مسیرهای درمان شایع ترین عارضه های دوران بارداری

به گزارش خبرگزاری مهر، معصومه بختیاری، درباره عوارض شایع بارداری گفت: در دوران بارداری ممکن است برخی عوارض و مشکلات بروز پیدا کنند که اغلب با درمان‌های ساده خانگی و دارویی برطرف می‌شوند. یکی از شایع‌ترین شکایات خانم‌های باردار تهوع و استفراغ است که معمولاً بین اولین و دومین قاعدگی فراموش‌شده آغاز می‌شود، یعنی بین هفته ۶ تا ۸ بارداری شروع می‌شود و معمولاً تا هفته ۱۴ تا ۱۶ بارداری ادامه می‌یابد و شدت آن متغیر است. اگرچه تهوع و استفراغ در بارداری معمولاً صبح‌ها شدیدتر است و به همین دلیل، بیماری صبحگاهی نام گرفته است، اما ممکن است در سراسر روز وجود داشته باشد. حدود سه‌چهارم خانم‌های باردار دچار عارضه تهوع و استفراغ می‌شوند که تا ۵۰ درصد موارد تا هفته ۱۴ و تا ۹۰ درصد موارد تا هفته ۲۲ بارداری برطرف می‌شود.

وی درباره درمان تهوع و استفراغ بارداری توضیح داد: درمان‌های معمول به ندرت باعث بهبود کامل این عارضه می‌شوند فقط تا حدی علائم را کاهش می‌دهند. یکی از اقداماتی که می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، تقسیم مواد غذایی دریافتی در وعده‌های بیشتر با حجم کمتر است. در واقع، اگر خانم باردار به جای سه وعده اصلی سنگین، در چند وعده با حجم کم غذا بخورد، در کنترل این عارضه بسیار مؤثر است. همچنین، مصرف گیاه زنجبیل یا داروهای گیاهی بر پایه زنجبیل، ویتامین ب ۶ و داروهای ضد تهوع و استفراغ با تجویز پزشک، در مواردی که تهوع و استفراغ طولانی و شدید وجود دارد، می‌تواند تا حدی به بهبود این عارضه کمک کند. البته، در مواردی تهوع و استفراغ آن‌قدر شدید است که باعث کاهش آب بدن و اختلالات الکترولیت ناشی از گرسنگی بدن می‌شود که می‌تواند با خطرات جدی همراه باشد. در چنین مواردی خانم باردار باید بستری و سرم‌درمانی شود.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا با اشاره به دیگر عارضه شایع بارداری، بیان کرد: عارضه شایع دیگر سوزش سر دل است که اغلب خانم‌های باردار از آن شکایت دارند. این عارضه در اثر بازگشت یا رفلاکس محتویات معده به قسمت تحتانی مری ایجاد می‌شود. یکی از دلایل آن می‌تواند شل شدن اسفنکتر تحتانی مری در اثر تغییرات هورمونی باشد. همچنین، جابه‌جایی رو به بالا و فشرده شدن معده به دلیل بزرگ شدن رحم، به‌ویژه در نیمه دوم بارداری، می‌تواند باعث بروز این عارضه شود. این عارضه در بیشتر خانم‌ها خفیف است و با رعایت مواردی مثل صاف دراز کشیدن یا کاهش حجم و افزایش وعده‌های غذایی و در نهایت، مصرف داروهای آنتی‌اسید برطرف می‌شود.

این متخصص زنان عارضه هرزه‌خواری یا پیکا را به‌عنوان یکی دیگر از عوارض گوارشی بارداری برشمرد و گفت: پیکا یا هرزه‌خواری اشتیاق خانم باردار برای خوردن مواد غذایی و گاه مواد غیرغذایی عجیب و غریب، مثل یخ، نشاسته و خاک است که شیوع آن حدود ۳۰ درصد برآورد شده است. برخی معتقدند که این عارضه ناشی از فقر شدید آهن است اما در مواردی این عارضه در خانم‌هایی که دچار کمبود آهن نبودند هم دیده شده است و حتی در مواردی این مصرف مواد غذایی غیرعادی بوده که باعث بروز فقر آهن شده است. همچنین، در مواردی ممکن است خانم باردار دچار ترشح بیش از حد بزاق شود. دلیل این عارضه روشن نیست اما به نظر می‌رسد ممکن است ناشی از تحریک غدد بزاقی، به‌ویژه در اثر خوردن موادی مثل نشاسته باشد.

بختیاری در ادامه به شیوع سردرد و کمردرد در خانم‌های باردار اشاره کرد و توضیح داد: سردردهای معمولی در دوران بارداری تقریباً همه‌گیر است اما در ۵ درصد موارد ممکن است خانم باردار شروع جدید سردرد یا نوع جدیدی از سردرد را تجربه کنند. این سردردها معمولاً به استامینوفن ساده جواب می‌دهند اما اگر شدید و مداوم بود خانم باردار باید برای بررسی‌های تخصصی به متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده شود. همچنین، ۷۰ درصد خانم‌های باردار ممکن است به کمردرد دچار شوند که اغلب خفیف است و به‌دنبال کشش شدید، هم شدن، بلند کردن اشیا یا راه رفتن زیاد رخ دهد. ملاحظاتی نظیر خم کردن زانوها موقع بلند کردن اجسام به جای خم کردن کمر، حمایت کمر با بالش هنگام نشستن، پرهیز از پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند و نامناسب می‌تواند تا حدی این دردها را تسکین دهد.

