سه گانه تحول در معادن

روز دوم دومین همایش معدن‌‌کاری دیجیتال به همت گروه رسانه‌‌ای «دنیای‌‌اقتصاد» چهارشنبه هفته گذشته در محل هتل المپیک برگزار شد. امید اصغری عضو هیات‌‌علمی دانشکده مهندسی معدن، سمیه خلوصی معاون برنامه‌‌ریزی و توانمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، رضا باقری‌‌اصل معاون امور دولت، مجلس و استان‌‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سهراب صادقی‌‌زاده مدیر گروه محصولات کارخانه‌‌ای شرکت همکاران‌‌سیستم، رسول سراییان مدیرعامل شرکت سیما آترون و هومن عسکری‌‌نسب عضو هیات‌‌علمی دانشکده مهندسی معدن و نفت دانشگاه آلبرتا، سخنرانان اصلی این بخش از همایش بودند. در این مراسم سخنرانان بر اهمیت و ضرورت استفاده از تکنولوژی‌‌های روز در صنعت معدن تاکید کردند.

از مهم‌‌ترین محورهای صحبت‌‌های سخنرانان می‌‌توان به «ضرورت سرمایه‌‌گذاری شرکت‌‌ها در بخش تحقیق و توسعه»، «افزایش دانش سرمایه انسانی فعال در بخش معدن» و «لزوم تغییر در نگرش و فرهنگ سازمانی برای پذیرش هرچه بیشتر تغییرات در حوزه معدن‌‌کاری» اشاره کرد که می‌‌توان از آنها به‌‌عنوان مثلت تحول بنگاه‌‌های معدنی یاد کرد.

معد‌‌ن‌‌کاری دیجیتال؛ آینده صنعت

‌‌اولین سخنران روز دوم مراسم معدن‌‌کاری دیجیتال، امید اصغری، دبیر علمی همایش و عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران و استاد مدعو دانشگاه آلبرتای کانادا بود. اصغری در صحبت‌‌های خود به پروژه‌‌ای که طی آن تجربیات جهانی و تکنولوژی‌‌های پیشرفته در حوزه معدن‌‌کاری مورد بررسی قرار گرفته است اشاره کرد. این پروژه ملی با عنوان «پژوهش در حوزه هوشمندسازی معادن ایران» در سال 1400 به دانشگاه تهران و یونیدرو سپرده شد و تیمی از متخصصان داخلی و خارجی روی آن مشغول فعالیت هستند. در این پروژه پنج‌‌معدن سنگ‌‌آهن سنگان، طلای زرشوران، سنگ‌‌آهن گل‌‌گهر، سرب و روی مهدی‌‌آباد و زغال‌‌سنگ طبس مورد بررسی قرار گرفته‌‌اند. استاد مدعو دانشگاه آلبرتای کانادا در خصوص این پروژه گفت: «اهداف اصلی این پروژه بررسی تجربیات جهانی، جایگاه تکنولوژی‌‌های روز دنیا در حوزه معدن، هوش مصنوعی در معدن و جایگاه اینترنت‌‌اشیا، روباتیک، کلان‌‌داده‌‌ها و بلاک‌‌چین در معدن بود.» او افزود: «در واقع محورهایی همچون ارزیابی نقش تکنولوژی‌‌های روز در بهبود روندها در معدن‌‌کاری، ایجاد سامانه برای بررسی ظرفیت هوشمندسازی و ارائه نقشه راه برای برای هوشمندسازی معدن‌‌کاری در معادن روباز و زیرزمینی در دستور کار قرار گرفته است.»

