رونق صنعت پالایش نفت، طرح‌های برون‌مرزی تا نوسازی ناوگان حمل‌ونقل

به گزارش ایران اکونومیست از وزارت نفت، صنعت پالایش نفت ایران اگرچه با اجرا و تکمیل طرح مهمی همچون پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و تکمیل چند طرح دیگر توسعه‌ای در دولت دوازدهم جانی تازه یافت و صادرات فرآورده نیز در کشور در این دوره محقق شد، اما بیشتر مدیران وقت و کارشناسان بر سر این موضوع توافق داشتند که تمرکز اصلی دولت دوازدهم در صنایع نفت در طول دوره استقرارش، بر توسعه صنایع بالادستی و تولید نفت قرار گرفته بود. از همین رو بود که شدت انتقادها به دولت دوازدهم و وزیر نفت وقت در ماه‌های آخر استقرار افزایش یافت. دولت سیزدهم که معرفی شد کار خود را با مژده توسعه صنایع پالایشی ایران در چهار سال پیش روی خود به‌عنوان برگی برنده در صنعت نفت آغاز کرد.

«جواد اوجی» وزیر نفت در نخستین حضور خود پس از کسب رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی در صداوسیما و در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری، بخش قابل‌توجهی از زمان خود را به تشریح برنامه‌های خود در جهت توسعه صنایع پالایشی اختصاص داد که نشان از توجه وی به توسعه زیرساخت‌های پالایش نفت کشور، انتقال نفت و فرآورده و توزیع فرآورده در کشور بود.

«جلیل سالاری» مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز پس از شروع به‌کار خود، از تغییر مسیر صنعت پالایش نفت کشور از سوخت‌محوری به سودمحوری خبر داد و روند شروع به‌کار و اعلام برنامه‌ریزی‌های وی در مصاحبه‌های متعدد با اصحاب رسانه نشان داد، وی توجه به توسعه صنعت پالایش در حوزه برون‌مرزی و صدور دانش فنی، تعریف و اجرای طرح‌های ملی و راهبردی در جهت افزایش ظرفیت پالایشی کشور، توسعه پتروپالایشی‌ها و ایجاد ارزش افزوده، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی با تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام ذخیره‌سازی، نوسازی و افزایش ظرفیت در حوزه خطوط لوله نفت و فرآورده و نوسازی زیرساخت‌های توزیع فرآورده در کشور را بر اساس چالش‌های موجود هدف قرار داده است.

اکنون و پس از گذشت ۲ سال از سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران پس از انقلاب، به نظر می‌رسد که زمان مناسبی برای بررسی تحولات رخ‌داده، اقدام‌های انجام‌شده و میزان تحقق وعده‌های دولت سیزدهم در حوزه صنعت نفت و پالایش فرارسیده باشد. در گزارش پیش رو برنامه‌ها و دستاوردهای صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در دوره دوساله پشت سر گذاشته از دولت سیزدهم را مرور کرده‌ایم.

صدور خدمات فنی و مهندسی با اجرای طرح‌های برون‌مرزی پالایشی

صنعت پالایش نفت کشور در دولت سیزدهم با تعریف و اجرای طرح‌های برون‌مرزی برای نخستین بار با تجربه به‌دست‌آمده در طول سال‌ها اجرای پروژه‌های بزرگ پالایشی همچون احداث پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و طرح توسعه پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند و دیگر طرح‌های مهم توسعه پالایشگاهی در پالایشگاه‌های تهران، تبریز، اصفهان، بندرعباس و...، صدور خدمات فنی و مهندسی در این حوزه را کلید زد و با امضای یک قرارداد ۱۱۰ میلیون یورویی با پالایشگاه ال‌پالیتوی ونزوئلا، کار تعمیرات اساسی و توسعه این پالایشگاه را آغاز کرد؛ طرحی که علاوه بر صدور خدمات مهندسی و فنی، وعده مهم دولت سیزدهم برای جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده را تحقق بخشید و افزون بر آن با صدور ۳ میلیون قلم کالای ایرانی در قالب این قرارداد، منجر به جنب‌وجوش در شرکت‌های داخلی فعال در حوزه تجهیزات و کالاهای صنایع پالایشی در داخل کشور شد.

