دو خودرو ساز کشور اعتمادی به قطعات دانش بنیان کشور ندارد!

در کشور‌های توسعه یافته از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و تکنولوژی پایه به عنوان موتور محرک و نوآوری صنعت در لایه‌های مختلف استفاده می‌شود و عملا شرکت‌های بزرگ با بررسی جامع شرکت‌های چابکتر و با پیشینه خوب یا وارد سرمایه‌گذاری در آن مجموعه می‌شوند یا به صورت کامل آن را خریداری کرده و تحت مالکیت خود قرار می‌دهند؛ این موضوع را در شرکت‌های خودروسازی مختلف از قبیل هیوندای، کیا، فولکس واگن و سایر برند‌ها می‌توان دنبال کرد.

در سال‌های گذشته اکوسیستم فناوری و نوآوری نتوانسته در کنار کارخانجات خودروسازی به درستی شکل بگیرد؛ این بدین معناست که نیاز واقعی صنعت به بخش دانش بنیان به درستی منتقل نشده و متقابلا توانمندی‌های شرکت‌های دانش بنیان برای بخش صنعت مشخص نشده است. این ارتباط نیازمند آشنایی بیشتر و بهادادن به شرکت‌های دانش بنیانی است که علی‌رغم اینکه سابقه فعالیت کمتری نسبت به خودروسازان کشور دارند، اما با توجه به انگیزه، پشتکار، دانش و نیرو‌های توانمند خود می‌توانند مسیر‌های جدید نوآوری را ایجاد کنند.

طی دو سال اخیر سعی شده است این دو گروه بتوانند به یک گفتمان مشترک دست یابند و حتی مدیران ارشد خودروسازان نگاه مثبتی به برقراری این ارتباط دارند؛ اما یکپارچگی و انسجام عملکردی میان این گروه‌ها نیازمند ایجاد ساز و کار اجرایی مستحکم برای پیشبرد بهتر این موضوع است؛ فضایی که بتوان به صورت عملیاتی شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز را در کنار شرکت‌های دانش بنیان قرار داد و نیاز صنعت به تفکیک و دسته بندی مشخص در اختیار شرکت‌های دانش بنیان توانمند قرار گیرد.

اعتماد به شرکت‌های دانش بنیان، مسیری است که قطعا یک روزه حاصل نمی‌شود بلکه در یک مسیر و همکاری دو سویه، صورت خواهد پذیرفت. از این رو خودروسازان برای واگذاری بخشی از فعالیت‌های خود به شرکت‌های دانش بنیان باید اقداماتی را انجام دهند. با ورود شرکت‌های دانش بنیان و حمایت نهاد‌های تسهیل‌گر و بالادستی می‌توان دریچه‌های جدیدی در صنعت خودرو ایجاد کرد. امید است خودروسازان با اتکا به توان داخلی و ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان بتوانند در تحقیق و توسعه، طراحی محصولات و تولید قطعات گام‌های روشنی بردارند.

منظور از شرکت دانش بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزار‌های مربوط تشکیل می‌شود و بر اساس معیار‌های مورد نظر آیین نامه، به تایید کارگروه می‌رسد.

انواع شرکت‌های دانش بنیان به دو دسته بندی اصلی تقسیم می‌شوند:

۱-شرکت‌هایی که مالکین آن فقط اعضای هیأت علمی هستند.

در صورتی که سهام دانشگاه کم‌تر از ۵۰ درصد باشد، شرکت دانش بنیان شرکتی خصوصی است که باید تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شود.

۲-اما نوع دوم شرکت‌هایی هستند که دانشگاه‌ها نیز در آن‌ها مالکیت دارند.

البته توجه داشته باشید در صورتی که سهام دانشگاه ۵۰ درصد یا بیشتر باشد، شرکت دانش بنیان شرکتی دولتی است.

شرکت‌های دانش بنیان چه اهدافی را دنبال می‌کنند:

۱- ایجاد زمینه برای به کارگیری هر چه بیشتر توانمندی‌های دانشگاه‌ها واحد‌های پژوهشی در جامعه

۲-ترغیب متخصصین، نوآوران، مخترعان، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و واحد‌های پژوهشی برای فعالیت‌های بیشتر در رفع نیاز‌های جامعه برای ترویج فرهنگ تجاری سازی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی

۳-تشویق بنگاه‌های اقتصادی و دستگاه‌های اجرایی به بهره گیری از یافته‌های پژوهشی و فناوری‌های شکل یافته در مراکز پژوهشی

۴-ارتقای فرهنگ عمومی کارآفرینی

۵-جذب و تبدیل ایده‌ها به محصول و مشاغل پایدار

شرکت‌های دانش بنیان راهگشای توسعه صنعت خودرو

همکاری شرکت‌ها و نهاد‌های دانش بنیان با سایپا و ایران خودرو، راهگشای توسعه صنعت خودرو کشور است. بطوریکه ایپکو به عنوان نخستین شرکت دانش بنیان در حوزه قوای محرکه کشور، توانسته گام‌های موثری در طراحی موتور‌های کم مصرف بردارد.

