مسائل و مأموریت‌های مشترک، محور تعاملات سازنده نخبگان جهان اسلام

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام علی تقی زاده در دومین نشست هم‌اندیشی «بازگشت به قرآن و راهکار حل مسائل سیاسی اجتماعی مسلمین» که با حضور قرآنیان شیعه و اهل سنت در سازمان دارالقرآن الکریم برگزار شد؛ بیان کرد: برای تحقق وحدت باید سراغ ایده‌های عملیاتی برویم. پیامبر اسلام در ابتدا با جریان‌هایی روبرو بودند که مدعی جریان دینی بودند و فرای دعوت به اشتراکات در فضای قرآنی دعوت به حل مسائل مشترک بسیار پررنگ است. امروز جامعه اسلامی با چالش‌های متنوعی روبرو است مثل مسأله عفاف و حجاب که حاکمیت تشنه راه‌حل‌های دینی برای حل این مسائل است.

وی ادامه داد: قرآن منبع مورد قبول همه مذاهب اسلامی دارای بحث‌های روشنی در این مسائل است. مسائلی همچون ربا و خلق پول و ... که می‌تواند موضوع صحبت‌های جدی بین جمع‌های نخبگانی شیعه و اهل سنت باشد. مسائل مشترک جامعه اسلامی باید محور گفتگوی نخبگان مذاهب اسلامی قرار گیرد. همچنین صحبت بر روی وظایف و مأموریت‌های مشترک نیز می‌تواند محور گفتگو و تعامل و همکاری قرار گیرد.

حجت الاسلام علی تقی زاده افزود: مثل مسأله فلسطین که همگی جزء وظایف خود می‌دانند ولی همکاری درستی شکل نگرفته است. اساس نظام اسلامی برای اقامه صلوه و ایتاء زکوه بوده است که َ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاة ... می‌شود در این وظایف مشترک گره‌های واقعی بین مذاهب اسلامی به خصوص در لایه اهل فکر و علما ایجاد کرد. هویت مذهبی فقهی که برای هر دو جریان بوجود آمده است در برخی مواقع نیاز به مانع‌زدایی دارد. هر دو فقه باید رنگ بیشتری از قرآن بگیرند و در مسائل و وظایف مشترک به ادبیات مشترک علمی برسیم.

در ادامه حجت الاسلام سیفایی با ابراز خوشحالی در حضور در این جمع به لزوم رویکرد قرآنی برای حل مسائل امروز امت اسلامی پرداختند و گفتند: ما باید مسائلمان را از قرآن بگیریم. باید ببینیم قرآن چه چیزهایی را مسأله می‌داند نه اینکه خودمان مسأله‌تراشی کنیم. اولویت‌های ما باید با قرآن تنظیم شود.

در ادامه آخوند خلیقی رییس موسسه ام الابرار، دبیر شورای هماهنگی و اجرایی سند چشم انداز قرآنی شهرستان آق قلا از علمای اهل سنت گلستان به ایراد سخنان پرداختند و بعد از تشکر بیان کردند: وقتی از مالزی و سوریه فارغ التحصیل شدیم به ایران برگشتیم، از ما خواسته شد که برای خواهران کار قرآنی بکنیم. در منطقه ما برای خواهران کار قرآنی کمی انجام شده است و الحمدلله امروز دارالقرآنی داریم که ۲۵۰۰متر زیربناء دارد و مردمی اداره می‌شود. ۵۰ کادر آموزشی داریم و ۱۳۰۰نفر قرآن‌آموز داریم. تقاضای ما این است که بیشتر به فرهنگ قرآنی اهمیت داده شود و حمایت‌ّهای مالی بیشتری صورت گیرد.

