مهاجرنیا: دولت سازی انقلاب اسلامی پساسنتی و فرا دموکراتیک است

شفقنا- پژوهشگر حوزه علمیه قم معتقد است: دولت سازی انقلاب اسلامی هم پساسنتی و هم فرا دموکراتیک است. این دولت خود را بی نیاز از رأی و انتخاب و رضایت ملت نمی داند بلکه در چارچوب موازین شریعت و رعایت مصلحت عمومی شکل گرفته است.

به گزارش شفقنا، حجت الاسلام محسن مهاجرنیا در هفتمین نشست ازهفتمین دوره‌ی سلسله نشست‌های دوره‌ای کرسی‌های آزاداندیشی- که با موضوع «فرایند تحقق انقلاب اسلامی» به همت دانشگاه طلوع مهر و مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری در قم به صورت مجازی برگزار می‌شود، گفت: دولت- ملت سازی بعد از انقلاب اسلامی، نظریه ای پساسنتی و فرادموکراتیک است. به این معنا که از یک سو در پارادایم سنتی دولت مطلقه قرار نمی گیرد و از سوی دیگر علیرغم وقوع آن در دوره حاکمیت پارادایم مدرن، خارج از چارچوب دو نظریه غالب دولت- ملت سازی لیبرالیستی و سوسیالیستی است. این نظریه حلقه اتصال دو پارادایم امامت شیعی و پارادایم دولت مدرن است.

وی در ادامه افزود: مهمترین دستاورد انقلاب اسلامی، نظریه ولایت فقیه به مثابه «دولت اسلامی مدرن» شیعه است که در آستانه پیروزی نهضت مردمی ملت ایران علیه دستگاه شاهنشاهی، کشور را از تحیّر در مرحله دولت- ملت سازی عبور داد. در این زمان در گستره جهان اسلام سه قرائت از «دولت اسلامی» وجود داشت. در قرائت غالب که مورد پذیرش نهادهای عمومی همانند «سازمان کنفرانس اسلامی»، «اتحادیه بین المجالس کشورهای اسلامی » و «بانک بین الملل اسلامی» و تلقی نهادهای بین المللی از دولت اسلامی، دولتی بود که در قلمرو جغرافیای زندگی مسلمانان قرار داشت، مهم نبود این دولت مشروعیت دینی داشته باشد و یا حافظ و مجری شریعت اسلامی باشد یا نباشد. یک قرائت هم این بود که دولت اسلامی، دولتی است که حافظ و مجری شریعت اسلامی باشد ولو اینکه فاقد مشروعیت و شرایط دینی باشد.

قرائت سوم که بیشتر در عرصه اندیشه مطرح بود، دولت اسلامی را دولتی می دانست که زمامدارانش واجد شرایط و ویژگی ها و اختیارات دینی باشند مثل اینکه بر اساس نظریه خلافت قرشی باشد، ویا بر اساس نظریه امامت، عادل و مجتهد باشد.

استاد حوزه و دانشگاه در تشریح دستاورد بزرگ انقلاب اسلامی گفت: اندیشه انقلاب دو تحول بزرگ به وجود آورد هم «پارادایم دولت اسلامی» را بازخوانی و بازسازی کرد و هم انحصار« پارادایم دولت سازی مدرن» را شکست. انقلاب اسلامی دو نظریه نخست اسلامی را بسیار حداقلی معرفی کرد و موفق شد با بازسازی و گسترش نظریه سوم از حاکم محوری، برای اولین بار، ملت محوری، انتخابگر و صاحب حق را وارد مفهوم دولت اسلامی نماید.

وی افزود: در دولت سازی انقلاب اسلامی، نظریه ولایت فقیه که همزمان با غیبت امام عصر(عج) مطرح شده بود و در همه تاریخ گسترده خود و در قرائت های مختلف، معادل«حکومت اسلامی» بود، در دو سطح بازسازی شد. ابتدا از سطح «حکومت» به سطح«دولت» ارتقاء یافت و سپس از سطح «دولت» به سطح «دولت-ملت» بازخوانی و بازسازی گردید. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبانی، مشروعیت، اهداف، کارکردها، ساختارها و مناسبات و شبکه قدرت بر این اساس نظام سازی شد.