شرکت ایپکو از این مسیر، علاوه بر فایق آمدن بر مشکلات روز صنعت، نسبت به شناسایی و پرورش نیروی انسانی متناسب با نیاز این صنعت اقدام کرده است، به شکلی که بیش از نیمی از کارشناسان فنی، طراحان خبره و مدیران ارشد این شرکت، از مسیر یاد شده در قالب طرح‌های کارورزی یا انجام پایان‌نامه مشترک دانشگاه-صنعت، جذب و به‌کار گرفته شده‌اند.

توسعه و طراحی موتور ملی در گروه صنعتی ایران‌خودرو نشان داد که در این طرح، تمرکز بیشتری در اخذ و به‌کارگیری «دانش موثر توسعه و تولید» در قیاس با سرمایه‌گذاری اقتصادی تولید وجود داشته است.

بخصوص در دوران تحریم، این شرکت توانست محصولات را متناسب با نیاز مشتری و توان اقتصادی بازار خود، مجهز به قوای محرکه به‌روز کند، بدون آن‌که نیاز یا وابستگی به شرکای سابق بین‌المللی خود داشته باشد که با بی‌مهری تمام، حتی پیش از آغاز رسمی تحریم‌ها، همکاری خود را پایان دادند.

کسب دانش فنی توسعه موتور که نتیجه محصول دانش‌پایه موتور ملی بود، منجر به توسعه خانواده موتور کم‌مصرف سه استوانه گروه صنعتی ایران‌خودرو شده تا بتواند همگام با خودروسازان هم‌تراز اقتصادی خود، محصولی مبتنی بر تولید در زیرساخت قطعه‌سازان کشور، متناسب با سوخت ملی و مهم‌تر از آن در تناسب با اقتصاد محصول نهایی خود را توسعه دهد.

نخستین شرکت دانش‌پایه در حوزه قوای محرکه کشور، با توجه به گواهی دبیرخانه کارگروه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، شرکت تحقیق، طراحی و تولید موتور ایران‌خودرو (ایپکو) است که به عنوان اولین زیرمجموعه از صنعت خودروسازی، موفق به اخذ رتبه دانش بنیان شده است.

این شرکت از سال ۱۳۷۶ با هدف دستیابی و استقلال در توسعه قوای محرکه با کاربرد حمل و نقل (سبک و سنگین) و کاربرد ایستگاهی، تاسیس شده است و از ابتدای فعالیت خود در ارتباط تنگاتنگ با دانشگاه، نسبت به تعریف نیاز صنعت و ترجمه آن به سطوح قابل تحلیل در دانشگاه، اقدام کرده است.

روح‌الله ابوجعفری مشاور وزیر اقتصاد درباره احتمال سوء استفاده شرکت‌ها و تولیدکنندگان از حمایت‌ها و مشوق‌های تعریف شده برای شرکت‌های دانش بنیان و ادعای دانش بنیان بودن تولیدات و محصولات‌شان اظهار کرد: تشخیص اینکه چه شرکتی دانش بنیان است و کدام شرکت دانش بنیان نیست بر عهده مرکز شرکت‌های دانش بنیان بوده که دبیرخانه آن در معاونت علمی ریاست جمهوری تشکیل و دستگاه‌های مختلف در این مرکز عضو و نماینده دارند. اما به هر حال اگر بهترین قانون هم وضع شود امکان سوء استفاده آن وجود دارد. ازاین رو نکته‌ای که در قانون دیده شده، این است که عملا برچسب دانش بنیانی به شرکت‌ها نمی‌زنیم که تا پایان عمر دانش بنیان محسوب شوند.

ابوجعفری ادامه داد: اساسا عمر گواهی دانش‌بنیانی هر شرکت تنها دو سال است و بعد از آن منقضی خواهد شد و پس از انقضا فرایند بررسی و ارزیابی دانش بنیان شدن را باید طی کند و این مدت زمان به صورت محدود در نظر گرفته شده که جلوی سوء استفاده‌ها گرفته شود.

عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فن‌آوری گفت: همچنین اینکه چه شرکت‌هایی مشمول تسهیلات و معافیت‌های مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود، مشخص شده و شرکتی که دانش فنی و محصولی را تولید کرده مشمول این حمایت‌ها قرار می‌گیرد. در واقع این شرکت‌ها به واسطه محصولی که تولید می‌کنند با عنوان دانش‌بنیان تعریف می‌شوند. وقتی گفته می‌شود یک شرکت دانش بنیان است لزوما تمام آن شرکت را دانش‌بنیان نمی‌دانیم، ممکن است از چند محصول این شرکت یک یا دو محصول آن دانش بنیان باشد و به واسطه تولید آن محصول شامل حمایت‌های تعریف شده از شرکت‌های دانش‌بنیان شود.

