قشم ظرفیت لرزه خیزی بسیار بالایی دارد

مهدی زارع روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در پاسخ به این سوال که مهمترین نوع ناپایداری لرزه ای در جزیره قشم چیست، اظهار داشت: جزیره قشم با ۱۱۰ کیلومتر طول، ۱۰ تا ۳۵ کیلومتر پهنا و امتداد شرق شمال شرق در شمال غرب تنگه هرمز در حاشیه جنوبی منطقه برخورد قاره ای زاگرس واقع شده است و بزرگترین جزیره در خلیج فارس است.

وی ادامه داد: سازوکار زلزله هایی که گسلش آنها روند شمال شرقی‌ - ‌جنوب غربی دارد، معمولا از نوع فشاری امتداد لغز چپ‌ ‌گرد است. در نزدیکی گنبد نمکی ها، مانند گنبد نمکی قشم و گنبد نمکی گچین زلزله های شدید (با بزرگای حدود 6) با لرزاندن منطقه‌ای وسیع، سریعا کاهنده شده و اگر کانون زلزله در ‌منطقه‌ای پرجمعیت نباشد خسارات چندانی به بار نمی آورد. با اینحال زلزله 20 شهریور 1387 قشم با بزرگای 6.0 به جان باختن هفت نفر از هموطنان و مجروح شدن حدود 46 نفر ‌منجر شد.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: دو زمین لرزه شدید عصر ۲۳ آبان 1400 در شمال بندرعباس که به فاصله یک دقیقه رخ دادند؛ در یک کانون و دو بار با بزرگای بالای ۶ اما خسارات و تلفات کمی برجای گذاشت؛ چرا که کانون دو رخداد خالی از سکنه و یا کم‌جمعیت بود، به همین علت فقط یک نفر کشته و تعداد اندکی مجروح داشت. در حالی که اگر در پهنه مرکزی رخ می‌داد و یا در مناطق پرتراکم شهری بود قطعا مثل زلزله بم خسارات و تلفات زیادی برجا می‌گذاشت.

زارع در پاسخ به این سوال که پهنه بندی خطر زمین لغزش در جزیره قشم چگونه است، توضیح داد: منطقه تنگه هرمز، قشم و بندرعباس در ۱۶ اسفند 1353 زلزله سرخون، اول فروردین 1356 زلزله خورگو، آذر 1384 دو زلزله با بزرگای بیش از ۶ و شهریور1387 در جزیره قشم زلزله‌ای با بزرگای ۶ را تجربه کرده است. بنابراین زلزله‌های شدید در این منطقه قابل انتظار است و باید زیرساخت‌ها متناسب با این شرایط تقویت شود.

وی اضافه کرد: براین اساس توسعه شبکه محلی لرزه‌نگاری با عنوان سامانه هشدار پیش‌هنگام تا مناطق ساحلی که می‌توانند برای هشدار سونامی تجهیز شوند مورد نیاز است که متاسفانه این اتفاق تاکنون نیفتاده است. اگرچه ایستگاه لرزه‌نگاری و شتاب‌نگاری در هرمزگان وجود دارد، اما هنوز سامانه هشدار پیش‌هنگام نصب نشده است. از طرفی سامانه سونامی هم درهیچ منطقه‌ای از ایران وجود ندارد.

رییس شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم اعلام کرد: زیرساخت‌های اساسی همانند بیمارستان‌ها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و بندرگاه‌ها باید بازسازی، مقاوم سازی و نوسازی شده و تاب‌آوری‌شان در برابر زلزله های شدید افزایش یابد.

وی گفت: همچنین آیین‌نامه زلزله در مناطق مسکونی درتوسعه شهرها و مناطق صنعتی باید با جدیت در نظر گرفته شود. چرا که احتمال زلزله شدید و سونامی وجود دارد. اگر گسلش در زمینلرزه در کف دریا فعال شود می‌توان انتظار سونامی داشت.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله افزود: تجربه‌ها و مستندات قبلی نشان می‌دهد که امکان وقوع زلزله‌های قوی‌تر و شدیدتر در منطقه وجود دارد چرا که منطقه زلزله‌خیز است اما برای پیش‌بینی نزدیک به واقعیت و با احتمالات قوی‌تر باید زیرساخت‌های لرزه‌نگاری تقویت شده و زیرساخت‌های علمی و پژوهشی در منطقه توسعه یابد.

