مبادلات سیاسی موقعیت ترانزیت ایران را افزایش می‌دهد

موقعیت جغرافیایی ویژه ایران، ظرفیت‌های اقتصادی متنوعی را برای این سرزمین به وجود آورده است. از جمله این ظرفیت‌ها، وجود مسیر‌های زمینی، هوایی، دریایی و... است. اخیرا نیز احیای کریدور‌های ترانزیتی کشور، وضعیت متفاوتی در اقتصاد ایران ایجاد کرده است.

استفاده از ظرفیت‌های حمل ونقل دریایی، زمینی و هوایی کشور و بهره‌گیری از آنها، موجب شده این مسیر‌ها به یکی از گلوگاه‌های اصلی اقتصادی ایران در حوزه واردات و صادرات کالا تبدیل شود. چنانکه معاون اول رئیس جمهوری، تیرماه سال جاری در جلسه کارگروه ترانزیت اذعان کرد ظرفیت ترانزیتی کشور، قابلیت درآمد ۲۰ میلیارد دلار در سال و ایجاد یک میلیون فرصت شغلی را دارد.

در حوزه ترانزیت، ظرفیت ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی اش در سطح جهان، حساس و حائز اهمیت است. از دیرباز وجود جاده ابریشم که برای اتصال کشور‌های شرق و غرب، دسترسی آسان داشته، امکان حمل و نقل و صادرات و واردات کالا از این مسیر را برای کشور‌های شرق آسیا به کشور‌های غربی فراهم کرده است.

این ظرفیت و موقعیت جغرافیایی ایران، مسیر‌های مختلف زمینی، دریایی و هوایی کشور را به عنوان یکی از انتخاب‌های اصلی کشور‌های آسیایی برای انتقال کالا تبدیل کرده است. در این میان، ترانزیت دریایی، از سریعترین و ارزان‌ترین انواع ترانزیت است که جنوب و شمال ایران، از این نعمت، بهره‌مندند و سریعترین راه اتصال آسیا به اروپا نیز به شمار می‌آید.

امین ترفع مدیرکل تجاری سازی وزارت راه وشهرسازی گفت‌: ایران باید بتواند از ظرفیت و فرصت‌های اجلاس شانگ‌های و همچنین چارچوب موافقت نامه‌های چند جانبه تجاری که بین کشور‌های مختلف منعقد شده استفاده کند؛ و همچنین ایران سعی دارد از فرصت‌های حمل ونقلی که در قالب موافقت نامه‌های تجاری منعقد شده استفاده و موانع تجارتی در این حوزه برداشته شود. هرچه موانع تجارت در این حوزه بیشتر برداشته، ترانزیت ما رونق بیشتری خواهد گرفت و در نتیجه حمل ونقل بین المللی توسعه و پیشرفت پیدا می‌کند.

دسترسی به آب‌های آزاد، مزیت فرصت آفرین

در حالی که بیشتر کشور‌های اطراف ما به سواحل دسترسی مستقیم ندارند، ایران، نزدیک‌ترین و راحت‌ترین مسیر انتقال کالا برای بهره‌گیری از سواحل دریای خزر و خلیج فارس محسوب می‌شود. همچنین عدم دسترسی بسیاری از کشور‌های منطقه به آب‌های آزاد یا فاصله زیاد با دریا، این مزیت را فراهم کرده که با توجه به ظرفیت‌های موجود، زیرساخت‌های ترانزیت را بیش از پیش گسترش دهیم و پذیرای کشور‌های مختلف باشیم.

به طورکلی، در حوزه ترانزیت، نقش بندر اقیانوسی چابهار، بیش از سایر بنادر است، زیرا دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد دارد. با توجه به جنگ اوکراین و نیز عدم دسترسی بسیاری از کشور‌ها به دریا، کریدور‌های ایران، نقش حیاتی در انتقال کالا در جهان دارند و برای افزایش این سهم، کریدور‌های مهمی مانند شمال به جنوب و بنادر حیاتی مثل چابهار، باید توسعه یابند.

همچنین در حوزه ترانزیت و مواصلات دریایی، کانال سوئز در چند دهه، مسیر اصلی اتصال غرب و شرق جهان به حساب می‌آمد، اما با توجه به صرف زمان زیاد و هزینه بر بودن، از این مسیر در سال‌های اخیر، کمتر استقبال شده است. در مقابل، کریدور شمال- جنوب ایران که با وجود کانال سوئز، کمتر مورد استفاده بود، با توجه به مقرون به صرفه نبودن این کانال و وقوع جنگ اوکراین و روسیه، دوباره موردتوجه بسیاری از کشور‌های جهان قرار گرفته و برای اولین بار، محموله‌های روسی از این مسیر به اقیانوس هند منتقل شد.