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران در مورد ضرورت هوشمندسازی معدن‌‌کاری هم بیان کرد: «دلایل زیادی برای هوشمند‌‌سازی معادن وجود دارد. به‌‌عنوان مثال، هوشمندسازی باعث افزایش کارآیی در معادن می‌‌شود و ریسک خطا در تصمیم‌‌گیری را کاهش و سرعت آن را افزایش می‌‌دهد. همچنین معدن‌‌کاری هوشمند باعث افزایش ایمنی برای نیروی انسانی در معادن، بهبود رویه‌‌ها در زنجیره تامین و لجستیک و افزایش پایداری زیست‌‌محیطی می‌‌شود.» اصغری در ادامه با اعلام اینکه امکان وجود معدن تمام‌‌هوشمند وجود دارد، افزود: «در حال حاضر در کره‌‌جنوبی و شیلی معادن تمام‌‌هوشمند وجود دارد، اما تبدیل معادن سنتی به تمام‌‌هوشمند بسیار زمان‌‌بر و هزینه‌‌بر است. تبدیل ‌‌معدن سنتی به تمام‌‌هوشمند نیازمند 8 تا 10سال زمان است و براساس یک مطالعه در آفریقای‌‌جنوبی این کار به 223میلیون دلار سرمایه‌‌گذاری نیاز دارد. وی با بیان اینکه در حال حاضر از میان استارت‌‌آپ‌‌های بزرگ جهان، پنج‌‌شرکت در حوزه معدن‌‌کاری هوشمند فعالیت می‌‌کنند، گفت: «به‌‌منظور تبدیل معادن سنتی به معادن هوشمند زیرساخت‌‌هایی باید تامین شود. اولین مورد تغییر فرهنگ در این صنعت است. باید معضل مقاومت در برابر تغییر را که در همه سطوح (از مدیر تا کارگر) وجود دارد حل کرد و دانش فعالان در این حوزه را افزایش داد.» استاد مدعو دانشگاه آلبرتای کانادا با بیان اینکه دو چارچوب اساسی برای هوشمندسازی وجود دارد، بیان کرد: «در دوسطح نوآوری و نیروی کار و توسعه مهارت باید تغییرات لازم اجرایی شود. در بخش نوآوری هزینه تحقیق و توسعه در شرکت‌‌ها باید افزایش پیدا کند، موسسات تحقیقاتی متمرکز ایجاد شود، حفاظت از مالکیت فکری تقویت شود و سیاست‌‌های انتقال تکنولوژی در دستور کار قرار گیرد. در بخش نیروی کار، کیفیت آموزش در علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات باید بهبود پیدا کند و برنامه‌‌های آموزشی برای ارتقای دانش مهندسان معدن در دستور کار قرار گیرد و دروس مرتبط با معدن‌‌کاری دیجیتال به سرفصل دوره کارشناسی اضافه شود تا دانشجویان با مباحثی همچون هوش مصنوعی و علم داده آشنایی بیشتری داشته باشند.» در ادامه، این عضو هیات‌‌علمی دانشگاه تهران به تکنولوژی‌‌های روز مورد استفاده در معادن دنیا اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر از هوش مصنوعی و کلان‌‌داده‌‌ها برای مدل‌‌سازی در حوزه اکتشاف استفاده زیادی می‌‌شود و این امر در بحث استخراج استفاده از داده‌‌ها به‌‌صورت برخط برای افزایش سرعت در تصمیم‌‌گیری اهمیت زیادی دارد. همچنین در بخش فرآوری، علم داده در حوزه اتوسمپلینگ بسیار مورد توجه است و برای بهبود مدیریت فروش توجه‌‌ها به سمت بلاک‌‌چین جلب شده است.» در انتها اصغری به استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی در آموزش نیروهای معدن قبل از شروع کار اشاره و بر نقش معدن‌‌کاری هوشمند در افزایش ایمنی کارکنان و اقتصاد سبز تاکید کرد.