مهاجرنیا با اشاره به الگوی بازسازی شده ولایت فقیه در قالب «دولت- ملت»گفت: مشکلی که بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی در گام دوم با آن مواجه هستیم این است که برخی از متفکران هنوز معتقد به «دولت- ملت اسلامی» نیستند. آنها نتوانسته اند ولایت فقیه را در قالب «جمهوری اسلامی» و«مردم سالاری دینی» شناسایی کنند. لذا در مقوله مشروعیت دولت اسلامی هیچ سهمی برای مردم قائل نیستند. چون طبق نظریه سنتی، ولایت فقیه معادل «حکومت اسلامی» است و نه معادل «دولت- ملت اسلامی» در حالی که اصل ۶ و ۵۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی که مورد تأیید ملت و امامین انقلاب است، معتقد است که خداوند حق تعیین سرنوشت را به ملت داده است وهمه امور کشور را که شامل پذیرش اصل نظام ولایت فقیه از مرحله شکل گیری تا اعمال قدرت، توزیع قدرت، و مهار قدرت است، متکی به آراء و انتخاب ملت با رعایت موازین شرع می داند. مضمون و محتوای این دو اصل تنها بر اساس نظریه «دولت- ملت اسلامی» قابل فهم است.

وی در تبیین نظریه«دولت-ملت»اسلامی گفت: اگر نظریه «دولت- ملت» اسلامی پذیرفته نشود، باید در چارچوب فکری کسانی حرکت کرد که معتقدند امام خمینی(ره) در نظریه ولایت فقیه و حکومت اسلامی تحول خاصی به وجود نیاورده است. او تنها موفق شده که با رهبری خود ولایت فقیه یعنی «حکومت اسلامی» و«دولت مطلقه» نه «دولت- ملت اسلامی» را در ایران پیاده کند و مردم مسلمان هم موظف به تبعیت و اطاعت هستند و پذیرش قانون اساسی و انتخاب ملت و ساختار جمهوری اسلامی و نهادهای مدنی همه بر اساس صلاحدید و مصلحت سنجی ولی فقیه است و او هر وقت صلاح بداند می تواند اینها را نادیده بگیرد و یا حذف کند.

استاد حوزه و دانشگاه در پایان افزود: ما معتقدیم دولت سازی انقلاب اسلامی هم پساسنتی است و هم فرا دموکراتیک است. این دولت خود را بی نیاز از رأی و انتخاب و رضایت ملت نمی داند. این دولت در چارچوب موازین شریعت و رعایت مصلحت عمومی شکل گرفته است. خداوند قبل از تشکیل دولت اسلامی مصالح امت و صلاحیت حاکم و پذیرش ملت را در نظر گرفته و بر اساس همه آنها مجوز این دولت را جعل کرده است. وقوع این دولت در دوره مدرن سبب شد تا بسیاری از امور، روش ها، اصول و قواعدعقلایی که با دین تناقض و تهافتی ندارند و از طرف شرع هم منعی برای آنها نیامده است به عنوان «تجربه های بشری» مورد پذیرش قرار گیرند. همان طوری که اصل دوم قانون اساسی، دولت اسلامی را نظامی معرفی می کند که بر پایه ایمان به اصول دین شکل گرفته و از راه اجتهاد مستمر فقهای جامع‌الشرایط و استفاده از علوم و فنون و تجارب پیشرفته بشری به سامان می رسد. هنر نظریه« دولت- ملت سازی »انقلاب اسلامی آن است که علیرغم پذیرش بسیار از تجربه های دنیای مدرن، روح لیبرالیستی و سکولاریستی حاکم بر ضوابط زندگی مدرن و روش های آن را نپذیرفت وخود نقشی نو در حکمرانی نوین عرضه کرد.