دولت برای مدیریت ناترازی بنزین چه کرد؟

به‌ گزارش ایران اکونومیست، اکنون روزانه ۲۵۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی در ایران مصرف می‌شود که با هر تراز جهانی و با هر کشوری مقایسه شود، بسیار بالا و ۵ تا ۶ برابر استاندارد دنیاست. با وجود آنکه همه بخش‌های کشـور بر لزوم کاهش مصرف انـرژی تأکیـد دارنـد، امـا بـه‌ دلیـل پرداخـت یارانـه بـالا از سوی دولـت بـرای حامل‌هـای انـرژی و پرداخـت نشدن قیمـت واقعـی ایـن حامل‌هـا توسـط مصرف‌کننـدگان، هیچ کـدام از بخش‌هـا بـه‌دنبـال بهینه‌سـازی نیسـتند.

از همیـن روست کـه نه نیروگاه‌ها به‌دنبـال افزایش بازده خـود می‌رونـد و نـه بخـش صنعـت، فناوری روز را بـه خدمـت می‌گیـرد تـا هزینـه انـرژی خـود را کاهـش دهـد. ایـن موضـوع در مصرف بنزیـن نیـز بـه‌ شـدت قابل توجه است. بنزیـن کـه بـه‌ عنـوان سـوخت خودروهـای سـواری اسـتفاده می‌شود، بـه‌ دلیـل آنکـه با نوع مصرف خودروهـای بـا کیفیـت روز جهـان فاصلـه دارنـد، همچنیـن بـه‌ دلیـل پایین‌بـودن قیمـت، جـزو پرمصرف‌ترین حامل‌هـای انـرژی کشـور اسـت.

از سـوی دیگـر، تفـاوت فاحـش قیمـت ایـن حامـل انـرژی بـا کشـورهای همسـایه کـه در مـواردی تـا ۸۰ درصـد نیـز بـرآورد می‌شـود، سبب شـده قاچـاق بـا هر هزینـه‌ای، بـرای برخی افـراد جـذاب و اقتصـادی باشـد. بـه‌ دلیـل پرداخـت یارانـه بـالا از سوی دولـت بـرای حامل‌های انـرژی در ایـران و پرداخـت نکردن قیمت واقعـی این حامل‌ها توسـط مصرف‌کننـدگان، هیـچ‌کـدام از بخش‌هـا به‌دنبـال بهینه‌سـازی نیستند.

اکنون سـالانه ۸۰ میلیـارد دلار یارانـه سـوخت در کشـور پرداخـت می‌شـود و ایـن در شـرایطی اسـت کـه سـال ۱۴۰۱ مجمـوع درآمدهـای نفتـی کشـور ۴۳ میلیـارد دلار بـود که ایـن اعـداد نشـان می‌دهـد ایـران حـدود ۲ برابـر درآمدهـای نفتـی خـود را صـرف پرداخـت یارانـه انـرژی کـرده اسـت.

تازه‌ترین ترازنامـه انـرژی کشـور شـدت مصـرف فرآورده‌هـای نفتـی را ۱.۴ برابـر میانگیـن سـرانه مصـرف جهانـی گـزارش می‌کند. اگر چـه ایـن اعـداد به‌خودی‌خود بسـیار بـزرگ هسـتند، امـا زمانـی کـه آن را بـا اعـداد بودجـه و عملکـرد آن در سـال ۱۴۰۱ مقایسـه کنیـم، عمـق فاجعـه مشـخص می‌شـود.

جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز در خردادماه درباره جدی شدن این روند ناترازی هشدار داده و گفته است: مصرف روزانه بنزین کشور ۱۱۰ میلیون لیتر است و مصرف و تولید سربه‌سر شده‌اند. سالانه بیش از یک میلیون خودرو عرضه می‌شود و هیچ خودرویی هم اسقاط نمی‌شود، در صورت ادامه این روند، ما به ناترازی بنزین خواهیم رسید و واردکننده خواهیم شد.

وی از صدور سالانه حدود ۱.۲ میلیون کارت سوخت نوشماره برای خودروهای نو (معادل مصرف ۳.۵ میلیون لیتر بنزین در روز و ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه تبریز به تنهایی) خبر داده و ابراز نگرانی کرده است: روند کنونی مصرف بنزین را نمی‌توان با احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین مدیریت کرد و در صورت ادامه این روند، ما به ناترازی بنزین خواهیم رسید و واردکننده خواهیم شد.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در حالی درباره رشد فزاینده مصرف بنزین در کشور هشدار داده است که در ماه‌های ابتدایی سال بوده و این روند در ماه‌های پیش رو به‌ویژه در فصل تابستان باز هم افزایش خواهد یافت.

تولید و توزیع بنزین در آستانه ناترازی

اما وزارت نفت برای حل ناترازی دو راهکار را در دستور کار خود قرار داده، آن طور که جواد اوجی - وزیر نفت - به‌ تازگی اعلام کرده به‌ دلیل افزایش مصرف بنزین، در این حوزه با ناترازی روبه‌رو شدیم اما توانستیم بنزین مورد نیاز مردم در تابستان امسال را در شرایطی تأمین کنیم که مصرف بنزین به بیش از ۱۴۰ میلیون لیتر در روز رسیده بود، اما هیچ جایگاهی با کمبود بنزین مواجه نشد.

به گفته وی در ادامه ما برای مدیریت موضوع ناترازی بنزین بر دو اقدام متمرکز هستیم؛ نخست اتخاذ سیاست‌های غیرقیمتی که بر این اساس توانستیم مصرف بنزین را مدیریت کنیم و دوم بهره‌برداری هر چه سریع‌تر از پالایشگاه‌های در حال احداث که ان‌شاءالله دو پالایشگاه جدید را تا پایان دولت عملیاتی می‌کنیم.

رشد فزاینده مصرف سوخت در کشور به ویژه پس از افول همه‌گیری ویروس کرونا در شرایطی اتفاق افتاده است که اگـر مصـرف بنزیـن بـا ۵ میلیـون لیتـر صرفه‌جویی، از ۱۱۰ بـه ۱۰۵ میلیـون لیتـر کاهـش یابد، بـا احتساب قیمـت ۳۰ هزار تومانی بنزیـن در بازارهای جهانـی، درآمد کشور از این محل به تنهایی، بیش از ۵۴ هزار میلیـارد تومـان خواهـد بـود. این اتفاق در شرایطی است که برای ساخت یک پالایشگاه باید حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود.