اندیشمندان برجسته‌ای که امسال چهره در نقاب خاک کشیدند

خبرگزاری مهر - گروه دین و اندیشه- سمانه نوری زاده: در سال ۱۴۰۱ چهره‌هایی در حوزه اندیشه و علوم انسانی چهره در نقاب خاک کشیدند که بازخوانی کارنامه علمی و عملی هرکدام ساعتها زمان نیاز دارد.

روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ شمسی است و به سنت حسنه ایرانیان برای گرامیداشت یاد درگذشتگان در روزهای آخر سال شمسی، یاد بزرگوارانی که جامعه علمی کشور در سال ۱۴۰۱ به سوگ آنها نشست را گرامی می‌داریم.جامعه علمی علوم انسانی سال جدید را به یاد عزیزانی تحویل می‌گیرند که هر کدام در ارتقای فعالیت‌های علمی جامعه سهمی داشتند.

«احمد مهدوی دامغانی» فیلسوف و محقق پیشکسوت

احمد مهدوی دامغانی، فیلسوف، نویسنده و محقق پیشکسوت، جمعه، ۲۷ خردادماه در ۹۵ سالگی از دنیا رفت. احمد مهدوی دامغانی متولد ۱۳ شهریور ۱۳۰۵ مشهد بود. او علوم متداول قدیم و جدید را در شهر مشهد فراگرفت و سپس در تهران اقامت گزید. در سال ۱۳۲۷ از دانشکده معقول و منقول (بعداً الهیات) دانشگاه تهران و در سال ۱۳۳۳ در رشته ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران لیسانس گرفت.

در سال ۱۳۴۲ از دانشگاه تهران هم درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت. موضوع رساله دکتری او تصحیح کتاب «کشف‌الحقایق» عزیزالدین نسفی به راهنمایی محمدتقی مدرس رضوی بود. پس از گذراندن دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی به عنوان استاد دانشگاه تهران به تدریس در دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران پرداخت.

از سال ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ در دانشگاه مادرید به تدریس ادبیات عرب و فارسی و فقه اسلامی اشتغال داشت. مهدوی دامغانی چندین سال سردفتر اسناد رسمی در تهران و از سال ۱۳۵۴ رئیس کانون سردفتران اسناد رسمی بود.

احمد مهدوی دامغانی از سال ۱۳۶۶ مقیم آمریکا و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به تدریس در مقطع دکتری و پست دکتری بوده است. رشته‌های تدریس او در آمریکا شامل معارف اسلامی، ادبیات عرب، ادبیات فارسی، فقه، تفسیر و برخی علوم اسلامی بود.

از آثار مهدوی دامغانی به «از علی آموز اخلاص عمل»،» رساله درباره خضر»، «شاهدخت والاتبار شهربانو»، «در باغ روشنایی» «گزیده حدیقة الحقیقه»، «گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی»، «کشف الحقائق نَسَفی _ تحقیق و تحشیه»، «المَجدی فی أنساب الطّالبیّین» (تحقیق)، «نَسمةالسَّحر بذکر من تشیَّع و شعر» (تصحیح، تحقیق)، «دیوان خازن (عبداللّٰه بن احمد خازن)» (تصحیح و تحقیق) و «الوحشیات (ابوتمام)» (تصحیح) می‌توان اشاره کرد.

«حاصل اوقات» به اهتمام علی محمّد سجّادی، «مقالاتی در حدیث دیگران»، «یاد یاران و قطره‌های باران» به کوشش علی محمّد سجّادی و سعید واعظ، «یاد عزیزان در برگریزان» به همّت علی محمّد سجّادی و سعید واعظ و «در برف پیری» جمع‌آوری علی محمّد سجّادی و سعید واعظ از مجموعه مقالات او هستند.

«سید محمد رضوی» پیشکسوت علوم انسانی ایران

سید محمد رضوی استاد اندیشه سیاسی اهل ایران و عضو بازنشستهٔ هیأت علمی دانشگاه تهران در ۲۵ آبان ۱۴۰۱ در سن ۹۱ سالگی درگذشت. او دانش‌آموخته دانشگاه تهران، دانشگاه پاریس و مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن و رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۷ بود.