کریدور شمال- جنوب، بستر پیشرفت اقتصادی

اگرچه پیامد‌های اقتصادی جنگ روسیه و اوکراین، در سراسر جهان بسیار ناگوار است، با این وجود، کشور‌های زیادی، با بهره مندی از این بحران، فرصت‌های مناسبی برای افزایش ظرفیت‌های اقتصادی خود به وجود آورده‌اند. استفاده از ظرفیت مواصلاتی کریدور شمال- جنوب نیز ازجمله فرصت‌های ایجادشده برای اقتصاد ایران است.

پس از وقوع جنگ اوکراین، در تاریخ ۲۴ فوریه (۵ اسفند ۱۴۰۰)، مرز‌های غربی روسیه، مسدود شده و پس از آن، بسیاری از دولت‌ها، یکی پس از دیگری، مبادلات خود را با روسیه قطع کردند؛ این تحریم‌ها، فرصت مناسبی برای کشور‌هایی مانند ایران، ایجاد کرده تا با تقویت کریدور‌های ارتباطی خود، اقتصاد دریایی شان را توسعه دهند.

۲۸ خردادماه سال جاری، ارسال اولین محموله ترانزیتی از روسیه به هند، از طریق بال شرقی کریدور شمال- جنوب (هند، ایران، آسیای مرکزی و روسیه) آغاز و در کمتر از یک ماه، ۲۱ تیرماه، وارد مرز‌های شمال شرق ایران و سپس عازم بندرعباس شد تا از طریق دریا، به هند صادر شود.

علاوه بر گسترش اهمیت کریدور شمال- جنوب، موقعیت جغرافیایی ایران، راه‌های آبی سرزمین‌مان را با اهمیت چندبرابر روبه رو کرده است. این موقعیت، فرصت‌های شغلی بسیاری را نیز در ایران ایجاد می‌کند. کوتاه شدن مسیر و مدت زمان ارسال محموله و نیز مقرون به صرفه بودن استفاده از مسیر دریایی، موقعیت ویژه‌ای در عرصه اقتصاد دریایی برای ایران، به وجود آورده و یک مزیت مهم برای رشد و ارتقای اقتصادی نیز محسوب می‌شود.

فرصت‌های طلایی برای افزایش ظرفیت‌های اقتصادی

همانطور که گفته شد موقعیت استراتژیک و ژئوپلتیک ایران، دسترسی به سواحل طولانی و راه‌های آبی و به ویژه، بروز بحران‌های اقتصادی و وقوع جنگ اوکراین، توجه بسیاری از اقتصاددانان را به ظرفیت‌های اقتصادی کشور جلب کرده است. در این میان، اتصال دریای عمان و منطقه آزاد چابهار، نقش مهمی در مبادلات کالا دارد. با استفاده از این موقعیت‌ها و فرصت‌های طلایی برای افزایش ظرفیت‌های اقتصادی، امکان بهره مندی از این ظرفیت‌ها، چندبرابر خواهد شد.

افزایش همکاری‌های ایران با چین، روسیه و سایر کشور‌های آسیای شرق، آسیای میانه و برخی کشور‌های اروپایی، می‌تواند در تحقق اهداف اقتصادی و تجاری ایران، یاری‌رسان باشد و رشد و پیشرفت چشمگیری را موجب شود. در این میان، افزایش ظرفیت‌های اقتصادی در زمینه حمل ونقل ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی، شکوفایی اقتصادی را در پی دارد.

به طورکلی، علاوه بر رشد اقتصادی، توسعه روابط بین‌الملل، به تسریع در توسعه بنادر، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت‌های جاده‌ای و حمل ونقل مانند توسعه ظرفیت‌های مناطق آزاد چابهار، اروند، بندر شهید رجایی و...، کمک فراوانی خواهد کرد. ایجاد این فرصت و باز شدن مسیر، برای کاهش آثار تحریم‌های ظالمانه، امکان روابط دوستانه‌تر بین ایران و سایر کشور‌ها را نیز فراهم می‌کند و با مدیریت صحیح توسعه ظرفیت‌ها، ایران، به یکی از قطب‌های اقتصادی و تجارت در بین کشور‌های آسیایی تبدیل خواهد شد.