پاکستان در رویای هاب ترانزیتی؛ عراق در آرزوی بزرگترین بندر خاورمیانه/ همسایگان ایران چه در سر دارند؟

به گزارش تجارت‌نیوز، کشورهای همسایه ایران در چند سال اخیر به شدت در جذب سرمایه خارجی فعال بوده‌اند؛ به طوری‌که میلیاردها دلار اعتبار بین‌المللی در پروژه‌های زیرساختی این کشورها تزریق شده است. در این گزارش قصد داریم نگاهی گذرا داشته باشیم به زیرساخت‌های کشورهای همسایه ایران از پاکستان و عراق گرفته تا کویت و ترکیه که با سرمایه‌گذاری خارجی‌ها تامین مالی شده‌اند.

پاکستان در رویای تبدیل شدن به هاب ترانزیتی

به‌رغم کمک 1.5 میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول و همچنین تزریق سه میلیارد دلار از سوی عربستان و امارات، پاکستان به تزریق مداوم دلار آمریکا نیاز دارد تا بتواند 80 میلیارد دلار بدهی خود را تا سه ماه آینده بازپرداخت کند.

پاکستان در سال‌های اخیر مراودات گسترده‌ای را با چینی‌ها برای توسعه بندر گوادر داشته، تا جایی‌که جمهوری خلق چین با سرمایه‌گذاری سنگین در بندر گوادر قصد آن را دارد تا منطقه جنوب‌غرب چین را از طریق خاک پاکستان (سامانه ریلی پرسرعت از شمال پاکستان تا بندر گوادر توسط چین احداث خواهد شد.) به اقیانوس هند و در ادامه خلیج فارس متصل کند تا تجارت از داخل خاک چین با خاورمیانه تسهیل شود.

این مسیر یکی از کریدورهای هفتگانه یک کمر_یک جاده چین خواهد بود. از طرف دیگر اخیرا اعلام شده که پاکستان از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فرودگاهی این کشور دعوت به عمل آورده است. به نقل از Middle East Eye، پاکستان به کشورهای امارات و قطر برای سرمایه‌گذاری در این کشور چراغ سبز نشان داده است. چهارشنبه هفته گذشته اعلام شد که پاکستان در تلاشی ناامیدانه در حال مذاکره با امارات متحده برای سرمایه‌گذاری در یک ترمینال چندمنظوره است. در صورت امضای قرارداد، دبی کنترل 85 درصد از بندر کراچی را به دست خواهد گرفت.

روابط ایران و پاکستان

هرچند که بندر گوادر پاکستان رقیب سرسخت چابهار ایران محسوب می‌شود، اما دو کشور در راستای گسترش روابط اقتصادی و تجاری گام‌های مثبت زیادی را برداشته‌اند. اردیبشهت امسال رئیس‌جمهوری کشورمان به همراه نخست‌وزیر پاکستان نخستین بازارچه مرزی ایران و پاکستان را در مرز پیشین – مند افتتاح کرد تا سرآغاز فصل جدید در روابط اقتصادی دو کشور باشد. همچنین وزیر خارجه ایران اخیرا به پاکستان سفر کرد و ضمن موثر دانستن این سفر درباره سفر آتی رئیس‌جمهوری به اسلام‌آباد خبر داد.

عراق در آرزوی جایگزین شدن با کانال سوئز

همسایه غربی ایران در یک سال اخیر با رونمایی از ابرپروژه‌های خود و سرمایه‌گذاری بین‌المللی در این کشور بسیاری را متعجب ساخته است. توسعه بندر فاو و تبدیل آن به بزرگترین بندر کانتینری خاورمیانه از این قبیل پروژه‌هاست.

به نقل از Zawya، فاز نخست توسعه بندر فاو در سال 2025 به بهره‌برداری خواهد رسید. سرمایه‌گذاری در این فاز به میزان 4.7 میلیارد دلار بوده و ظرفیت این بندر تا 20 میلیون تن کالا در سال افزایش می‌یابد. طبق قراداد سال 2019 بین عراق و کره جنوبی، شرکت Daewoo E C کره جنوبی مبلغ 2.5 میلیارد دلار در زیرساخت‌های بندر فاو سرمایه‌گذاری می‌کند.