رضوی اغلب به دلیل تربیت چهره‌های سرشناس در حوزه علوم سیاسی و اندیشه سیاسی مورد توجه جامعه علمی ایران بوده است.

سید محمد رضوی در سال ۱۳۱۰ در رفسنجان متولد شد. او پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در رفسنجان و کرمان به دانشگاه تهران رفت و در سال ۱۳۳۲ در رشته حقوق فارغ‌التحصیل شد. رضوی در سال ۳۲ به دلیل فعالیت‌هایش علیه دولت پس کودتا ۲۸ مرداد به مدت شش ماه به جزیره خارگ تبعید شد. او بلافاصله بعد از دوران تبعید به فرانسه رفت و کارشناسی ارشد و دکتری خود در رشته علوم سیاسی را از دانشگاه پاریس دریافت کرد. آشنایی او با ژان ژاک شوالیه در پاریس موجب علاقه او به تحقیق و مطالعه در حوزه اندیشه سیاسی شد. و پس از آن برای ادامه پژوهش‌های خود به مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن رفت. او در سال ۱۳۴۳ از تز خود درباره مکتب محافظه‌کاری دفاع کرد و به ایران بازگشت.

شهرت علمی سید محمد رضوی اغلب به دلیل تأثیرگذاری او بر استادان و دانشجویان علوم سیاسی ایران است. در دوازدهمین دورهٔ جشنوارهٔ فارابی از او به‌عنوان پیش‌کسوت علوم انسانی ایران تقدیر شد.

«جعفری لنگرودی» حقوقدان و مجتهد

محمدجعفر جعفری لنگرودی، حقوقدان، مجتهد، حقوق‌پژوه، محقق و قاضی و اولین نویسنده دایره‌المعارف حقوقی ایران در ایستبورن انگلستان ۹ بهمن دار فانی را وداع گفت.

استاد جعفری لنگرودی متولد فروردین ۱۳۰۲ بود و علاوه بر دکتری تخصصی رشته حقوق خصوصی، در فقه و اصول نیز به درجه اجتهاد رسیده بود.

اصول فلسفی حقوق تهران، تاریخ حقوق ایران، مقدمه عمومی علم حقوق، دانشنامه حقوقی، علم حدیث با خود آموز رجال و درایه، رهن و صلح، کتاب المیزان، راز بقای ایران در سخن حافظ، راز بقای ایران در سخن مولوی، راز بقای ایران در سخن نظامی، راز بقای ایران در سخن فردوسی، مکتب‌های حقوقی در حقوق اسلام، حقوق ثبت، جلد اول، ثبت املاک، حقوق خانواده، دایره المعارف علوم اسلامی در جلد اول و دوم، دایره المعارف عمومی اسلامی، عقد حواله، حقوق اموال، عقد کفالت، فلسفه اعلی در علم حقوق، فلسفه حقوق مدنی، روش جدید در مقدمه عمومی علم حقوق، مجموعه محشی قانون مدنی و طرح اصلاح قانون مدنی، حقوق اسلام از جمله کتاب‌ها و تالیفات این استاد برجسته علم حقوق بوده است.

شایان ذکر است کتاب دایره المعارف عمومی حقوق (الفارق) ایشان در سال ۱۳۸۷ شمسی، به عنوان برترین کتاب سال رشته حقوق معرفی شده است.

«سید محمد هاشمی» استاد پیشکسوت حقوق کشور

سید محمد هاشمی استاد بازنشسته و پیشکسوت دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در سن ٨٢ سالگی ۲۱ بهمن ماه دارفانی را وداع گفت. کسب نشان علمی درجه ۱ دانش، کسب جایزۀ کتاب شایستۀ سال ۱۳۷۳ از ریاست جمهوری و کسب جایزۀ کتاب سال ۱۳۷۵ از ریاست جمهوری بخشی از توفیقات علمی ایشان است.

حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (ج ۱) ناشر: دانشگاه شهید بهشتی -۱۳۷۴ (چا پ۱)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (ج ۲) ناشر: دانشگاه شهید بهشتی - ۱۳۷۲( چا پ۱)، نگرش بر قانون کار جمهوری اسلامی ایران ناشر: دانشگاه شهید بهشتی - دانشگاه شهید بهشتی - ۱۳۷۰، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی - نشر میزان چاپ اول ۱۳۸۴ - با تجدید چاپ، حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی نشر میزان چاپ اول ۱۳۹۰ بخشی از دستاوردهای علمی ایشان بوده است.

«سیدجواد طباطبایی» پژوهشگر علوم سیاسی

دکتر سیدجواد طباطبایی، نویسنده و پژوهشگر علوم سیاسی و عضو پیشین هیئت علمی دانشگاه تهران، در سن ۷۷ سالگی در بیمارستانی در لس‌آنجلس آمریکا ۱۰ اسفند درگذشت.

سید جواد طباطبایی در کنار افرادی همچون محمدعلی قره‌داغی، آیت‌الله شیخ محمدآصف محسنی قندهاری و محمود ایوب موفق به کسب مقام برگزیده در جشنواره فارابی سال ۱۳۹۶ گشت.

از جمله مهمترین آثار طباطبایی می‌توان به «زوال اندیشه سیاسی در ایران»، «دیباچه ای بر نظریه‌ی انحطاط ایران»، «مکتب تبریز و مبانی تجدد خواهی»، «حکومت قانون: مبانی نظریه مشروطه خواهی»، «ابن خلدون و علوم اجتماعی»، «خواجه نظام الملک»، «تاریخ اندیشه‌ی سیاسی جدید در اروپا از نوزایش تا انقلاب فرانسه» اشاره کرد.

«عبدالله انوار» مصحح و پژوهشگر

عبدالله انوار، نویسنده، مصحح و پژوهشگر در ۹۸ سالگی چهارشنبه، ۱۷ اسفندماه از دنیا رفت.

سید عبدالله انوار، متولد سال ۱۳۰۳ تهران، ریاضی‌دان، منطقدان، موسیقی‌دان، تاریخ‌دان، فلسفه پژوه، تهران‌شناس، حقوقدان، نسخه‌پژوه، نسخه‌شناس، ادیب، فهرست‌نویس، متخصص متون کهن و در یک‌کلام جامع معقول و منقول ایرانی است.

او بیش از ۲۰ سال رئیس بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران بود و در طول دوران کاری خود حدود ۱۰ جلد فهرست نسخه‌های خطی به فارسی و عربی را تدوین کرد. انوار یکی از حروف (مجلدات) لغت‌نامه دهخدا را نیز تدوین کرده‌است. او مسلط به سه زبان عربی، انگلیسی و فرانسه است. عبدالله انوار، دارای تصحیحات بسیاری است که از مهم‌ترین و مشهورترین آن‌ها می‌توان به جهانگشای نادری اشاره کرد.

مسعود دیانی دین‌پژوه و مجری کارشناس برنامه «سوره»

حجت‌الاسلام مسعود دیانی شاعر، منتقد، پژوهشگر حوزه دین و اندیشه، مجری- کارشناس برنامه «سوره» شبکه چهار سیما پس از تحمل یک دوره بیماری سرطان، پنجشنبه ۱۸ اسفند در ۴۱ سالگی دار فانی را وداع گفت.

زنده‌یاد دیانی متولد ۱۳۶۰ دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری دین پژوهی بود، سردبیری برنامه ادبی «شب روایت» و «شب‌های هنر»، «سوره» شبکه چهار سیما، سردبیری مجله ادبی «الف‌یا» و عضویت در تحریریه ویکی‌شیعه، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران از سوابق وی بود. همچنین حسین شاه‌مرادی مدیر شبکه چهار سیما، مهرماه امسال در حکمی مسعود دیانی را به عنوان قائم‌مقام این شبکه منصوب کرده بود.