درباره مقاربت دردناک: دردی که زندگی زناشویی را مختل می‌کند

در اغلب موارد علل مقاربت دردناک، حتی که اگر مدت‌ها طول کشیده باشد، قابل برطرف کردن هستند، اما ممکن است پس از اینکه علت اولیه بیماری برطرف شد، فرد با توجه به تجربیات قبلی، همچنان احساس درد کند.

مقاربت دردناک عارضه‌ای شایعی است و تا یک پنجم زنان زمانی در طول زندگی‌شان ممکن است دچاران شوند. در اغلب موارد دیس‌پارونیا یک علت جسمی اولیه وجود دارد، و باید پیش از آنکه این عارضه را به عوامل روانی نسبت داد، آن را برطرف کرد. واژینیسموس، شکل شدید مقاربت دردناک است که ناشی از انقباض ناخودآگاه عضلات کف لگن است.

حقیقت این است که آمیزش جنسی برای همه زنان در همه اوقات لذت‌بخش و بدون درد نیست. در واقع بسیاری زنان در نقطه‌ای از زندگیشان به علت‌هایی بسیار معمولی ممکن است آمیزش دردناک را تجربه کنند. این عارضه که "دیس‌پارونیا" نام دارد به این صورت تعریف می‌شود: داشتن درد تناسلی مداوم یا عودکننده که درست پیش از آمیزش جنسی، در حین آن یا پس از آن رخ می‌دهد و باعث ناراحتی فرد می‌شود.

شدت آمیزش دردناک

آمیزش دردناک ممکن است شدت یا مکان‌های متفاوتی داشته باشد، ازجمله:

• احساس درد با هر دخولی حتی هنگام گذاشتن تامپون.
• احساس درد تنها هنگام آمیزش در شرایطی خاص.
• درد جدید پس از دوره قبلی آمیزش جنسی بدون درد.
• درد سطحی (در دهانه ورودی دستگاه تناسلی).
• درد عمیق در دستگاه تناسلی هنگام آمیزش.
• احساس سوزش یا درد مبهم.

اما اغلب زنان مبتلا به دیس‌پارونیا از درد سطحی هنگام دخول شکایت می‌کنند.

علت‌های آمیزش دردناک

علل آمیزش دردناک برحسب محل احساس درد، درد سطحی یا عمیق، متفاوت است.

الف- علل درد سطحی (هنگام دخول)

در هنگام دخول به علل متفاوتی ممکن است رخ دهد، ازجمله:

1- لغزندگی ناکافی: این عارضه اغلب به علت نوازش ناکافی پیش از آمیزش است. همچنین به طور شایعی پس از یائسگی، پس از زایمان یا هنگام شیردهی از پستان به علت افت هورمون استروژن ممکن است لغزندگی واژن به میزان کافی ایجاد نشود. برخی از داروها که میل یا برانگیختگی جنسی را مهار می‌کنند، می‌توانند لغزندگی واژن را نیز کم کنند و به آمیزش جنسی دردناک منتهی شوند. ازجمله برخی داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد فشارخون، داروهای آنتی‌هیستامین و برخی از قرص‌های پیشگیری از بارداری.

2- آسیب، تحریک، ضربه: آسیب‌ها و جراحت‌های ناشی از حوادث، جراحی لگن، اپیزیوتومی یا ناهنجاری‌های مادرزادی.

3- التهاب، عفونت یا اختلال پوستی: عفونت در ناحیه تناسلی یا مجاری ادراری می‌تواند آمیزش را دردناک کند. اگزما یا سایر مشکلات پوستی ناحیه تناسلی نیز می‌تواند این عارضه ایجاد کند.

4- .واکنش به فراورده‌های پیشگیری از بارداری: واکنش آلرژی به فوم‌ها، ژل‌ها یا لاتکس ممکن است در زنان رخ دهد. همچنین اگر وسایل پیشگیری از بارداری مانند دیافراگم یا کلاهک گردن رحم درست اندازه نشده باشد، می‌توانند درد ایجاد کنند.

4- واژینیسموس: انقباض و گرفتگی غیرارادی عضلات دیواره واژن ممکن است تلاش برای دخول را بسیار دردناک کند.

احساس درد هنگام دخول همچنین ممکن است ناشی از عارضه‌ای به نام "وستیبولیت" باشد. این عارضه که علتان دقیقاً معلوم نیست به صورت احساس سوزش یا مورمور شدن در مدخل واژن بروز می‌کند.

ب- علل درد عمیق

درد عمیق معمولاً هنگام دخول عمیق رخ می‌دهد و ممکن است در برخی از وضعیت‌های بدنی هنگام آمیزش شدیدتر شود. علت‌های درد عمیق شامل این موارد می‌شود:

۱- برخی از بیماری‌ها: فهرست طویلی از بیماری‌ها شامل آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، افتادگی رحم، رحم به عقب برگشته، فیبروم‌های رحم، التهاب مثانه، نشانگان روده تحریک‍‌‍پذیر، هموروئید و کیست‌ها تخمدانی ممکن است درد عمیق هنگام آمیزش ایجاد کنند

۲- عفونت‌ها: هر عفونتی در گردن رحم، رحم یا لوله‌های رحم ممکن است باعث درد عمیق هنگام آمیزش شود.