شعار بازگشت به قرآن

در ادامه حجت الاسلام امین اسد پور، مسئول اندیشکده ضحی، با اشاره به اینکه پاسخ اصلی به پرسش این نشست، خود ایده بازگشت به قرآن است، افزود: شعار بازگشت به قرآن زمانی در تمدن اسلامی ما مطرح شد که هم در ایران دولت صفوی فروپاشید و هم امپراطوری ابرقدرت عثمانی رو به زوال بود. زمانی که در اوج انحطاط تمدنی بودیم سیدجمال ایده بازگشت به قرآن را مطرح کرد و آن را زبان مشترک تمام امت اسلام بیان کرد. منتهی بعد از سیدجمال با اینکه حرکت قرآنی خوبی در روشنفکران مسلمان آغاز شد ولی با موانعی برخورد کردیم. یکی از این موانع، ساختارهای دانشی شکل‌گرفته تاریخی ما است که مقاومت داشتند در برابر ایده بازگشت به قرآن. هم جریان اهل حدیث در اهل سنت و هم جریان اخباری‌گری در شیعه! روشنفکران کشورهای مختلف که احیاگر گفتمان تفسیر قرآن بودند همیشه مورد اتهام وهابی‌گری قرار گرفتند. ما باید ساختارهای علمی خود در فقه و اصول و فلسفه و عرفان را به قرآن نزدیک کنیم و ادبیات قرآنی را محور قرار دهیم. این کار زیربنای اصلاحات می‌شود. بدون این، کار جلو نمی‌رود.

وی افزود: تحول ساختارهای دانشی مهمترین قسمت است ولی نباید به همین اکتفا کرد و باید با همین ظهور اولیه قرآن تخاطب عمومی با جامعه را محور قرار دهیم. همین تخاطب اجتماعی با عموم مردم جامعه با محوریت کرامت انسان راه اصلی است. اگر کرامت و انسان‌محوری را محور تخاطب اجتماعی خود قرار دهیم می‌توانیم به سمت حل مسائل سیاسی اجتماعی حرکت کنیم. برداشت‌های سطحی و عمل‌زدگی‌های افراطی مانع حرکت خواهد شد. باید این چرخه را تکمیل کنیم. عقلانیتی تولید شود که بسط اجتماعی پیدا کند و گفتمان عمومی شکل گیرد. این صحبت‌ها شعارها و آرمان‌های دور از دسترس نیست. ما در انقلاب اسلامی در سطح کنش اجتماعی وسیعی توانستیم این حرکت را رقم بزنیم.

معارف قرآن آنجور که باید بسط داده نشده است

مسئول اندیشکده ضحی در ادامه گفت: اگر بازگشت به قرآنی می‌خواهد اتفاق بیفتد نیازمند یک درک جامع از منظومه معارف قرآنی است. ما باید نگاه جامعی به قرآن داشته باشیم و سهم هر یک از مسائل و موضوعات را در این منظومه نسبت به هم پیدا کنیم. آن وقت تشنگی بشریت عاری شده از معنای زندگی را قرآن به خوبی رفع خواهد کرد. مواجهه معرفتی با حقیقت هستی است که کار را جلو می‌برد. درصد زیادی از قرآن درک معرفتی از انسان و خدا و آخرت و زندگی و ... است. مرگ‌آگاهی و ضریب معاد در آیات قرآن، کجای زندگی ما قرار گرفته است؟ این معاد برای انسان خالی شده از هویت، معنابخشی بسیاری دارد. همه متفکرین انقلاب اسلامی مثل امام و آقا و ... از همین جهان‌بینی توحیدی قرآنی شروع کرده‌اند.

وی افزود: کدام مسأله واقعا مسأله است و کدام اصلا نباید چالش و مسأله ما باشد؟ این را منظومه معارف قرآنی مشخص می‌کند. با این نگاه باید برویم به سمت تفسیرهای موضوعی قران با همان ضریب اهمیتی که منظومه معرفتی قرآن قرار داده است. باید حجاب جمود و تهجر و درک سنتی و ... را کنار گذاشت و با یک درک روزامد و با منطق خود قرآن به محضر قرآن رفت. هنوز معارف قرآن آنجور که باید بسط داده نشده است و همین باعث شده است معارف قرآن کاربردی نشود. خیلی جای کار در حوزه نظریه‌پردازی وجود دارد. همه این‌ها شد علم و تازه حلقه مفقوده واسط بین علم و عمل می‌شود مسأله! یکی از این حلقه‌های مفقوده می‌شود ایمان که تا ایمان راسخی وجود نداشته باشد، خبری از تحقق و عمل نخواهد بود.

اسدپور در جمع‌بندی بیانات خود گفت: اگر عقلانیت اجتماعی ما به سمت عقلانیت توحیدی در زیربنا و کرامت انسانی در روبنا باشد و عزمی برای پیشرفت وجود داشته باشد به قرآن بازگشت خواهیم کرد.

