بازار سرمایه؛ اهرم شرکت‌های دانش‌بنیان

در ابتدای این نشست مهسا قربانی، فعال در حوزه کسب‌و‌کارهای نوپا در پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان و فناور سپهربوم راد، پیرامون شرکت‌های دانش‌بنیان توضیحاتی مطرح کرد. او نخست تعریف مشخصی از شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرد و گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان به شرکت‌هایی گفته می‌شوند که بر پایه دستاوردهای علمی و فناورانه راه‌اندازی می‌شوند. درواقع واژه علمی و فناورانه که در دنیا برای شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان استفاده می‌شود، شرکت‌هایی با فناوری‌های جدید و خلاقانه را هدف قرار می‌دهد. اما نکته حائز اهمیت علت توجه و اهتمام زیاد به شرکت‌های دانش‌بنیان است. دلیل این توجه را می‌توان بهبود اقتصادی کشورها عنوان کرد. یکی از مهم‌ترین معضلاتی که کشورهای در حال توسعه با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، بیش‌فعالی بخش‌های غیرمولد و ناکارآ در تقسیم کیک اقتصادی است. از این رو توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند همچون پلی کشورهای درحال‌توسعه را از ورطه وابستگی‌های مختلف فناورانه برهاند.

او در ادامه افزود: یکی از موضوعات قابل تاکید در این زمینه توجه به اقتصاد دانش‌بنیان است. اقتصاد دانش‌بنیان با خلق علم، تحصیل، یادگیری و کاربردی‌سازی دانش شناخته می‌شود. وقتی اظهار می‌شود که شرکتی دانش‌بنیان است باید دسته‌بندی مشخصی پیرامون میزان تاثیرگذاری این شرکت‌ها بر تولید ناخالص داخلی کشورها انجام پذیرد. دستورالعمل‌ها و تصمیمات پرفروغی حول افزایش نقش شرکت‌های دانش‌بنیان گرفته شده است. به‌تازگی شاهد آن هستیم که دسته‌بندی شرکت‌های دانش‌بنیان توسط معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور دچار دگرگونی شده و شرکت‌های دانش‌بنیان به سه دسته شرکت‌های نوپا، شرکت‌های نوآور و فناور تقسیم‌بندی شده‌اند. در این میان یکی از معیارهای اصلی در رتبه‌بندی این شرکت‌ها، رتبه‌بندی براساس فروش ناخالص آنهاست. در‌حال‌حاضر نیز تلاش‌های بسیاری برای جهت‌دهی و هدایت شرکت‌های مختلف به دسته بالاتر و برتر در حال انجام است. در شرایط فعلی حدود ۷۵درصد از تولید ناخالص کشور انگلستان توسط شرکت‌های NTBH (شرکت‌های فناوری‌محور) صورت می‌پذیرد.

او در ادامه نقش سیاست‌ها و اقدامات بازار سرمایه در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان پرده برداشت و گفت: از سیاست‌های حائز اهمیت در این راستا، سیاست‌های ابلاغی اصل ۴۴ است. همچنین برنامه ۴ و ۵ و ۶ توسعه به همراه سند چشم‌انداز ۲۰ساله کشور اجماع همه‌جانبه‌ای بر توجه بر اقتصاد دانش‌بنیان دارند. در همین راستا دارایی فکری شرکت‌های نوپا همچون نگینی در اقیانوس سختی‌هاست و باید به آن اهتمام ویژه‌ای شود. بر همین اساس است که در بعضی کشورها دارایی فکری شرکت‌های دانش‌بنیان را ارزش‌گذاری می‌کنند و جایگاه ویژه‌ای برای آن قائل‌اند.

تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان

روش‌های متعددی از قبیل تامین مالی‌های سنتی، غیر‌سنتی از طریق منابع داخلی و خارجی به منظور تامین منابع مورد‌نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان و کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط وجود دارد. یکی از انواع روش‌های تامین مالی، تامین مالی از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم است؛ به طوری که در تامین مالی به روش مستقیم، شرکت دانش‌بنیان با جذب سرمایه‌گذار خارجی، سرمایه موردنیاز را تامین کرده و طبق قرارداد، منابع بخصوصی را برای سرمایه‌گذاران تعیین می‌کند. در تامین مالی به روش غیرمستقیم، سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به تملک شرکت دانش‌بنیان و خرید سهام آنها ندارند و نظارتی بر اجرای فرآیندهای پروژه و فعالیت‌های شرکت به عمل نخواهد آمد. با این وجود خیلی از این روش‌ها در کشور راه‌اندازی نشدند.

چالش‌های تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان

یکی از اصلی‌ترین چالش‌های تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان منابع محدود مالی شرکت‌ها و وابستگی زیاد به منبع خارجی اظهار کرد؛ به‌طوری‌که تعداد زیادی از این شرکت‌ها سیستم حسابداری ضعیفی دارند. دسترسی سخت به اطلاعات شفاف مالی و غیرمالی از جمله چالش‌هایی است که شرکت‌های نوپا و فناورمحور با آن روبه‌رو هستند. با این وجود شرکت‌های دانش‌بنیان از حمایت‌های بسیار اندک مالی در کنار هزینه اجاره بالا و فقدان منابع مالی مستقل داخلی در شرکت‌ها رنج می‌برند. فرآیند پیچیده دریافت اعتبارات بانکی و بالا بودن نرخ سود بانکی به همراه وثیقه‌های بالا، مشکلات ناشی از تحریم‌ها، مشکلات حوزه مالیاتی و نبود مکانیزم خرید تضمینی محصولات این شرکت‌ها از جمله چالش‌های اساسی است که دامن‌گیر توسعه این شرکت‌هاست.

در بخش دیگر این نشست، سیدمهدی علم‌الهدی، سرپرست معاونت توسعه بازار فرابورس، با اشاره به تسهیل دستورالعمل پذیرش دانش‌بنیان‌ها اظهار کرد: اقدامات زیادی درخصوص پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفته است. در روزهای اخیر نیز دستورالعمل مشخص و ویژه‌ای برای پذیرش شرکت‌های نوپا تنظیم شده که هیات‌مدیره سازمان بورس در حال بررسی آن است. علم‌الهدی همچنین درباره طرح جدید کراودفاندینگ (تامین مالی جمعی) افزود: این طرح که اخیرا در دست واکاوی قرار گرفته، مربوط به تامین مالی پروژه‌های ارزی است تا بتوان از طریق بازار سرمایه اقدامات موثری در زمینه تامین مالی این پروژه‌ها انجام داد.

ندا بشیری، معاون خدمات مالی تامین سرمایه تمدن، نیز در انتهای این پیش‌نشست حول تامین مالی شرکت‌های نوپا اظهارکرد: روش تامین مالی توسط صندوق‌ها امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین و موثرترین روش‌های تامین مالی طرح‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح دنیا مطرح شده است. می‌توان در تامین مالی شرکت‌ها سبد‌های مختلفی به صورت تامین از چند نوع صندوق را هدف قرار داد. در این زمینه ریسک شهرت در خدمات مالی که با از بین رفتن منابع ذی‌نفعان مرتبط است باید در انواع روش‌های تامین مالی در نظر گرفته شود.

• مستند سقوط ۹۹ بورس
• نقش بازار سرمایه در تامین مالی شرکت‌های تولیدی
• همت آغازین تامین مالی جمعی
• تامین مالی بنگاه‌های تولیدی در اولویت تمدن
• سودآوری فولاد مبارکه به نفع سهام عدالت