تاخیر داریم ولی دیر نشده است

سخنران دوم مراسم، سمیه خلوصی، معاون برنامه-ریزی و توانمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) بود. وی در صحبت-های خود به برنامه‌‌های ایمیدرو در راستای هوشمندسازی و تحول دیجیتال در معادن ایران اشاره کرد و گفت: «در هوشمندسازی معادن در ایران کمی تاخیر کرده‌‌ایم اما هنوز برای این کار دیر نشده است.» معاون ایمیدرو با اشاره به اینکه در آستانه برنامه هفتم قرار داریم و به همین جهت ایمیدرو، سند اولیه مرتبط با تحول دیجیتال و هوشمندسازی معادن را آماده کرده است، افزود: «از سال 2022 تا 2025 سرمایه‌‌گذاری کشورهای جهان در حوزه دیجیتال دوبرابر شده است. به‌‌عنوان مثال، عربستان سعودی 9میلیارد دلار در حوزه فناوری‌‌های نو سرمایه‌‌گذاری کرده است. همچنین کانادا و استرالیا در حال استفاده از این فناوری‌‌ها در صنایع مختلف هستند و از 50شرکت بزرگ در فناوری‌‌های پیشرو چهارشرکت در حوزه فولاد مشغول فعالیت هستند.» خلوصی در ادامه به چالش‌‌های پیش‌‌رو برای هوشمندسازی معادن ایران اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر داده‌‌های مناسبی برای سیاستگذاری در اختیار نداریم و برای برنامه‌‌ریزی دقیق نیاز به کلان‌‌داده‌‌ها احساس می‌‌شود. همچنین با عقب‌‌ماندگی تاریخی در حوزه اکتشاف روبه‌‌رو هستیم که دلیل این مساله آن است که تاکنون در ایران بیشتر از معادن روباز استفاده شده است. طبیعی است که به‌‌زودی باید به سمت استخراج از عمق برویم که در این حوزه معدن‌‌کاری هوشمند می‌تواند کمک‌‌کننده باشد. کمبود ماشین‌‌آلات از دیگر مشکلات در حوزه معدن‌‌کاری است که در این حوزه هم معدن‌‌کاری هوشمند می‌‌تواند تا حدودی مشکلات را کاهش دهد.» در ادامه معاون ایمیدرو به راهکارهای تسریع مسیر هوشمندسازی معادن ایران اشاره کرد و گفت: «برای تسریع روند تبدیل معادن سنتی به معادن هوشمند لازم است سیاستگذاری و تحلیل براساس داده‌‌های هوشمند باشد و حمایت جسورانه از نوآوری به وسیله صندوق‌‌های جسورانه صورت پذیرد. علاوه بر این موارد باید خرید و انتقال فناوری‌‌های نوین به داخل کشور در دستور کار قرار گرفته و سرمایه انسانی از طریق رابطه پویا بین صنعت و دانشگاه تقویت شود.» خلوصی با اشاره به نقش تسهیل‌‌گرانه و حمایت‌‌گرانه ایمیدرو در این حوزه افزود: «برای توسعه سرمایه انسانی لازم است تا استادان مجرب و تکنولوژی به‌‌روز به داخل کشور انتقال پیدا کند تا به وسیله آن سرمایه انسانی در کشور تقویت شود. در کنار این مساله با توجه به تاکید وزیر به نوآوری و افزایش کیفیت تولید و افزایش بهره‌‌وری، در همین راستا صندوق‌‌های جسورانه می‌‌توانند ریسک پروژه‌‌ها را کاهش دهند تا بنگاه‌‌ها بتوانند بهره‌‌وری خود را افزایش دهند.»

خلوصی در خصوص برنامه‌‌های ایمیدرو برای معدن‌‌کاری هوشمند هم گفت: «ایمیدرو در این زمینه برنامه‌‌هایی را در دستور کار دارد که از مهم‌‌ترین آنها می‌‌توان به عارضه‌‌یابی و به اشتراک گذاشتن تجربیات در حوزه دیجیتال، ایجاد هاب هوشمندسازی دیجیتال در ایمیدرو، ارزیابی بلوغ دیجیتال شرکت‌‌های معدنی و صنایع معدنی و استخراخ فرصت‌‌های سرمایه‌‌گذاری در فناوری‌‌های نسل چهارم و حمایت از شرکت‌‌های دانش‌‌بنیان اشاره کرد.» معاون ایمیدرو، به مشکلات در مسیر هوشمندسازی معادن اشاره کرد و افزود: «یکی از مشکلات مقاومت معدن‌‌کاران در تمام سطوح برای تغییر است که در این باره لزوم فرهنگ‌‌سازی احساس می‌‌شود. مشکل دیگر، هزینه بالای هوشمند‌‌سازی است. دلیل این هزینه بالا آن است که بعضی از بخش‌‌ها برای نصب تجهیزات جدید باید تعطیل شوند که این امر هزینه سنگینی را به بنگاه‌‌ها تحمیل می‌‌کند. در کنار این مساله هزینه سرمایه‌‌گذاری برای هوشمندسازی معادن بسیار سنگین‌‌تر از ارقام مرسوم سرمایه‌‌گذاری در این بخش است. به‌‌عنوان مثال، براساس بررسی‌‌های انجام‌‌شده، برای هوشمندسازی فولادمبارکه به 2میلیارد دلار سرمایه نیاز است.» در انتها خلوصی به دیدگاه محافظه‌‌کارانه و امنیتی در مورد هوشمندسازی معادن اشاره کرد و آن را همراه با مشکلات در زیرساخت‌‌های اینترنت کشور جزو موانع جدی هوشمندسازی معادن برشمرد.