از طرف دیگر طراحی راه‌آهن برقی از بندر فاو تا شمال عراق (مرز ترکیه) نیز توسط ایتالیا در حال انجام است. به نقل از meed، بهمن 1401 راه‌آهن پرسرعت عراق وارد فاز طراحی شد. این پروژه که کانال خشک نام دارد به عنوان رقیب کانال سوئز (همچنین کریدور جنوب – شمال ایران) قلمداد شده و 1200 کیلومتر طول دارد. شرکت خدمات مهندسی ایتالیا با نام PEG سال 2020 میلادی برای انجام مطالعات امکان‌سنجی قطار پرسرعت عراق انتخاب شد. حضور چین و عربستان در صنعت نفت عراق و بازسازی بخش انرژی این کشور در ماه‌های اخیر مورد بحث رسانه‌های متعدد قرار گرفته است.

افزایش تحرکات دیپلماتیک در ترکیه

اقتصاد ترکیه در ماه‌های پس از انتخاب مجدد اردوغان به عنوان رئیس‌جمهوری مجدد دچار التهاب شده است. سرمایه‌های بسیار غربی‌ها از ترکیه خارج شده و این کشور درصدد است کمبود ارزی را با تکیه بر شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج فارس جبران کند. از طرف دیگر در چند سال اخیر ماجرای کشف میدان گازی مشترک با یونان عده‌ای را بر این داشت که ترکیه تا 20 سال آینده در منطقه با ادبیات متفاوتی صحبت خواهد کرد، اما خیلی زود مشخص شد که اردوغان دیگر توان بلندپروازی ندارد.

سیاست‌مدار کهنه‌کار ترکیه علاوه بر تغییرات گسترده در تیم اقتصادی‌ تحرکات دیپلماتیک خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نظیر امارات، قطر و عربستان افزایش داده است تا شاید بتواند دلارهای نفتی اعراب را برای ادامه روند توسعه زیرساخت‌ها و همچنین جلوگیری از رشد تورم در ترکیه جذب کند. به طور مثال، پس از افتتاح فرودگاه جدید استانبول (مورد نقد بسیاری از کارشناسان اقتصادی و حتی فعالان محیط‌زیست قرار گرفت.) رئیس‌جمهوری ترکیه سرمایه‌گذاری در فرودگاه اسبق (آتاتورک) را برای تبدیل شدن به پارک موزه بزرگ استانبول به قطر و امارات سپرد که این اقدام نیز ملی‌گرایان افراطی ترکیه را برآشفت.

دعوت کویت از سرمایه‌گذاران برای مناقصه بندر مبارک

جزیره بوبیان کویت به عنوان سومین جزیره بزرگ خلیج فارس (بعد از قشم و بحرین) جایگاه مهم استراتژیک را برای این کشور دارد، چراکه در مرز دریایی با عراق و ایران واقع شده است. بنابراین تثبیت جایگاه سرزمینی، توسعه جزیره و تزریق سرمایه و نیروی انسانی به آن منطقه برای کویتی‌ها اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. کویت از چند سال قبل طرح ساخت بندر استراتژیک مبارک در سواحل جنوب‌شرقی بوبیان را مطرح کرد که رد پای سرمایه‌گذاری چینی‌ها در آن نیز دیده شد.

به نقل از وزارت خارجه چین، تا اکتبر 2022، چین به عنوان دومین کشور تامین‌کننده منابع خارجی کویت در این کشور 410 میلیون دلار آمریکا سرمایه‌گذاری کرده است. حالا این کشور قصد دارد تا از سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها از سراسر دنیا برای فعالیت در بندر مبارک کویت دعوت به عمل بیاورد.

سه‌شنیه این هفته مطابق 8 آگوست 2023، کویت مناقصات جدید بندر مبارک را برگزار خواهد کرد. ارزش مبلغ سرمایه‌‌گذاری 1.32 میلیارد دلار برآورد شده که برای امکانات جدید نظیر ساختمان‌ها و مسیرهای دسترسی در نظر گرفته شده است.

نکته‌ی مهمی که در فعل و انفعالات کشورهای همسایه ایران دیده می‌شود همکاری و نزدیکی بیش از پیش همسایگان ایران با یکدیگر است. در بسیاری از پروژه‌های زیرساختی کشورهای ذکر شده رد پای همسایگان را می‌بینیم و حالا نگرانی بزرگ آن است که ایران با بهره‌گیری از استعدادهای بالقوه جغرافیایی و ژئوپلیتیکی همچنان در حال تماشای همسایگان باید.