مسیر بلوغ بورس تهران

محدثه علیزاده: در بازار سهام ایران، صنعت نرم‌‌‌‌‌افزار و خدمات (که شرکت‌های حوزه فناوری در این صنعت حضور دارند) تنها بخش کوچکی از بازار سهام (1.4درصد ارزش بازار کل) را تشکیل می‌دهند و یک‌سوم شرکت‌های این صنعت (6شرکت از مجموع 18شرکت) طی 3سال‌گذشته به بازار سهام پیوسته‌‌‌‌‌اند. همچنین میانگین رشد سالانه این صنعت 34درصد بوده (در مقایسه با رشد 45‌درصدی شاخص‌کل) و نتوانسته موفقیت بالایی در بازار سهام ایران داشته‌باشد. این مساله درحالی‌‌‌‌‌است که بسیاری کارشناسان دلیل شکوفایی بازار سهام نیویورک، بزرگ‌ترین بازار سهام دنیا را حضور غول‌های فناوری در آن می‌دانند. طبق گزارش فایننشال‌تایمز، وجود شرکت‌هایی مانند آمازون و متا در بورس نیویورک موجب‌شده حتی بازار سهام بزرگ و معتبری مانند بورس لندن نیز از رقابت با این بازار جا بماند. نکته مهم در اینجا این است که اگر حتی بازار سهام بزرگ و عمیقی مانند بورس لندن از رقابت با بورس آمریکا عاجز است، آیا مقایسه آن با بورس کشورهایی مانند ایران صحیح است؟

مقایسه اجمالی بازار سهام لندن و نیویورک

بازارهای سهام کشورهای آمریکا و انگلیس، بازار سهام نیویورک و بازار سهام لندن، اثرگذارترین بازارهای سهام دنیا هستند و نقش کلیدی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند. بازار سهام نیویورک بزرگ‌ترین بازار سهام دنیا با بیشترین ارزش بازار است و بازار سهام لندن یکی از قدیمی‌‌‌‌‌ترین و معتبرترین بازارهای سهام دنیا است که سابقه آن به قرن17 میلادی بازمی‌‌‌‌‌گردد. چشم‌‌‌‌‌انداز این دو بازار سهام از چندین جهت مانند اندازه بازار، پتانسیل رشد و رویکردها به بازده سهامداران متفاوت است. بازار ایالات‌متحده اغلب شاهد رشد بسیار زیادی است. شاخص‌کل بازار سهام نیویورک (NYSE Composite) طی سال‌های اخیر رشد قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه‌کرده (میانگین رشد 35.93درصد طی پنج سال‌گذشته) اما بازار سهام لندن موفقیت چندانی نداشته و شاخص FTSE 100 INDEX آن طی پنج سال‌گذشته به‌طور میانگین رشد 10.14درصدی داشته‌است.

این مساله دلایل متعددی مانند چالش‌های بازار سهام لندن در جذب شرکت‌های جذاب یا اثر برگزیت بر بازار بریتانیا دارد. درواقع، بازار سهام لندن در جذب شرکت‌های با رشد بالا (خصوصا در بخش فناوری) با مشکل مواجه بوده و این مساله به رشد کندتر آن در مقایسه با بازار سهام نیویورک دامن زده‌‌‌‌‌است. بازار سهام آمریکا پس از ریزش‌‌‌‌‌های سال‌گذشته، مجددا به مسیر رشد بازگشته و انعطاف‌‌‌‌‌پذیری و پتانسیل رشد خود را نشان ‌داده‌است. بازار سهام انگلستان اما به فراز و نشیب‌‌‌‌‌های اقتصادی حساس‌‌‌‌‌تر است و بسیاری از بخش‌های آن نوسانات قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند که در میزان بازدهی سهامداران نمایان می‌شود. بازار سهام این دو کشور در رویکرد خود برای بازگرداندن پول به سهامداران نیز متفاوتند، درحالی‌که شرکت‌های آمریکایی تمایل به بازخرید سهام دارند، پرداخت سود سهام رویکرد مطلوب بازار سهام بریتانیا است. همچنین میزان استقبال مردم از بازارهای سهام این دو کشور نیز متفاوت بوده‌است. در حال‌حاضر تنها 20درصد از مردم انگلیس در بازار سهام این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ درحالی‌که این آمار در آمریکا حدود 62 درصد است. مهم‌ترین دلیل این امر، میزان پایین سرمایه‌گذاری مردم انگلیس است. درواقع برخلاف آمریکایی‌‌‌‌‌ها، مردم انگلیس ترجیح می‌دهند بیشتر پول خود را در حساب‌های پس‌‌‌‌‌انداز نگه‌‌‌‌‌داری کنند. از موارد مهم هر دو بازار این است که قوانین و ابزار حمایتی برای کمک به سهامداران خرد تعبیه کرده‌‌‌‌‌اند.