قرآن می‌تواند به عنوان اولویت قرار گیرد

ذوالفقار نسب استاد اهل سنت دانشگاه و رییس اندیشکده آینده پژوهی دینی در ادامه این نشست حول موضوع بازگشت به قرآن بیان کرد: بازگشت به قرآن مفهوم واحدی در سیر تحول و تطور تاریخی اسلام ندارد. در شبه قاره هند جریانی به عنوان قرآنیون شکل گرفت که پروژه‌های عمیقی هزینه کردند و جریاناتی حامی این نهضت بوده‌اند. بنده مقاله‌ای با عنوان قرآن محور وحدت اسلامی تألیف کردم و پایه‌ّای بازگشت به قرآن را در آن تبیین کردم. شخصیتی به نام محمد توفیق صدقی کتابی را القرآن هو وحدة تألیف کرد که شیوخ الازهر انتقاد کردند. جریان قرآن منهای سنت و قرآن منهای مذاهب یکی از مفاهیم است که شکست خورده است. فقه عبارت است از جزئیات و قابل کنار گذاشتن نیست. قرآن می‌تواند به عنوان اولویت قرار گیرد نه تنها منبع چون با تفاسیر مختلف مواجه می‌شویم و عملیاتی نیست. وقتی یک شیعه در محیط سنی رفت و سنی در محیط شیعه رفت باید تابع عرف آنجا باشد و این اسلام قرآنی است. امت اسلامی در تفسیر متون دینی خود به حواشی مبتلا شده است. امت اسلامی وقتی از نص قرآن فاصله گرفت کار خراب شد. قرآن باید در دل بنشیند و ایمان داشته باشیم. در امت اسلامی مذهب به جای دین نشسته است و هر کس مذهب خودش را دین می‌داند.

در ادامه نشست تقدیری از شهید مولوی عبدالواحد ریگی که در ۱۸ آذر ۱۴۰۱ بعد از بیانات انقلابی خود در ایام اغتشاشات ۱۴۰۱ به شهادت رسید، با حضور فرزندشان انجام شد. فرزند این شهید بزرگوار در معرفی پدر گفت: پدر، مرکز تخصصی قرآن امام حسین را در مسجد جامع امام حسین شهر خاش تشکیل داد و بیش از نیم قرن در راستای خدمات قرآنی تلاش کرد و حفاظ بسیار زیادی را تربیت کرد. دشمنان می‌خواستند نور او را خاموش کنند ولی به لطف خدا شاگردان ایشان خط مشی ایشان را بعد از شهادت ایشان ادامه دادند و شاهد رونق دو چندان فعالیت‌های قرآنی این مراکز هستیم.

متأسفانه در راه‌اندازی مؤسسات شاهد برخورد سلیقه‌ای و تأخیرات زیاد هستیم

مولوی عبدالغنی موحد استاد دانشگاه مذاهب واحد زاهدان گفت: در این نشست راهکارهای بسیار ارزشمندی بیان شد. در دورانی که بسیاری از امت قرآن را کنار گذاشته‌اند تشکر می‌کنیم به خاطر برگزاری این جلسات. تمنا داریم این نشست‌ها افزایش پیدا کند زیرا که همگی متفق القول هستند که بازگشت به قرآن تنها راهکار است ولی مسأله در چگونگی و راهکارهای اجرایی است که نیازمند بحث و گفتگوی بسیار است. و گله دارم از اینکه زمان مناسبی در اختیار قرار داده نشده است. در بازگشت به قرآن باید از روش رحیمانه استفاده کنیم. فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک‏ ... و همچنین سهل‌گیر و آسان‌گیر باشیم که خود قرآن فرمود وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِر. باید روش‌های آسانی برای فراگیری قرآن در دستور کار قرار دهیم.

وی ضمن تأکید بر مکتوب شدن نکات مطرح شده برای پیگیری در ادامه جلسه افزود: افزایش مؤسسات و خانه‌های قرآنی یک ضرورتی است در کنار افزایش معضلات و آسیب‌های اجتماعی! متأسفانه در راه‌اندازی مؤسسات شاهد برخورد سلیقه‌ای و تأخیرات زیاد هستیم که باید مورد توجه مسؤولین قرار گیرد. افزایش این جلسات باعث آشنایی و شناخت بهتر جمع از هم می‌شوند و باعث می‌شود این دوستان رابط سازمان در منطقه خودشان با کمترین هزینه شوند. ما در زیباشهر زاهدان یک مسجد و کانون فرهنگی و مرکز حفظ داریم و می‌خواهیم در کنارش مؤسسه قرآنی هم راه‌اندازی کنیم و از مسؤولین درخواست داریم که با ما همراهی داشته باشند.