ایران و ونزوئلا همچنین خردادماه امسال و هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهوری به سه کشور آمریکای جنوبی در زمینه توسعه میدان‌ها و پایانه‌های نفتی، احیای ظرفیت پالایشی و پتروشیمی چند قرارداد همکاری امضا کردند. تنها بر اساس یکی از تفاهم‌نامه‌های امضاشده در روزهای پایانی خردادماه امسال، شرکت‌های ایرانی دانش‌بنیان تعمیرات اساسی و راه‌اندازی پالایشگاه‌های ازکارافتاده ونزوئلا را ادامه می‌دهند که علاوه بر نصب و راه‌اندازی قطعات ساخته و تولیدشده توسط یک‌هزار و ۶۰۰ سازنده ایرانی در پالایشگاه‌های ونزوئلا، زمینه فرآورش بخشی از نفت خام و میعانات گازی ایران در همین پالایشگاه‌ها، بازار مطلوبی برای فروش و صادرات میعانات گازی و نفت خام کشور در دوران تحریم‌ها ایجاد شده است.

امضای تفاهم‌نامه‌های راهبردی

تفاهم‌نامه مشارکت و تأمین مالی ساخت پتروپالایشگاه «شهید قاسم سلیمانی» با ظرفیت پالایش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام سنگین با برآورد ۱۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و پالایشگاه «مروارید مکران» با ظرفیت پالایش روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام سنگین و فوق سنگین با برآورد ۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری با هدف افزایش ظرفیت پالایشی کشور و اجرای قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی، مردادماه سال گذشته (۱۴۰۱) با حضور رئیس‌جمهوری و وزیر نفت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها در حوزه صنایع پالایشی امضا شد.

تفاهم‌نامه خط لوله راهبردی انتقال فرآورده‌های نفتی تابش (تأمین انرژی بازار شرق) مسیر رفسنجان - بیرجند - تربت حیدریه - مشهد به ارزش ۳۷۲ میلیون یورو بیست‌وپنجم آذرماه ۱۴۰۰ بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و بانک ملت امضا شد. هدف از اجرای خط لوله ۹۷۸ کیلومتری با ظرفیت انتقال ۱۵۰ هزار بشکه فرآورده در روز، انتقال ایمن و پایدار فرآورده‌های نفتی و سوخت مصرفی از جنوب کشور به نیمه شمالی کشور است. تأمین پایدار سوخت موردنیاز شرق و شمال شرق کشور، کوتاه شدن مسیر انتقال فرآورده، کاهش مصرف سوخت و کاهش هزینه‌های حمل، تسهیل صادرات فرآورده به کشورهای همسایه، استفاده از خط لوله به‌عنوان جایگزین حمل‌ونقل جاده‌ای و ایجاد کریدور انتقال شمال - شمال شرق و جنوب - شمال‌شرق از جمله مهم‌ترین اهداف این پروژه بود که در ماه‌های ابتدایی شروع به‌کار دولت سیزدهم تفاهم‌نامه آن به امضا رسید.

تفاهم‌نامه تأمین منابع مالی احداث خط لوله مهرآران - فسا - شیراز (پارس) اسفندماه سال ۱۴۰۰ با حضور وزیران نفت و اقتصاد بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و بانک تجارت امضا شد. این خط لوله جدید و راهبردی به طول ٤٠٠ کیلومتر، روزانه ١٢ میلیون لیتر انواع فرآورده‌ نفتی را از مهرآران به شیراز منتقل خواهد کرد.

تأمین کسری و توزیع بهینه سوخت مورد نیاز استان فارس، استفاده از خط لوله به‌عنوان جایگزین حمل‌ونقل جاده‌ای و افزایش سهم انتقال فرآورده با خط لوله، کاهش تردد جاده‌ای و کاهش مصرف سوخت، صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌های عملیاتی (اعم از جاده‌ای و خط لوله)، کاهش مخاطرات جاده‌ای و آلودگی‌های زیست‌محیطی و افزایش حجم ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی در استان فارس با رعایت ملاحظات پدافند غیرعامل، از جمله اهداف احداث این خط لوله جدید در شرق کشور است.

