۸ درصد از واردات هند از آفریقا بوده، و ۹ درصد از واردات آفریقا نیز از هند است. در توضیح بیشتر می‌توان گفت که سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی و خصوصی هند در آفریقا هند را به هشتمین سرمایه‌گذار بزرگ در این قاره تبدیل کرده است.

فراتر از وام و سرمایه‌گذاری، هند همچنین در مبارزه با بیماری همه‌گیر کووید ۱۹ نیز به آفریقا کمک کرده است. به گفته وزیر امور خارجه هند، این کشور به ۲۵ کشور آفریقایی بیش از ۱۵۰ متریک تن کمک پزشکی اهدا کرده است. ده‌ها میلیون دوز واکسن کرونا نیز از دیگر کمک‌های هند به کشورهای آفریقاست- اگرچه این تجهیزات به طور موقت متوقف شده‌اند. اما به هر حال موسسه سرم‌سازی هند در نظر دارد صادرات واکسن آسترازنیکا را از تابستان امسال از سر بگیرد.

این سیاست‌ها که نقش هند را در آفریقا مدام پررنگ‌تر می‌کنند، باعث ایجاد رقابتی آشکار بین این کشور و چین شده‌اند- که در سال‌های اخیر جا پای پررنگی برای خود در آفریقا ساخته و الان نمی‌خواهد هند را در این قلمرو مشارکت دهد.

موضوعی که اما می‌تواند از بحرانی‌تر شدن این رقابت بکاهد، این است که در شرایطی که پکن سرمایه اقتصادی عظیم خود را به سمت توسعه ظرفیت تولید و استخراج منابع طبیعی معطوف کرده، دهلی نو در زمینه توسعه منابع انسانی، فناوری اطلاعات، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی تمرکز کرده است.

به رغم این زمینه‌های متفاوت، اما، هند و چین هر دو در آفریقا در حال رشد هستند. چرا که هر دو سعی می‌کنند خود را با داستان رشد این قاره همسو کنند. در این رقابت ژئوپلیتیک فزاینده، دهلی نو امیدوار است که تعامل مداوم این کشور با ملت‌های آفریقا در چند سال گذشته به دادش رسد و رابطه‌ای برد- برد مبتنی بر مدل مشارکت برایش به ارمغان آورد.

خلاصه شده سرویس ترجمه شفقنا از: فارین پالیسی