خواجه‌پیری در انتهای این جلسه با تأکید بر شبکه‌سازی و جبهه‌سازی گفت: در جامعه‌ای که نتوانند قرآن بخوانند چطور می‌خواهیم به قرآن بازگردیم؟ تا زمانی که معلمان ما توانایی قرائت قرآن ندارند نمی‌توان به قرآن بازگشت! فرض کنیم دولتی است که به قرآن اعتقادندارد، تکلیف ما چیست؟ مقام معظم رهبری می‌فرمایند دیگر کار فردی جواب نمی‌دهد جبهه کار می‌کند. ما هیچ جبهه‌ای نداریم. ما بین مؤسسات مردمی قرآنی و فعالین قرآنی هیچ جبهه و شبکه‌ای نداریم. ما بزرگ در دسترسی که تحت اشراف او کار قرآنی کنیم نداریم. حضرت آقا چراغ راه را بیان کردند. مشکلات را هم همه می‌دانیم. کار مفیدی انجام شد و آن کار اندیشه‌ورز بانوان است. پیشنهاد من این است که در مناطق تلفیقی از خواهران اندیشه‌ورز اهل سنت هم استفاده کنیم. اندیشه‌ورزان می‌خواهد روی مشکلات و ظرفیت استان در زمینه قرآنی فکر کنند و راه‌حل‌ها را برای رسیدن به نقطه مطلوب طرح کنند. در مناطق تلفیقی اندیشه‌ورزان برادر را هم راه بیاندازیم. باید قرآنیان در کشور شبکه منسجمی داشته باشند تا بتوانیم به قرآن بازگردیم. اگر جمعیت قرآنیون مطالبه به حقی در حوزه قرآن بکنند قطعا حاکمیت عم همراهی خواهد کرد و مشکل ما این است که چنین جبهه‌ای وجود ندارد. خوب است سال بعد که جلسه بعدی را برگزار می‌کنیم بیاییم بیان کنیم که چه کارهای عملیاتی اثرگذاری انجام دادیم.

حجت الاسلام تقی زاده رئیس دارالقرآن الکریم در انتها ضمن قدردانی از حضور همه مهمانان و بیان نکات ارزنده‌شان در نشست افزود: ما در اولین فرصت صورت جلسه را برای همه عزیزان ارسال خواهیم کرد و سؤالات اساسی را از عزیزان پیگیری خواهیم کرد. در این دو ساعت ابعاد مسأله بیان شد و راهکارها و پیشنهادات را در ادامه پیگیری خواهیم کرد.

در سطح ملی یک هیئت اندیشه‌ورز قرآنی از برادران و خواهران اهل سنت تشکیل دهیم

وی افزود: حدود یک سالی است که سازمان دارالقرآن الکریم در فضای حمایت از فعالیت‌های قرآنی تلاش ویژه‌ای را در دستور کار قرار داده است. شبکه‌ای از مؤسسات تشکیل شده است. آزمون‌های تخصصی بزرگی در حال برگزاری است و ... در همه فعالیت‌های سازمان باید این رویکردانجام شود. ما از عزیزان اهل سنت درخواست می‌کنیم که خودشان بیایند و کار قرآنی را مدیریت کنند و ما هم پشتیبانی کنیم. حداقل باید در سطح ملی یک هیئت اندیشه‌ورز قرآنی از برادران و خواهران اهل سنت تشکیل دهیم.

سوما ابراهیمی پژوهشگر قرآنی اهل سنت با معرفی کاربردی کردن قرآن در زندگی به عنوان محوری‌ترین مسأله در بازگشت به قرآن و حل مسائل جهان اسلام افزود: الگوهای دینی ما نتوانسته‌اند قرآن را در زندگی خودشان عملی کنند و این باعث دین‌گریزی به صورت گسترده در جامعه شده است. ما نیازمند یک احیای دوباره هستیم. در نظام عالم نیز ما به یک احیای دوباره می‌رسیم که به یک حیات در سطح بالا می‌رسیم. تا ما بر عمل متمرکز نشویم و بر حلقه مفقوده بین علم و عمل نائل نشویم موفق نخواهیم شد. خداوند ما را به سمت زندگی پر از صلح و حیات و سلامتی دعوت می‌کند و اگر این حیات نورانی را در زندگی الگوهای دینی نبینیم کار به جایی نمی‌بریم. بنده کتاب «قرآن و آگاهی» را در همین راستا تدوین کرده‌ام.