وی با اشاره به اینکه زلزله‌های با بزرگای بالای ۶ که در سال 1400 عدد آن به سه رسید، نشان می‌دهد که ما سالی پر لرزه را پشت سر گذاشتیم، اظهار داشت: خوشبختانه زلزله‌های اخیر در پهنه های کانونی خالی از سکنه – در در شعاع ۲۰ کیلومتری از کانون – رخ دادند. این به معنای این نیست که ما همیشه این شانس را داشته باشیم. زمین لرزه ها در زاگرس به ندرت گسلش سطحی ایجاد می کنند . زمین لرزه ۲۰ شهریور ۱۳۸۷ با بزرگای گشتاوری 6.0 در جزیره قشم مهمترین زلزله ثبت شده در این جزیره است. در زلزله‌های دوگانه 23 آبان 1400 فین بندرعباس، مرکز لرزه‌نگاری کشوری، بزرگای 6.4 و 6.3 را اعلام و حتی محل زلزله را ابتدا به اشتباه جزیره قشم عنوان کرد.

رییس شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم یادآور شد: در دهه گذشته سامانه‌های هشدار پیش هنگام زلزله بر اساس وضعیت لرزه‌خیزی و زلزله‌های ایران طراحی شده‌اند ولی هنوز به صورت عملیاتی در کشور ما اجرا نشده اند. سامانه‌های واکنش سریع به زمین‌لرزه با تخمین‌های قابل اعتماد و تقریبا واقعی حرکت زمین و تلفات پس از زلزله به مسوولان کمک می‌کنند تا در صورت نیاز اقدامات مناسب را در مرحله پاسخ به رخداد انجام دهند.

وی با بیان اینکه با درنظر گرفتن ثبت‌های زلزله و همچنین مشاهدات شدت زلزله، نقشه‌ای از شدت لرزش زمین به‌سرعت پس از یک رویداد زلزله تهیه می‌شود، افزود: امواج کشسان لرزه‌ای ناشی از زمین‌لرزه‌ها به‌طور معمول توسط لرزه‌نگارها در سراسر جهان ثبت می‌شوند.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به اینکه در 20 سال ابتدای سده بیست‌ویکم پیشرفت‌های متعددی در توانایی بشر برای پایش جهانی زلزله‌ها و تجزیه‌وتحلیل سریع آنها رخ داده است، اظهار داشت: این پیشرفت‌ها در زمینه ابزار دقیق، ارتباطات و رایانه و انتقال اطلاعات از طریق اینترنت موجب شده حتی اگر در کشوری شبکه ملی برخط لرزه‌نگاری موجود نباشد یا از ایستگاه‌های موجود آن نتوان به پردازش سریع اطلاعات پرداخت، با اطلاعاتی که در شبکه‌های جهانی از زلزله‌های با بزرگای چهار یا بیشتر ثبت می‌شود، تعیین محل، اندازه و زمان دقیق رخداد زلزله‌ها عملا در سراسر جهان از جمله کشور ما ممکن شده است؛ بنابراین حتی با خاموش‌ بودن ایستگاه‌های لرزه‌نگاری داخل یک کشور نمی‌توان اشتباه در تعیین محل رخداد و اندازه آن را در یک ساعت بعد از رخداد زمین‌لرزه پذیرفت.

وی گفت: اکنون ارزیابی آسیب و تلفات به‌روز شده را می‌توان علاوه بر داده‌های ثبت‌شده در ایستگاه‌های لرزه‌نگاری، با استفاده از مشاهدات شدت احساس‌شده و گزارش خرابی‌ها یا حتی با استفاده از مقدار زیاد داده‌های رسانه‌های اجتماعی انجام داد.