بهره‌برداری از عظیم‌ترین واحد پالایشی کشور در آبادان

مرحله نخست فاز دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان با سرمایه‌گذاری ۱.۲ میلیارد دلاری به‌عنوان عظیم‌ترین طرح پالایشی کشور با ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه، هم‌زمان با ملی شدن صنعت نفت، ۲۹ اسفندماه ۱۴۰۱ با حضور سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور و جمعی از مقام‌های کشوری و استانی در خوزستان به بهره‌برداری رسید. این طرح عظیم ملی که در آن رکوردهای متنوعی در زمینه احجام و اعداد تجهیزات شکسته شده است، چهار گام دارد که گام دوم آن از سال ۹۶ با امضای قراردادی با مشارکت کنسرسیومی متشکل از یک شرکت ایرانی و یک شرکت خارجی وارد مرحله عملیاتی شد که در بخش دوم نیز کیفیت محصولات تولیدی افزوده خواهد شد. ۱.۵ درصد فرآورده‌های نفتی تولیدی در این پروژه که مجری آن شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران است گاز مایع، ۲۲ درصد نفت‌سفید و سوخت جت، ۲۱ درصد بنزین و ۲۴ درصد گازوئیل خواهد بود و با اجرایی شدن کامل این طرح، مقدار نفت کوره تولیدی در پالایشگاه آبادان به‌اندازه قابل‌ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت.

افزایش ۶ درصدی ظرفیت پالایشی کشور

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در طول دو سال گذشته با رشد ۶ درصدی پالایش روزانه نفت و فرآورده کشور با پالایش روزانه ۲ میلیون و ۲۸۶ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی در ۱۰ پالایشگاه مدرن کشور، تولید روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین باکیفیت و تولید روزانه ۱۱۲ میلیون لیز گازوئیل باکیفیت را برعهده داشت. این امر در شرایطی رخ داد که مصرف بنزین کشور پس از دوره افول دوساله ناشی از شیوع ویروس کرونا، با رشد بیش از ۱۲ درصدی روبه‌رو شد. این شرکت همچنین در کارنامه دو ساله خود، تأمین و توزیع ۶۱ میلیارد لیتر فرآورده نفتی از طریق بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ جایگاه عرضه سوخت و جابه‌جایی ۱۳۵ میلیارد لیتر فرآورده نفتی در شعاع ۵۰۰ کیلومتری توسط ناوگان عظیم جاده‌ای کشور را ثبت کرده است.

رشد ۱۸ درصدی انتقال نفت خام و فرآورده نفتی کشور

ثبت رکورد انتقال ۶۰ میلیارد لیتر فرآورده و ۶۸ میلیارد لیتر نفت خام در سال ۱۴۰۰، منجر به ثبت رکورد انتقال ۱۲۸ میلیارد لیتر نفت خام و فرآورده نفتی در سال ۱۴۰۰ شد که حاکی از رشد ۱۸ درصدی انتقال نفت خام و فرآورده نفتی در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال پیش از آن بود. این در شرایطی بود که ارسلان رحیمی، مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت از تحولات چشمگیر در صنعت انتقال نفت و فرآورده کشور با اجرای طرح‌های توسعه‌ای از جمله طرح‌های جدید احداث خطوط لوله و نوسازی و جایگزینی خطوط لوله قدیمی خبر داده بود.

