کاهش نرخ و وسعت فرونشست تهران در مدت 6 سال اخیر

به گزارش ایران اکونومیست، دکتر معصومه آمیغ پی، پدیده فرونشست زمین را یکی از مخاطرات جدی دانست که به علت استخراج بی‌رویه منابع آب زیرزمینی در مناطق گسترده‌ای از کشور در ۲۵۴ منطقه در حال رخ دادن است.

وی با تاکید بر اینکه این پدیده در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را برای مناطق دچار آن ایجاد کند، خاطر نشان کرد: فرونشست می‌تواند باعث تغییر ناهمسان در سازه‌های انتقال آب و نیرو، شکست و یا بیرون‌زدگی لوله جدار چاه‌ها، ایجاد اختلال در بهره‌برداری از منابع آب زیر زمینی، کاهش برگشت‌ناپذیر تمام یا بخشی از منابع مخازن آب زیرزمینی و در نتیجه از بین رفتن یا کاهش تخلخل مفید نهشته‌ها، کاهش میزان نفوذپذیری سطحی و پیرو آن گسترش پهنه‌های بیابانی و سیلابی شود.

آمیغ پی ادامه داد: ادامه این روند در نهایت به تخریب شریان‌های حیاتی، زیرساخت‌ها و سازه‌های مهم منتهی خواهد شد؛ از این رو شناسایی محدوده‌ها و الگوی فرونشست و برآورد نرخ آن نقش بسزایی در مدیریت و کنترل این پدیده خواهد داشت.

رییس اداره ترازیابی دقیق و تداخل‌سنجی راداری سازمان نقشه‌برداری، افزود: سازمان نقشه‌برداری کشور به‌عنوان متولی پایش تغییرات پوسته زمین، در راستای تحقق اهداف برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح - مصوب ۲۴/ ۰۹/ ۱۴۰۰ شورای عالی مدیریت بحران کشور، با در اختیار داشتن تجهیزات مورد نیاز و افراد متخصص در اندازه‌گیری و تحلیل نتایج، اقدام به تهیه نقشه‌های فرونشست و اعلام نرخ آن در سطح کشور، با استفاده از داده‌ها و اطلاعات مکانی موجود، شبکه‌های مبنایی مختلف و تصاویر ماهواره‌ای کرده است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر به علت مخاطرات جدی پدیده فرونشست در مناطق مسکونی و شهری، پایش میزان فرونشست مناطق شهری یکی از مطالعاتی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت و رشد و تغییرات غیر معمول میزان فرونشست در این مناطق باید بررسی شود.

آمیغ‌پی اظهار کرد: با توجه به اهمیت استان و شهرستان تهران و از آنجایی برخی از مناطق شهری و سازه‌های مهم در منطقه فرونشست واقع شده است، پایش مداوم پهنه فرونشست تهران از سال ۱۳۸۰ در دستور کار سازمان نقشه‌برداری کشور قرار دارد و بر این اساس محاسبات ماهیانه و سالیانه بر اساس پردازش‌های راداری و محاسبات ژئودتیکی صورت گرفته است.

بنا به گفته وی، اولین گزارش کمی از شناسایی فرونشست تهران در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان نقشه‌برداری صورت پذیرفت که بررسی وضعیت تغییر ارتفاعی مسیرهای ترازیابی درجه یک، نشان‌دهنده فرونشست "دشت شهریار" بود.

به نقل از روابط عمومی سازمان نقشه‌برداری کشور، وی تاکید کرد: نتایج نشان‌دهنده نشستی معادل ۲۰.۱ متر در طول ۹ سال در ایستگاه ترازیابی واقع در در امتداد "بزرگراه آزادگان" بود. همچنین بر اساس مقایسه ارتفاع بنچ مارک‌های ترازیابی در سال ۱۳۸۰ مناطق متعددی از فرونشست در کشور شناسایی شد. تمام این مسیرها در حوزه آبخوان‌هایی که با کاهش سطح آب زیر زمینی مواجه بودند، قرار داشتند و به منظور بررسی گستره فرونشست پس از این به‌کارگیری تکنیک تداخل‌سنجی راداری در دستور کار قرار گرفت و نقشه‌های پهنه و نرخ فرونشست دشت‌های کشور از جمله "دشت تهران" با استفاده از این تکنیک و با صحت‌سنجی نتایج آن با مشاهدات ترازیابی دقیق و مشاهدات GPS در سازمان نقشه‌برداری انجام شد.

رییس اداره ترازیابی دقیق و تداخل‌سنجی راداری سازمان نقشه‌برداری کشور، یادآور شد: بر اساس آخرین محاسبات و پردازش‌های انجام شده، نقشه پهنه فرونشست مناطق شهری شهر تهران بر اساس پردازش‌های راداری بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ و ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد. نتایج نشان‌دهنده کاهش چشمگیر نرخ بیشینه فرونشست از ۲۰.۶ سانتی‌متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ به ۱۳.۲ سانتی‌متر در سال در بازه زمانی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ است.