تجربه آلمان از مهار ابرتورم در یک هفته/ بزرگترین اقتصاد اروپا چگونه بحران را پشت سر گذاشت؟

به گزارش تجارت‌نیوز، اقتصاد کشور آلمان به‌عنوان بزرگترین اقتصاد حال حاضر اروپا، پس از جنگ جهانی اول در فاصله سال‌های 1919 تا 1923 درگیر یک ابرتورم بود. در آن زمان واحد پولی آلمان یعنی مارک، به یک تریلیونم (هزار میلیارد) ارزش واقعی خود رسیده بود، اما پس از آن مارک جدید آلمانی، درست مانند نرخ برابری پیش از جنگ خود، با طلا برابری کرد.

اما چگونه این اتفاق افتاد و چگونه سیستم استاندارد طلا باز هم ظهور یافت؟

به نقل از مجله فوربس، اولین اتفاقی که افتاد، پیش از هر چیزی، منصوب شدن «گوستاو استرسمن» به عنوان صدراعظم در تاریخ 13 آگوست 1923 بود. کمتر از یک ماه بعد در میان آشوب ابرتورمی، او هفت ماده قانون اساسی وایمار (Weimar) را به حالت تعلیق درآورد و اعلام وضعیت اضطراری کرد. این اقدام آلمان را عملا به یک دیکتاتوری نظامی تبدیل کرد.

حدود سه هفته بعد دستور استفاده از واحد پولی رنتن‌مارک (Rentenmark) صادر شد که اجازه می‌داد یک ارز جدید توسط موسسه جدیدی به نام Rentenbank صادر شود که ارزش آن معادل سکه‌های مارک از جنس طلا در دوران پیش از جنگ یا «مارک طلایی» بود. این واحد پولی را «هنس لوتر»، وزیر دارایی و «یالمار شاخت»، مدیر اجرایی بانک Darmstadt National اختراع کردند.

تبلیغات توسط تجارت‌نیوز

در آن زمان ابرتورم به اوج خود رسیده بود؛ کشاورزان محصول سال 1923 مزارع خود را نمی‌فروختند و آنها را در انبارهای خود نگه‌می‌داشتند و فروشگاه‌ها خالی بودند. در نتیجه اینها، به تدریج گرسنگی و ناآرامی داخلی پدیدار شد.

دولت نیز در خطر فروپاشی قرار داشت. در 9 نوامبر 1923، آدولف هیتلر، رهبر حزب نازی، تلاش کرد تا قدرت را در مونیخ به دست گیرد و از آنجا به برلین پیشروی کند که از پیشروی بنیتو موسولینی به رم در اکتبر 1922 الگوبرداری شده بود.

پایان ابرتورم آلمان

در 13 نوامبر همان سال، یالمار شاخت به مقام کمیسر پول ملی منصوب شد. دو روز بعد چاپ مارک قدیمی که تقریبا تمام ارزش خود را از دست داده بود، متوقف شد و روز بعد اولین مارک‌های طلایی با نرخ برابری پیش از جنگ، وارد سیستم مالی شدند. در 20 نوامبر، نسبت مارک قدیمی به مارک جدید، یک به هزار میلیارد یا به عبارتی هر مارک جدید معادل یک هزار میلیارد مارک قدیمی بود. ابرتورم به پایان رسیده و آلمان به سیستم استاندارد طلا بازگشته بود.

استاندارد طلا یک سیستم پولی است که در آن واحد محاسبه اقتصادی استاندارد وزن ثابتی از طلا است. در این سیستم، پول رایج یا به صورت مسکوک، براساس مقدار مشخصی از طلا محاسبه می‌شود یا صادرکننده اسکناس (اوراق بهادار) بازپرداخت آن را به صورت طلا، و به‌طور متعارف بر مبنای یک مقدار ثابت از پیش تعیین شده، تضمین می‌کند.

ظاهرا در آن زمان بانک رنتن هیچ شمش طلایی را در مالکیت خود نداشت. در عوض، عمدتاً بدهی‌هایی به شکل وام مسکن در بخش املاک و اوراق قرضه در بخش صنعت آلمان را در اختیار داشت. همچنین رنتن‌مارک در قالب طلا قابل بازخرید نبود.

اصلی‌ترین نکته درباره رنتن‌مارک این بود که ارزش آن با مارک طلایی برابری می‌کرد. برای رسیدن به این هدف، مکانیزم ساده تعدیل و تنطیم تقاضا به کار گرفته شد. به عبارتی هر زمان این خطر وجود داشت که ارزش رنتن‌مارک از نرخ برابری با مارک طلایی پایین‌تر بیاید، انتشار آن متوقف می‌شد.

شاخت هیچ کارمندی نداشتت و «آدام فرگوسن» در کتاب «وقتی پول می‌میرد»، درباره نحوه عملکرد او در مقام جدید خود می‌گوید که او اقتصاد آلمان را در یک هفته از آشوب به ثبات رساند. منشی او، فرالین استفک بعدها درباره نحوه کار کردن او گفت: «او نه نامه‌ای می‌خواند نه نامه‌ای می‌نوشت. تنها در اتاق خود می‌نشست و با هر جا و هر شخص آلمانی و خارجی که با پول و ارز خارجی سروکار داشت تماس می‌گرفت. تعداد تماس‌های تلفنی او بسیار زیاد بود و اغلب دیر به خانه می‌رفت. این تمام کاری بود که در طول روز انجام می‌داد».

پس از آن کشاورزان رنتن‌مارک را برای تجارت محصولات خود پذیرفتند و بحران مواد غذایی در این کشور حل شد. سال بعد، یک مارک جدید جایگزین رنتن‌مارک شد و باعث شد بازگشت آلمان به استاندارد طلا پایه طولانی‌مدت‌تری داشته باشد.

تجربه آلمان در مهار ابرتورم نشان می‌دهد که بازگشت به استاندارد طلا نیاز به هیچ گونه آمادگی قبلی، کارکنان، زمان یا حتی طلای فراوان ندارد. تنها چیزی که نیاز بود یک سیاست روشن برای حفظ ارزش رنتن‌مارک در مقابل مارک طلایی و ابزار لازم برای رسیدن به این سیاست با محدود کردن منابع رنتن‌مارک به منظور حفظ ارزش آن بود. اما آلمان تنها کشوری نبود که پس از جنگ جهانی اول دچار ابرتورم شد. استرالیا نیز در سال 1923، لهستان در 1924 و مجارستان در 1925 به استاندارد طلا بازگشتند.