تقویت و توسعه ناوگان حمل‌ونقل جاده‌پیما و مخزن‌دار ریلی در کشور

این شرکت همچنین در جهت وعده‌های داده‌شده در جهت نوسازی و توسعه زیرساخت‌های توزیع نفت و فرآورده در کشور، فعال‌سازی و جابه‌جایی بخش ریلی با ۲ هزار ناوگان در شرایط خاص با انتقال روزانه ۳۰ تا ۳۵ میلیون لیتر فرآورده نفتی در کشور، نوسازی و تقویت ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و تحویل یک هزار دستگاه نفتکش جاده‌پیما مجهز به سیستم کهاب به ارزش یک هزار و ۷۵۹ میلیارد تومان توسط بانک ملت و مابقی توسط شرکت‌های حمل‌ونقل بخش خصوصی به میزان ۲ هزار میلیارد تومان، ارسال نخستین محموله مخزن‌دار ریلی نفت سفید از بندرعباس به زاهدان و استمرار در توزیع آن، ‌راه‌اندازی پروژه تأسیسات تخلیه مخزن‌دار ریلی نفت‌گاز در یزد با هدف افزایش سرعت سوخت‌رسانی به نیروگاه‌های شمال و شمال شرق کشور و جلوگیری از تردد روزانه ۲۰۰ نفتکش، صرفه‌جویی یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در هزینه‌های انتقال فرآورده از طریق زمینی با مسافت روزانه بیش از ۷۰۰ کیلومتر را در مدت دو سال گذشته اجرایی کرده است.

شرکت‌های دانش‌بنیان و صنعت پالایش و پخش

امضای تفاهم‌نامه با ۱۷ شرکت توانمند دانش‌بنیان به ارزش ۷۵ میلیون دلار، ‌رونمایی از دستگاه سولفورزدایی از مازوت، تولید سوخت امولسیونی و دستگاه جداسازی روغن از پساب در جهت کاهش آلایندگی محیط زیست و جلوگیری از آلودگی هوا، رونمایی از کاتالیست واحد RFCC و RCD پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند ساخت شرکت دانش‌بنیان ایرانی بهداش و امضای بیش از ۳۰ تفاهم‌نامه همکاری با شرکت‌های تولیدکننده دانش‌بنیان ایرانی در حاشیه برگزاری بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت از جمله دستاوردهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در حوزه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و توجه به ساخت داخل بوده است.

تأمین و توزیع سوخت سی‌ان‌جی و ال‌پی‌جی

توزیع روزانه ۴۸ هزار تن ال‌پی‌جی در کشور، تأمین و توزیع روزانه ۲۴ میلیون مترمکعب سوخت سی‌ان‌جی در کشور برای جلوگیری از ناترازی بنزین و تنوع در سبد سوخت خانوار، تبدیل ۲۴۰ هزار خودرو عمومی به دوگانه‌سوز به‌صورت کاملاً رایگان با فعالیت ۳۳۰ کارگاه تبدیل در کشور، اجرای پروژه ملی صادرات دریایی گاز مایع با ۹ سکو با قابلیت تخلیه هم‌زمان در بندرعباس را نیز می‌توان از دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه تأمین و توزیع سوخت سی‌ان‌جی و ال‌پی‌جی در صنایع پالایشی کشور خواند.

امضای چند تفاهم‌نامه به‌منظور نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فرآورده

نوسازی و تقویت ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای، تحویل یک هزار دستگاه نفتکش جاده‌پیما مجهز به سیستم کهاب به ارزش یک هزار و ۷۵۹ میلیارد تومان توسط بانک ملت در مرحله نخست و مابقی توسط شرکت‌های حمل‌ونقل بخش خصوصی به میزان ۲ هزار میلیارد تومان و در مرحله دوم تحویل ۵۲۰ دستگاه نفتکش جاده‌پیما توسط شرکت ایران‌خودرو دیزل به ارزش یک هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان سهم ساخت، امضای تفاهم‌نامه با بانک‌های عامل در جهت نوسازی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور به میزان ۵۰۰ نفتکش جاده‌پیما با شرکت‌های خودروسازی با هدف افزایش ضریب ایمنی و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و امضای قرارداد با شرکت‌های خودروسازی به‌منظور تولید ۴۵ هزار خودرو تاکسی و وانت دوگانه‌سوز به ارزش ۲۰ میلیون دلار از اقدام‌های صنعت پالایش و پخش در جهت توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فرآورده است.