سهم آی‌تی از تولید باید افزایش یابد

رضا باقری‌‌اصل، معاون امور دولت، مجلس و استان‌‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دیگر سخنران روز دوم همایش بود. وی در ابتدا به جایگاه اقتصاد دیجیتال در سیاست‌‌های ابلاغی برنامه هفتم توسعه اشاره کرد و گفت: «براساس این سیاست‌‌ها رشد سالانه 8درصدی در این برنامه باید با افزایش بهره‌‌وری کلیه عوامل تولید صورت بگیرد که یکی از راهکارها برای این مساله استفاده از ظرفیت‌‌های فناوری‌‌های نوین است. محور دیگر تقویت زیرساخت‌‌ها برای مقابله با تهدید‌‌های امنیتی است. همچنین هوشمندسازی و دولت الکترونیک از دیگر محورهای سیاست‌‌های ابلاغی برنامه هفتم است.» باقری‌‌اصل به تغییرات عمده در حوزه اقتصاد دیجیتال اشاره کرد و گفت: «سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد جهانی در سال 2020 معادل 5/ 15‌‌درصد بود که این رقم در سال 2025 به 3/ 24‌‌درصد خواهد رسید. همچنین پیش‌‌بینی می‌‌شود که اقتصاد دیجیتال در آسیا سالانه 21‌‌درصد رشد داشته باشد. همچنین رشد تولید داخلی بخش تکنولوژی در ایران در سال 98 معادل 1/ 19‌‌درصد در سال 99، 1/ 34‌‌درصد و در سال 1401 معادل 1/ 13‌‌درصد بوده که نشان‌‌دهنده اهمیت این بخش در اقتصاد جهانی و اقتصاد ایران است.» معاون وزیر ارتباطات در انتهای صحبت‌‌های خود به تشکیل گمرک تخصصی IT در منطقه آزاد پیام در آینده نزدیک اشاره کرد و وعده داد که مبادلات در این حوزه تسهیل خواهد شد. همچنین این مقام مسوول تاکید کرد: هدف‌‌گذاری برنامه هفتم برای سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کشور معادل 15‌‌درصد است که در همین راستا در لایحه بودجه کاهش مالیات سکوهای داخلی و اختصاص بخشی از عوارض واردات تلفن همراه به شرکت‌‌های فناوری در دستور کار قرار گرفته است.