بازار سهام لندن، بازاری ازدست رفته؟

به گزارش فایننشال‌تایمز، بازار سهام لندن از روال گذشته خود فاصله گرفته و دیگر شباهتی به گذشته خود ندارد. لیستینگ‌‌‌‌‌ (فهرست‌شدن) کمیاب شده و لیستینگ‌‌‌‌‌های موفق، به‌‌‌‌‌شدت کمیاب‌تر. بعضی کارشناسان رکود اقتصادی پس‌‌‌‌‌از برگزیت، تشریفات زائد و مدیران تشنه بازده صندوق‌ها را مقصر این امر می‌دانند. ظاهرا این عوامل بازار سهام لندن را با افت شدید ارزش ساختاری روبه‌رو کرده‌است. آیا این امر باید موجب خروج سهامداران خرد از این بازار شود؟ و آیا چنین نتیجه‌‌‌‌‌گیری از عملکرد بازار سهام لندن درست است؟ این مساله غیرقابل‌انکار است که در حال‌حاضر بازار سهام بریتانیا به‌‌‌‌‌طور گسترده با نسبت قیمت به درآمد کاهش‌‌‌‌‌یافته، معامله می‌کند درحالی‌که قبل از برگزیت در سال 2016، این بازار مطابق با میانگین جهانی نسبت 15برابری قیمت به درآمد معامله می‌کرد. اگر بازار سهام آمریکا از مدار مقایسه خارج می‌‌‌‌‌شد، میزان عملکرد بازار سهام بریتانیا نسبت به میانگین جهانی حتی بهتر هم بود. این وضعیت از سال‌2016 بدتر شده و نسبت قیمت به درآمد بازار سهام بریتانیا در حال‌حاضر 10‌برابر است.

طبق تحلیل جیمز آرنولد (James Arnold) یکی از بانکداران UBS (یک شرکت مالی جهانی با بیش ‌‌‌‌‌از 50 شعبه در دنیا)، افول بازار سهام لندن به دلیل مقایسه نادرست این بازار با بازار آمریکا صورت ‌گرفته‌است. به گفته او این مقایسه‌‌‌‌‌ها شبیه به‌هم نیستند، چراکه غول‌های فناوری آمریکا هیچ همتای واقعی در بریتانیا یا هیچ کشور دیگری ندارند. تیم آنالیز آرنولد 60 بلوچیپ بزرگ بریتانیا را با همتایان آمریکایی‌شان مقایسه کرد. به گزارش این تیم، سهام شرکت‌های بریتانیا یا با همتایان آمریکایی خود در یک راستا هستند یا (در دو پنجم موارد) از آنها بالاترند. بخش بزرگی از این کاهش نسبت قیمت به درآمد صرفا با حذف تعداد انگشت‌‌‌‌‌شماری از غول‌های فناوری ایالات‌متحده (مانند متا و آمازون) از بین می‌رود. تفاوت باقی‌مانده به یک تخفیف ساختاری ناچیز در بریتانیا اشاره دارد که نشان‌دهنده بازدهی بالاتر سرمایه ایالات‌متحده، تابعی از مالیات کمتر و بازار داخلی بزرگتر است. هرچند برخی معتقدند که با دستچین‌کردن داده‌ها می‌توان به هر نتیجه‌‌‌‌‌ای رسید ‌و این نتیجه‌‌‌‌‌گیری UBS چندان قابل‌اتکا نیست. به عقیده فایننشال‌تایمز موسسه UBS برای به چالش‌‌‌‌‌کشیدن منطق و خرد پذیرفته‌‌‌‌‌شده شایسته تقدیر است. یکی دیگر از نکات مفید تحلیل UBS این است که سرمایه‌گذاری در شاخص‌‌‌‌‌ها با سرمایه‌گذاری در اقتصاد یک کشور یکسان نیست. شاخص‌‌‌‌‌ها اغلب مصنوعات عجیبی از تاریخ و کمپین‌‌‌‌‌های بازاریابی بورس هستند که باید ویژگی‌های آنها را درک کرد و سپس به تحلیل درست آنها پرداخت.

به گفته آرنولد، سرمایه‌گذاران بریتانیایی همچنان دلایل زیادی برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام این کشور دارند. یکی از دلایل این است که این سرمایه‌گذاری خطر افزایش بیش‌‌‌‌‌ازحد بدهی ارز پایه سرمایه‌گذاری آنها به استرلینگ را از بین می‌برد. دوم اینکه زندگی در انگلستان ممکن است به آنها دید بهتری از کارهایی که مشاغل داخلی انجام می‌دهند (نسبت به فعالیت‌های شرکت‌های خارجی) بدهد. همچنین اگر ارزیابی شرکت UBS از عملکرد شرکت‌های بورسی انگلیس مدنظر قرار گیرد، این بازار در مجموع عملکرد مطلوبی داشته و می‌تواند مقصد جذابی برای سرمایه افراد باشد. علاوه‌‌‌‌‌براین، آرنولد معتقد است که یک نقطه‌عطف نزدیک است. تنها بخش کوچکی از پول بازنشستگی بریتانیا در بازار سهام آن سرمایه‌گذاری می‌شود. مشارکت‌‌‌‌‌های تعریف‌‌‌‌‌شده و سایر پس‌‌‌‌‌اندازهای جایگزین بازنشستگی باید اکنون شروع به افزایش کنند.

رویگردانی انگلیسی‌‌‌‌‌ها از سرمایه‌گذاری

یکی از موارد جالب کشور انگلیس میزان پایین سرمایه‌گذاری مردم این کشور است. پژوهش‌ها نشان‌داده ترجیح اول بیش از 85‌درصد مردم این کشور در سال‌2023، نگه‌‌‌‌‌داری پول در حساب‌های پس‌‌‌‌‌انداز است. دلیل این مساله دسترسی سریع به پس‌‌‌‌‌انداز و ریسک پایین از دست‌دادن آن است. در مجموع تنها 42‌درصد از مردم این کشور در حال‌حاضر اقدام به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی مختلف می‌کنند که البته این آمار حکایت از افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاری مردم این کشور طی سال‌های پس از پاندمی کرونا دارد. برای مثال در سال‌2021 تنها 36‌درصد از مردم انگلیس سرمایه‌گذاری داشتند. همچنین آمارها نشان می‌دهد بازار سهام این کشور به‌عنوان محبوب‌‌‌‌‌ترین نوع سرمایه‌گذاری بین مردم شناخته می‌شود و در حال‌حاضر یک‌پنجم مردم این کشور (20درصد) در این بازار سرمایه‌گذاری کرده‌اند که بیشتر این سهامداران، نسل جوان هستند.

این آمار رشد قابل‌توجهی را نسبت به سال‌های گذشته نشان می‌دهد. این آمار در سال‌2021 تنها 13درصد بود. با وجود اینکه بازار سهام محبوب‌‌‌‌‌ترین بازار سرمایه‌گذاری در انگلیس تلقی می‌شود، به‌دلیل مجموع سرمایه‌گذاری پایین مردم این کشور، حجم کل این سرمایه‌گذاری نیز چندان قابل‌توجه نیست. برای مقایسه، در حال‌حاضر بیش از 62‌درصد از مردم آمریکا در بازار سهام ایالات‌متحده سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌‌‌اند.

از مهم‌ترین دلایل افزایش تعداد سهامداران خرد در بازار سهام انگلیس طی سال‌های اخیر، تغییر رفتار سرمایه‌گذاران، دسترسی آسان‌تر سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی و رشد تکنولوژی است. رشد تکنولوژی و به‌‌‌‌‌وجود آمدن پلتفرم‌های آنلاین دسترسی سهامداران خرد به بازار سهام را آسان‌تر کرده‌است، همچنین با ظهور حساب‌های کار‌‌گزاری آنلاین و روبات‌های مشاور (robo-advisors) سهامداران خرد می‌توانند خود مسوولیت سرمایه‌گذاری‌هایشان را به‌عهده بگیرند. در کشور انگلیس قوانینی برای حمایت از سرمایه‌گذاران حقیقی (که به‌عنوان سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌‌‌‌‌ای شناخته می‌شوند) وجود دارد. سازمان مدیریت مالی انگلیس (FCA) بر فعالیت‌های موسسات مالی نظارت کرده و به سرمایه‌گذاران خرد اطمینان می‌دهد که آنها در ‌برابر طرح‌های متقلبانه و اقدامات غیراخلاقی محافظت می‌شوند. در آمریکا نیز کمیسیون بورس و اوراق‌بهادار ایالات‌متحده (SEC) وظیفه محافظت از سرمایه‌گذاران خرد را بر عهده دارد تا اطمینان حاصل شود که بازارها به شیوه‌‌‌‌‌ای منصفانه و منظم عمل می‌کنند.

درمجموع، به‌نظر می‌رسد بازار سهام لندن با تمام گذشته درخشان خود وضعیت چندان مطلوبی ندارد و نیازمند جذب شرکت‌های بزرگ و با رشد بالا است تا بتواند سرمایه بالاتری را جذب کند. رقیب اصلی این بازار در این مسیر، بازار سهام نیویورک است. باتوجه به رشد بالای شاخص‌های بورس نیویورک، بسیاری از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند سهام خود را در این بازار ارائه کنند. البته اینکه بورس لندن با تمام این مشکلات توانسته مقصد اول سرمایه‌گذاران خرد باشد از نکات جالب‌توجه این بازار است. همچنین به‌نظر می‌رسد رقابت اصلی بازارهای سرمایه در حال‌حاضر در حوزه فناوری باشد و در این رقابت، بازاری برنده است که بتواند شرکت‌های فناوری بیشتری را جذب کند. این نکته برای کشوری مانند ایران که این صنعت بخش کوچکی از بورس آن را شامل می‌شود نیز مهم به‌نظر می‌رسد.

ابهام بزرگ بورس

سرنخ جهش بورس

• علت وقفه در روند معاملات مشخص شد
• آخرین وضعیت فروش اوراق
• فروش ۶/ ۱هزار میلیارد تومان اوراق در بیست‌وپنجمین حراج اوراق
• سخنان متفاوت آقای رئیس
• ریسک‌‌‌‌‌سنجی نمادهای قابل‌توثیق با بانک‌ها است