رییس شاخه زمین‌شناسی فرهنگستان علوم با بیان اینکه در بسیاری از مناطق کشور ما که در آن شبکه لرزه‌نگاری در برخی مناطق پراکنده است، پردازش و ارسال اطلاعات زلزله به‌طور متوسط20 دقیقه طول می‌کشد، افزود: از زمانی که هر سامانه اطلاعات را دریافت می‌کند تا زمانی که کاربران اطلاعات را دریافت می‌کنند، برای همه سامانه‌ها یکسان است، معمولا در چند ثانیه انتقال اطلاعات انجام می‌شود، مگر آنکه انتقال اطلاعات در سامانه‌های مخابراتی به‌دلیل ترافیک سنگین کاربران در بخش‌هایی -مثلا ارسال پیامک متنی- با اختلال مواجه شده باشد.

قشم بزرگترین جزیره خلیج‌فارس و بزرگترین جزیره غیر مستقل دنیاست که در موقعیت سوق الجیشی قرار دارد.

این جزیره زیبا با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر داز توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.

شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.

به گزارش ایرنا، زلزله کشنده ترین سانحه طبیعی است که تقریبا همه ایرانیان لرزش آن را زیر پای خود حس کرده اند، اما به راستی این سانحه ناگهانی چیست که انسان را در زمان ها و مکان های مختلف غافلگیر کرده و خسارات جانی و مالی فراوانی را برای آن بر جای گذاشته است.

زلزله حادثه ای طبیعی است که بر اثر لرزش زمین به وجود می آید و به طور معمول در گسل های پوسته سخت زمین و در زیر خاک سطحی رخ می دهد.

زلزله های ایران بیشتر در ژرفای بین ۲ تا ۲۵ کیلومتر با شکستگی های برشی به صورت کششی یا فشاری، یا افقی (امتداد لغز) ثبت می شوند. از انتشار لرزشی که در اثر این شکست پدید می آید، زلزله به وجود می آید.

قدیمی‌ترین زمین‌لرزه در ایران که در اسناد به آن‌ها اشاره‌ شده، مربوط به سده ششم پیش از میلاد است. "زیبرگ" (۱۹۳۲) به رویداد زمین‌لرزه‌های سده ششم پیش از میلاد در شوش اشاره‌ کرده است. ولی "آمبرسیز" و "ملویل" (۱۹۸۱) در مطالعات خود نتوانستند به دلایل و مدارک اثبات‌کننده رویدادهای فوق دست یابند.

نخستین زمین‌لرزه در ایران که در تاریخ ثبت‌ شده است، زمین‌لرزه سده چهارم پیش از میلاد است که منطقه ری را ویران کرد. در این زمین‌لرزه شهرهای متعدد و ۲ هزار روستا ویران شد. این زمین‌لرزه بزرگ پس از عبور اسکندر از ری (راگا) در ۳۳۰ سال پیش از میلاد روی‌داده باشد و به‌احتمال‌ زیاد؛ همانند زمین‌لرزه بعدی که در این منطقه رخ‌داده است، به‌ عنوان نمونه زمین‌لرزه‌های ۷۴۳ و ۸۵۵ میلادی همراه با چندین رویداد لرزه‌ای بوده است.

ایران در حالی ۶ درصد تلفات بلایای طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است که فقط یک درصد جعیت جهان را دارد و بر اساس مطالعات جهانی، خطر خسارات و زیان های اقتصادی ناشی از حوادث و بلایا در ایران سالانه به طور متوسط پنج میلیارد دلار است و با توجه به امکان وقوع ۵۳ مخاطره جزو ۱۰ کشور حادثه خیز جهان و چهارمین در آسیا است.

٥٣ مخاطره یا حادثه طبق سند راهبرد ملی مدیریت بحران ایران شناسایی شده اند که ۱۴ مخاطره اولویت‌دار از آنها، آتش سوزی (جنگل ها و مراتع - صنعتی و ساختمانی)، آفات نباتی و بیماری های دام، طیور و آبزیان، آلودگی هوا، ازدحام جمعیت، بیابان‌زایی، بیماری‌های فراگیر انسانی، حرکات دامنه ای، حوادث حمل ونقل جاده ای، خشکسالی، زلزله، سیل، فرونشست زمین، گردوغبار و توفان گردوخاک و موج سرما هدف‌گذاری شده اند که بسته به نیاز و با مخاطرات نوظهور احتمالی، قابلیت به‌روزرسانی دارد.