4 محور اصلی بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور

به گزارش ایران اکونومیست از وزارت نفت، سلبعلی کریمی با بیان اینکه باید به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی از چهار جنبه توجه شود، اظهار کرد: این چهار محور شامل ضرورت، جایگاه، ساختار و عوامل اجرای بهینه‌سازی در بخش انرژی کشور است.

وی با اشاره به اینکه امنیت پایدار انرژی امروز برای همه جوامع و حکومت‌ها ضروری است، افزود: با توجه به این مهم در دولت سیزدهم موضوع بهینه‌سازی که در سال‌های گذشته مغفول مانده بود، دوباره اولویت‌دار شد.

این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: جنگ اوکراین برای غرب در حوزه انرژی چالش‌های زیادی را ایجاد کرد، البته این نخستین بار نبود که انرژی در جنگ به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی برای غرب به‌شمار می‌رود، بلکه در جنگ جهانی دوم نیز این اتفاق برای آلمان‌ها افتاد.

کریمی تأکید کرد: از سوی دیگر، زمانی عوامل حیاتی تنها به آب، هوا و غذا محدود می‌شد، اما امروز بدون انرژی امکان ادامه زندگی نیست و حتی کشورهایی مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس آب خود را نیز به‌وسیله انرژی تولیدی و با شیرین‌سازی آب دریا تأمین می‌کنند.

مقوله انرژی در امنیت سیاست و رفاه نقش کلیدی دارد

وی با اشاره به اینکه در بیشتر موارد، توجه به چالش‌های زیست‌محیطی به انرژی باز می‌گردد، گفت: مقوله انرژی تنها عامل صرف اقتصادی نیست و به موضوعی چندوجهی تبدیل شده است که در امنیت سیاست و رفاه نقش کلیدی دارد، بنابراین تأمین امنیت پایدار انرژی خط قرمز دولت‌ها و حکومت‌ها به‌شمار می‌رود.

این کارشناس انرژی با تأکید بر اینکه در گذشته برای بهینه‌سازی مصرف و کنترل شدن مصرف انرژی در کشور، قیمت‌ها را بدون مطالعه کامل اضافه کردیم، افزود: در کنار آن نیز بخشی از یارانه را به مردم دادیم، اما در عمل این اقدام‌ها تأثیری در مصرف انرژی نداشت و تجربه نشان‌ داده این روش‌ها چندان موفق نبوده است.

کریمی ادامه داد: با وجود داشتن منابع هیدروکربوری، اما سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در حال افزایش است و به‌تدریج نقش انرژی‌های فسیلی را کم‌رنگ می‌کند.

وی با بیان اینکه تنوع جغرافیایی و اقلیمی ایران امکان استفاده از انرژی‌های نو به‌ویژه انرژی خورشیدی را در کنار انرژی‌های فسیلی بیشتر می‌کند، تصریح کرد: با توجه به اینکه در مناطق جنوبی ایران تا ۳۵۰ روز در سال هوای آفتابی داریم، ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی در تأمین انرژی پایدار می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

این کارشناس انرژی تأکید کرد: در آمایش سرزمین همه ابعاد در نظر گرفته نشده است و بر این اساس دو تصمیم اشتباه گرفته شد که شامل ایجاد شبکه سراسری گاز و شبکه سراسری برق به‌صورت موازی بوده است و از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده نکرده‌ایم.

کریمی گفت با این تصمیم‌ها اکنون با رشد مصرف انرژی روبه‌رو هستیم که هرچقدر تولید را افزایش دهیم، جوابگوی مصرف نخواهد بود، زیرا ارزش واقعی انرژی در کشور برای مصرف‌کنندگان مشخص نیست.

وی افزود: باید مصرف‌کنندگان انرژی بدانند که انرژی سرانجام تمام خواهد شد، همچنین آسیب‌های محیط زیستی شدت مصرف انرژی در کشور نیز باید تبیین شود. از سوی دیگر، مقدار بهره‌وری انرژی در صنایع مختلف را مشخص کنیم و به‌دنبال افزایش بهره‌وری در صنایع کشور برویم.

بدمصرفی انرژی تنها به رفتار مصرف‌کننده مربوط نیست

این کارشناس انرژی با تأکید بر اینکه بدمصرفی انرژی تنها به رفتار مصرف‌کننده مربوط نیست، ادامه داد: تجهیزات موجود نیز مصرف بالایی دارند. برای نمونه مصرف خودروهای موجود در ایران به ازای ۱۰۰ کیلومتر پیمایش دو تا سه برابر میانگین جهانی است و از همین رو نمی‌توان انتظار داشت تنها با تغییر رفتار مصرف‌کننده، مصرف سوخت کاهش یابد.

کریمی اظهار کرد: از سوی دیگر، قیمت سوخت در کشور پایین است و با توجه به اختلاف قیمت سوخت در ایران و کشورهای همسایه، قاچاق سوخت جذابیت بالایی برای سودجویان دارد.