ابوجعفری افزود: معاونت علمی ریاست جمهوری گواهینامه دانش بنیان را ارایه می‌دهد و این شرکت دانش‌بنیان مشمول یکسری حمایت‌های مالی از جمله تسهیلات و معافیت‌ها مانند معافیت‌های مالیاتی می‌شود. یک بخشی از این حمایت‌ها از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی صورت می‌گیرد که سرمایه این صندوق ۳ هزار میلیارد تومان است و در قانون جهش تولید دانش بنیان ۳ هزار میلیارد تومان دیگر به آن اضافه شده است. البته علاوه بر این صندوق، نظام بانکی‌هم حمایت‌هایی از تولیدات و شرکت‌های دانش‌بنیان دارد.

وی خاطرنشان کرد: برخی از این شرکت‌های دانش‌بنیان در دهه ۷۰ تاسیس شده‌اند، اما از آنجایی که محصولاتی که تولید می‌کنند به تایید معاونت علمی ریاست جمهوری می‌رسد، دانش‌بنیان هم شده‌اند.

مشاور وزیر اقتصاد در امور دانش‌بنیان با اشاره به اثرگذاری شرکت‌های دانش بنیان در اقتصاد اذعان کرد: شرکت‌های دانش بنیان یکسری تاثیرات مستقیم و یکسری تاثیرات غیرمستقیم دارند. اشتغال فارغ‌التحصیل دانشگاهی یکی از مهم‌ترین اثرات مستقیم شرکت‌های دانش بنیان محسوب می‌شود، همچنین بحث فروش و صادرات این شرکت‌ها از جمله اثرات مستقیم آن‌ها است.

ابوجعفری درباره مشکلات و مسائل شرکت‌های دانش‌بنیان تصریح کرد: محصولاتی که شرکت‌های دانش بنیان تولید می‌کنند یک تجهیز پیشرفته یا یک ماده اولیه دارویی یا یک نرم‌افزار هوش مصنوعی هستند و این‌ها محصولاتی نیستند که مصرف‌کننده نهایی آن‌ها را مصرف و استفاده کنند بلکه این تولیدات از جمله کالا‌های واسطه‌ای هستند بنابراین اقتصاد کشور باید ظرفیتی برای جذب این محصولات داشته باشد.

عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فن‌آوری ادامه داد: در حالی که در صنعت خودرو به شدت نیاز به قطعات خودرو مانند ECU داریم که یک محصول دانش بنیان محسوب می‌شود و شرکت‌های دانش بنیان داخل کشور در حال تولید این قطعات هستند و باید در فرایند خودروسازی، شرکت‌های ایرانخودر و سایپا از این قطعات استفاده و آن‌ها را خریداری کنند، اما در حال حاضر به دلایل مختلف از جمله نرخ ارز، خرید خارجی و ... از این قطعات و محصولات استقبال نمی‌کنند.

مشاور وزیر اقتصاد در امور دانش بنیان افزود: تاثیر غیرمستقیم شرکت‌های دانش بنیان برای ما مهم‌تر است و این شرکت‌ها در تعامل با شرکت‌های بزرگ‌تر و زنجیره‌های ارزش است که معنا پیدا می‌کنند و اگر ۷۰ هزار شرکت دانش‌بنیان هم در کشور ایجاد شود، اما به اقتصاد واقعی کشور متصل نشوند، کماکان با این چالش‌ها مواجه هستیم.

ابوجعفری با بیان اینکه در این فرایند اقدامات مثبتی انجام شده که یکی از آن‌ها تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان مصوب اردیبهشت ماه امسال است و ۹۰ درصد آیین نامه‌های آن هم تصویب شده، گفت: در قانون جهش تولید دانش‌بنیان سعی شده چالش‌هایی که پس از ۱۵ سال اجرای قانون دانش بنیان داشتیم برطرف شود و در این فرایند سعی بر آن است که شرکت‌های بزرگ وارد مباحث دانش بنیان شوند و یکی از موضوعاتی که در دنیا تجربه شده بحث اعتبار مالی تحقیق و توسعه است که اگرشرکت‌های بزرگ تحقیقات و توسعه‌ای را انجام دادند برای آن‌ها اعتبار مالی در نظر گرفته شود. یا اینکه در ماده ۱۸ این قانون اجازه داده شده که بانک‌ها در شرکت‌های دانش بنیان سرمایه‌گذاری کنند و این ظرفیت‌های جدیدی برای شرکت‌ها دانش‌بنیان ایجاد می‌کند تا شرکت‌های بزرگ در کشورمان به سمت نوآوری و تحقیق و توسعه بروند.

مشاور وزیر اقتصاد اظهار کرد: در حالی که در صنعت خودرو به شدت نیاز به قطعات خودرو مانند ECU داریم که یک محصول دانش بنیان محسوب می‌شود و شرکت‌های دانش بنیان داخل کشور در حال تولید این قطعات هستند و باید در فرایند خودروسازی، شرکت‌های ایرانخودر و سایپا از این قطعات استفاده و آن‌ها را خریداری کنند، اما در حال حاضر به دلایل مختلف از جمله نرخ ارز، خرید خارجی و ... از این قطعات و محصولات استقبال نمی‌کنند.