سخنران بعدی مراسم، سهراب صادقی‌‌زاده، مدیر گروه محصولات مدیریت کارخانه‌‌ای شرکت همکاران‌‌سیستم بود که در صحبت‌‌های خود بر نقش فناوری‌‌های نوین در تعمیر و نگهداری ماشین‌‌آلات معدنی تاکید کرد. در همین خصوص صادقی‌‌زاده گفت: «به طور کلی هوشمندسازی معادن در سه‌‌بخش کاهش هزینه نگهداری و تعمیرات، افزایش بهره‌‌وری و کاهش توقفات و ایمنی پرسنل می‌‌تواند موثر باشد. در حال حاضر در جهان به طور میانگین به ازای هر توقف 180‌‌هزار دلار به شرکت‌‌های معدنی هزینه تحمیل می‌‌شود. همچنین در سال 2021، 37نفر در معادن آمریکا جان خود را از دست دادند که بخش اعظم این مشکلات، با استفاده از تکنولوژی‌‌های نوین در تعمیر و نگهداری ماشین‌‌آلات معدنی قابل پیشگیری است.» وی در مورد مزایای هوشمندسازی معادن افزود: «هوشمندسازی معادن باعث خواهد شد که در سیستم نگهداری یکپارچگی ایجاد شود. به این صورت که بین بخش‌‌های مالی، انبارداری و... ارتباط اتوماتیک و برخط وجود داشته باشد. همچنین استفاده از اینترنت اشیا و اتصال قطعات هوشمند به ماشین‌‌آلات باعث خواهد شد تا امکان مشاهده برخط مواردی همچون دمای موتور، میزان مصرف سوخت و وضعیت روغن ماشین فراهم شود و هر زمانی که هر یک از موارد از محدوده مجاز خارج می‌‌شود به صورت اتوماتیک این موارد به مسوول مربوطه گزارش شود. ارسال اتوماتیک اعلام خرابی از دیگر مزایای استفاده از تکنولوژی‌‌های به‌‌روز است»

رسول سراییان، مدرس و مشاور تحول دیجیتال و مدیرعامل شرکت سیما آترون، یکی دیگر از سخنرانان مراسم به ارائه طرح هدهد (هوشمندی دیجیتال با هدایت دانش‌‌بنیان) پرداخت. سراییان تاکید کرد که این طرح ایمیدرو را می‌‌توان به‌‌عنوان بسته حمایتی برای شرکت‌‌های معدنی درنظر گرفت. این مدرس دانشگاه با اشاره به نقش تکنولوژی در درآمد سرانه کشورها گفت: «هدف اصلی در سرمایه‌‌گذاری سود اقتصادی است بنابراین همه تکنولوژی‌‌ها باید در این راستا مورد استفاده قرار گیرند. در حال حاضر بین کشورهایی که از تکنولوژی‌‌های نوین در تولید استفاده کردند و کشورهایی که از این تکنولوژی‌‌ها استفاده نکردند شکاف 5/ 4برابری در درآمد سرانه وجود دارد.» او در ادامه به ساختار طرح هدهد اشاره کرد و گفت: «در اولین بخش ارزیابی بلوغ شرکت‌‌ها برای آنها ارسال شد. بعد از این مرحله منابع لازم برای تحلیل جمع‌‌آوری شد. این منابع شامل مشاهده ساختار شرکت‌‌های معدنی در دیگر کشورها، تحلیل اسناد بالادستی و ارزیابی نظر مدیران شرکت‌‌های داخلی بود.» در ادامه سراییان با اشاره به اینکه در این طرح پیشنهادی وظایفی برای سایر وزارتخانه‌‌ها و بخش‌‌های دولتی برای ‌‌گذار هرچه سریع‌‌تر صنعت معدن کشور به معدن‌‌کاری هوشمند در نظر گرفته شده است، گفت: «به منظور حرکت به سمت معدن‌‌کاری دیجیتال 71اقدام در پنج محور برای دستگاه‌‌های اجرایی در نظر گرفته شده است. این پنج محور شامل تقویت سرمایه انسانی، سرمایه‌‌گذاری‌‌ها و مشوق‌‌های دولت، نوآوری در زیرساخت‌‌‌‌ها و امنیت فراگیر است.» وی در انتها تاکید کرد که دولت باید پیشنهادها و دغدغه‌‌های شرکت‌‌ها را در نظر گرفته و به آنها‌‌ توجه لازم را داشته باشد.

• نقش دانش‏‏‌بنیان‏‏‌ها در فولاد
• توجه «ومعادن» به کل زنجیره تولید فولاد
• جزو ۱۰ قدرت معدنی دنیا هستیم
• کسب درآمد ۲۵۵ هزار میلیاردی از سوی چادرملو
• حرف‌های روی میزمانده بخش معدن