وی با بیان اینکه رشد مصرف انرژی در کشور سبب شده افزایش تولید با سرمایه‌گذاری‌های نو نیز جوابگوی آن نباشد، تأکید کرد: باید فرسودگی را در بخش‌های مختلف اصلاح و به سمت اصلاح مصرف سوخت خودروها حرکت کنیم.

این کارشناس انرژی اصلاح الگوی مصرف در کشور را ضروری دانست و گفت: توجه به کاهش شدت مصرف انرژی همواره جزیره‌ای بوده و اتاق فکری در این زمینه ایجاد نشده است. اکنون باید چشم‌انداز جدیدی تعریف کنیم تا شیوه دقیق و ضمانت اجرا داشته باشد.

کریمی با اشاره به اینکه برای تغییر الگوی مصرف همواره سلبی عمل کردیم، افزود: مقوله انرژی فراتر از دولت‌ها و موضوعی حاکمیتی است که به کل نظام باز می‌گردد و دولت مسئولیت اجرایی آن را به‌عهده دارد.

وی ادامه داد: برای تغییر الگوی مصرف باید با وحدت رویه و وحدت فرماندهی عمل کنیم و در سیاست‌گذاری، نقشه راه، در اختیار گرفتن عوامل و شیوه اجرا حفظ این وحدت رویه الزامی است، بنابراین باید ساختاری ایجاد شود تا اختیار اجرای تصمیم‌های کلان سران سه قوه را داشته باشد.

ایجاد معاونت فناوری و بهینه‌سازی الگوی برای حل ناترازی مصرف انرژی

این کارشناس انرژی تأکید کرد: ایجاد یک معاونت جدید برای حل ناترازی مصرف انرژی در ساختار ریاست‌جمهوری سبب اتلاف وقت می‌شود، اما می‌توان در قالب معاونت فناوری ریاست‌جمهوری استفاده کرد و معاونت فناوری و بهینه‌سازی الگوی مصرف شکل بگیرد.

کریمی با تأکید بر اینکه موضوع بهینه‌سازی انرژی تنها سخت‌افزاری نیست، گفت: توجه به فناوری و مسائل نرم‌افزاری اهمیت به‌مراتب بالاتری دارد و باید در حوزه‌های مختلف فناوری، رویه‌های فکری و اجرایی وارد شوند.

وی افزود: برای اجرا نیز باید وزارتخانه‌هایی مانند وزارت راه ‌و شهرسازی، وزارت صمت، وزارت کشاورزی، شهرداری کلان‌شهرها و... که بیشترین مصرف انرژی توسط ذی‌نفعان آنها انجام می‌شود، وارد عمل شوند، زیرا بالاترین مصرف انرژی در بخش صنعت، حمل‌ونقل و ساختمان اتفاق می‌افتد.

این کارشناس انرژی ادامه داد: وزارتخانه‌های نفت و نیرو تولیدکننده هستند و اجرای سیاست‌های کاهش مصرف انرژی با وظیفه ذاتی آنها در تعارض است و از همین رو، تشکیل کمیته عالی در معاونت فناوری ضرورت دارد.

کریمی با بیان اینکه مصرف‌کننده باید به این نتیجه برسد که از بهینه‌سازی مصرف انرژی بهره‌مند می‌شود، اظهار کرد: برای نمونه در هشت سال دفاع مقدس، سهمیه‌بندی سوخت از سوی مردم به‌درستی رعایت می‌شد.

وی مهم‌ترین اصل در فرهنگ‌سازی را ایجاد اعتماد بین مردم دانست و گفت: اکنون پرداخت یارانه‌ها ابهام‌های زیادی دارد و برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در گام نخست باید اعتماد عمومی ترمیم شود.

اعتمادسازی پیش‌نیاز فرهنگ‌سازی است

این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد یارانه انرژی به دست دهک‌های بالای جامعه می‌رسد، افزود: اعتمادسازی پیش‌نیاز فرهنگ‌سازی است.

کریمی به لزوم ایجاد ضمانت‌ اجرایی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی تأکید کرد و ادامه داد: ضمانت اجرایی به دو صورت سلبی و ایجابی ایجاد می‌شود و در این زمینه برای مصرف‌کنندگان می‌توان از مشوق‌ها استفاده کرد و در مواردی مانند قاچاق نیز می‌توان با همکاری قوه‌قضاییه اقدام‌های سلبی انجام داد، همچنین در بخش اجرا باید به سمت افزایش راندمان و بهره‌وری برویم.

وی به استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان در کاهش ضایعات و بهبود مصرف انرژی اشاره کرد و گفت: در کنار آن نیز لازم است تجدیدنظر در قیمت‌های انرژی اتفاق بیفتد.

این کارشناس انرژی تأکید کرد: ضرورت توجه به بهینه‌سازی انرژی به‌عنوان مقوله امنیتی وظیفه هر ایرانی است تا به هر نحوی دولت را یاری کنند و اگر این مقوله را دنبال نکنیم فرصت را از دست خواهیم داد.