وی افزود: شکایات مرتبط با کمردرد با پیشرفت بارداری و بزرگ‌تر شدن جنین، افزایش می‌یابد. چاقی، سابقه کمردرد و افزایش وزن بیش از حد مجاز در دوران بارداری می‌تواند به این عارضه دامن بزند. گفتنی است گاهی این کمردردها می‌تواند تا چند سال پس از بارداری هم ادامه پیدا کنید. یکی از نکات مهم درباره این عارضه این است که تا زمانی که معاینه کامل ارتوپدیک انجام نشده است نمی‌توان کمردردهای شدید را ناشی از بارداری دانست. کمردردهای شدید در دوران بارداری ممکن است ناشی از علل ناشایع دیگری مثل پوکی استخوان مرتبط با بارداری، بیماری‌های دیسک بین مهره‌ای، آرتروز ستون فقرات یا التهاب مفاصل باشد. کمردردهای خفیف و معمول بارداری معمولاً به داروهای ضد درد، مثل استامینوفن و شل‌کننده‌های عضلانی، حرارت و کمپرس گرم و استراحت، به‌خوبی پاسخ می‌دهند. ورزش‌های تقویت عضلات کمر و بستن کمربند، با تجویز پزشک نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

بختیاری، واریس‌ها را از جمله دیگر عوارض شایع بارداری دانست و گفت: واریس‌های ساق پا معمولاً زمینه مادرزادی دارند که با افزایش سن به‌تدریج بروز می‌یابند. هر عاملی باعث فشار بر عروق تحتانی شود، مثل بزرگ شدن رحم، واریس پا را تشدید می‌کند. واریس ساق پا با پیشرفت بارداری و به‌ویژه با ایستادن‌های طولانی تشدید می‌شود. گاه علائم آن خفیف، یعنی فقط تغییرات ظاهر پا یا احساس ناراحتی در پایان روز است و گاهی شدید است و خانم باردار به استراحت طولانی و بالا نگه‌داشتن پا برای کاهش درد و ناراحتی نیاز دارد. افزون بر این اقدامات، گاهی پوشیدن جوراب‌های مخصوص واریس نیز تجویز می‌شود.

وی ادامه داد: در موارد کم، ممکن است واریس در ناحیه تناسلی خانم باردار رخ دهد که می‌تواند همزمان با واریس ساق پا و یا در غیاب آن باشد. این واریس‌ها اغلب حجیم و مشکل‌ساز نیستند. اما در موارد نادر ممکن است حجیم باشد و درد یا پارگی عروق و خونریزی را به دنبال داشته باشد که در این موارد پوشیدن جوراب‌شلواری‌های مناسب توصیه می‌شود و اگر واریس خیلی شدید، باشد استفاده از پدهای مخصوص ساخته شده از پلاستیک اسفنجی در ناحیه تناسلی تجویز می‌شود.

بختیاری درباره هموروئید، به‌عنوان یکی از عوارض دوران بارداری، توضیح داد: هموروئید همان اتساع یا واریسی شدن وریدهای ناحیه رکتال یا مقعد است که می‌تواند بر اثر فزایش فشار بر وریدهای لگنی ایجاد شود اما اغلب پیش از بارداری به‌طور خفیف وجود داشته است و در بارداری عود می‌کند. شیوع این عارضه حدود ۴۰ درصد است و استفاده از بی‌حسی موضعی، نشستن در آب گرم و استفاده از مواد غذایی نرم‌کننده مدفوع می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. البته در صورتی که در وریدهای واریسی، لخته ایجاد شود که ترومبوز نامیده می‌شود و درد شدید به دنبال دارد، مداخله جراحی با بی‌حسی موضعی برای خارج کردن لخته انجام می‌شود.

وی در پایان اختلالات خواب را یکی از شکایات رایج خانم‌های باردار دانست و توضیح داد: این دسته از اختلالات از اوایل بارداری بروز می‌یابند و برخی از خانم‌های باردار از احساس خستگی و افزایش نیاز به خواب ابراز ناراحتی می‌کنند. این عارضه می‌تواند ناشی از افزایش سطح هورمون پروژسترون در دوران بارداری باشد. مشکلات عمومی دیگر، مثل تنگی نفس و تکرر ادرار هم می‌توانند بر کیفیت و کمیت خواب اثرگذار باشند. عواملی مثل چاقی و افزایش وزن بیش از حد مجاز در دوران بارداری می‌تواند بر کمیت و کیفیت خواب را کاهش دهد. همچنین، با پیشرفت بارداری کیفیت خواب کاهش می‌یابد و خواب‌های روزانه کوتاه و استفاده از خواب‌آورهای ملایم، مثل دیفن هیدرامین، می‌تواند کمک کننده باشد.