استمرار در تأمین و توزیع سوخت موردنیاز کشور

تأمین و توزیع روزانه ۸۲ میلیون لیتر نفت‌گاز در بخش‌های غیرنیروگاهی، تأمین، انتقال و توزیع روزانه ۵۰ میلیون لیتر سوخت مایع در شعاع ۱۵۰۰ کیلومتری توسط ۵ هزار نفتکش جاده‌پیما در نیمه شمالی کشور در فصول سرد سال، تأمین و ذخیره‌سازی ۵۵۰ میلیون لیتر سوخت، تأمین و توزیع روزانه ۱۵ میلیون لیتر سوخت مایع و تأمین ۲۰ هزار تن گاز مایع به صنایع و کارخانه‌های سیمان، ارسال روزانه ۲۵ میلیون لیتر سوخت مایع در بخش‌های صنعت، کشاورزی، راه و شهرسازی، تجاری و ...، تأمین مستمر سوخت زائران اربعین حسینی (ع) با افزایش ۲۵ درصدی نفتا و استقرار ۱۸ جایگاه سوخت سیار در مرزهای غربی و جنوب غربی کشور از جمله اقدام‌های انجام‌شده دولت سیزدهم در طول دو ساله گذشته بوده است.

اجرای تعهدها

شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی همچنین در جهت اجرای تعهدات قبلی، اجرای حدود ۱۸۰ میلیون لیتر صادرات بنزین از تعهدات دولت گذشته با وجود شدت مصرف بنزین در کشور، تحویل ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن وکیوم باتوم به ارزش ۱۹۰ هزار میلیارد تومان به شرکت‌های قیرسازی، اجرای راهکارهای غیرقیمتی برای مهار قاچاق بنزین به میزان ماهانه ۱۵۰ میلیون لیتر، مدیریت ۲۷ میلیون کارت سوخت و اقدام به صدور ۳ میلیون کارت سوخت در سال جاری در جهت رفاه حال مالکان خودروها، ساماندهی مصرف‌کنندگان فرآورده‌های نفتی در سامانه سدف با هدف جلوگیری از سالانه ۱۴ میلیارد لیتر انحراف در توزیع سوخت را به انجام رسانده است.

توسعه زیرساخت‌ها در صنعت پالایش

اجرای تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای حوزه کارائیب به میزان قرارداد ۱۱۰ میلیون یورویی با هدف جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش افزوده، بهره‌برداری از فاز دوم مرحله نخست پالایشگاه بزرگ آبادان، بهره‌برداری از واحد تولید نفت‌گاز یورو ۵ به میزان روزانه ۱۶ میلیون لیتر در پالایشگاه اصفهان، امضای قرارداد توزیع فرآورده‌های نفتی در حوزه شرکت‌های زنجیره‌ای توزیع مابین شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و شرکت پالایش نفت اصفهان و شرکت راهبر ترابر انرژی را می‌توان جزو اقدام‌های زیرساختی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در جهت توسعه صنعت پالایش نفت قرار داد.

دیگر دستاوردها

پیگیری طرح احداث پالایشگاه ۱۸۰ هزار بشکه‌ای خوزستان، همکاری با ۵ شرکت دانش‌بنیان در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، راه‌اندازی سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان بین‌جاده‌ای سپهتن با هدف مدیریت مصرف سوخت، آغاز عملیاتی اجرایی طرح ارتقای کیفیت محصولات سنگین پالایشگاه بندرعباس و تولید کک اسفنجی موردنیاز صنایع آلومینیوم‌سازی برای نخستین بار با هدف جلوگیری از تحریم‌های ظالمانه زیرساخت‌های کشور در بین هفت کشور تولیدکننده با درآمد سالانه ۴۰۰ میلیون دلار، خودکفایی در تولید کاتالیست‌های پرمصرف پالایشگاه‌های آبادان و امام خمینی (ره) و جلوگیری از خروج سالانه ۳۵ میلیون دلار، راه‌اندازی واحد ایزومریزاسیون پالایشگاه لاوان با افزایش روزانه یک میلیون لیتری بنزین یورو ۴، تحویل ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن وکیوم باتوم به ارزش ۱۹۰ هزار میلیارد تومان به شرکت‌های قیرسازی و افزایش سودآوری ۸۶ هزار میلیارد ریالی مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش را می‌توان از دیگر دستاوردهای صنعت پالایش نفت دولت سیزدهم در طول دوره‌ دوساله استقرار به‌کار دولت سیزدهم در شهریور ۱۴۰۰ یاد کرد.