۳- درمان‌های جراحی و دارویی: جوشگاه‌های به‌جامانده از جراحی‌هایی که در ناحیه لگن انجام شده‌اند، ازجمله رحم‌برداری گاهی ممکن است باعث مقاربت دردناک شوند. به‌علاوه درمان‌های سرطان شامل پرتوتابی و شیمی‌درمانی باعث تغییراتی در بافت‌ها می‌شوند که آمیزش جنسی را دردناک می‌کنند.

عوامل عاطفی زمینه‌ساز آمیزش دردناک

عواطف عمیقاً با فعالیت جنسی درآمیخته هستند و ممکن است در هر نوع درد جنسی نقشی داشته باشند. ازجمله عوامل عاطفی موثر در آمیزش دردناک این‌ها هستند:

مشکلات روانی: اضطراب، افسردگی، نگرانی در مورد ظاهر جسمی، ترس از صمیمیت و نزدیکی یا مشکلات در روابط زن و شوهر ممکن است با کاهش میزان برانگیختگی جنسی در زن باعث ناراحتی یا درد در هنگام آمیزش شوند.

استرس: عضلات کف لگن بسیار به استرس حساس هستند. بنابراین استرس می‌تواند به آمیزش دردناک بینجامد.

سابقه آزار جنسی: اغلب زنان مبتلا به مقاربت دردناک سابقه آزار جنسی ندارند، اما اگر زنی مورد آزار جنسی قرار گرفته است، این واقعه ممکن است در ایجاد این عارضه نقش داشته باشد.

گاهی اوقات مشکل است با اطمینان گفت که عوامل روانی باعث آمیزش دردناک شده‌اند. درد اولیه به هر علت ازجمله علل جسمی، ممکن است به ترس از بروز مجدد آن بینجامد، درنتیجه زن نمی‌تواند در حین آمیزش آرامش عضلانی داشته باشد و خود این امر به درد بیشتر منتهی می‌شود. مانند بسیاری از دردهای دیگر در بدن، ممکن است زن به محافظت از ناحیه دردناک و اجتناب از فعالیت‌هایی که با درد همراه‌اند، گرایش پیدا کند.

اقدامات تشخیصی

شرح‌حال پزشکی: شروع درد،‌ مکان درد،‌ شدت درد، ارتباط درد با وضعیت‌های متفاوت قرارگیری بدن هنگام آمیزش، سوابق جنسی سوابق جراحی و زایمان‌ها.

معاینه لگنی: در معاینه لگنی نشانه‌های تحریک پوستی، عفونت و مشکلات آناتومیک بررسی می‌شود. همچنین ممکن است معاینه واژن با اسپکولوم انجام شود.

سونوگرافی یا لاپاراسکوپی: ممکن است لازم باشد برای دیدن اندام‌های لگنی سونوگرافی یا لاپاراسکوپی انجام شود.

چطور درد جنسی را برطرف کنیم

آمیزش دردناک یا دیس‌پارونیا را در گذشته‌ها عمدتاً یک مشکل روانی می‌دانستند که نیاز به روان‌درمانی دارد. اما امروزه این دیدگاه را کنار گذاشته‌اند. پژوهشگران بسیاری از علل آمیزش دردناک را شناخته‌اند و توصیه آن‌ها به یک درمان چندجانبه و فراگیر است. درمان بستگی به علت زمینه‌ساز درد دارد.

به غیر از این، ممکن است بتوان با ایجاد تغییراتی در شیوه آمیزش درد را به حداقل رساند.

تغییر وضعیت هنگام آمیزش: اگر در وضعیت بدنی خاصی هنگام آمیزش احساس می‌شود، ممکن است با تغییر دادن آن و امتحان وضعیت‌های دیگر درد کاهش پیدا کند.

برقراری ارتباط با همسر: صحبت کردن زوج با یکدیگر درباره حس‌های خوب یا بدشان هنگام آمیزش سودمند است. کندتر کردن آمیزش هم ممکن است به کاهش درد کمک کند.

نوازش پیش از آمیزش: نوازش طولانی‌تر پیش از آمیزش به به ایجاد لغزندگی طبیعی واژن کمک می‌کند. به تاخیر انداختن دخول تا هنگامی که حداکثر برانگیختگی ایجاد شده است، نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند.استفاده از لغزنده‌‌کننده‌ها: مواد لغزنده‌کننده موجود در بازار شامل نرم‌کننده‌های با پایه آب یا با پایه سیلیکون ممکن است آمیزش جنسی را راحت‌تر کند. البته باید توجه داشت که در برخی از زنان لغزنده‌‌کننده‌های حاوی گلیسیرین ممکن است زمینه‌ساز عفونت قارچی شوند.

درمان‌های دارویی و غیر دارویی

رفع عامل زمینه‌ای: اگر عفونت، یک عارضه پزشکی خاصی باعث درد شده است، درمان آن ممکن است درد را برطرف کند. اگر مصرف دارویی باعث مشکل در لغزنده‌‌سازی واژن شده است، کنار گذاشتن آن ممکن است مشکل را حل کند.

درمان با استروژن: در اغلب زنان پس از سن یائسگی، دیس‌پارونیا ناشی از مقدار ناکافی لغزنده‌سازی واژن به علت افت میزان هورمون جنسی استروژن است. در این موارد استفاده از کرم‌ها، یا شیاف‌های واژنی این هورمون با تجویز پزشک ممکن است مشکل را برطرف کند.

حساسیت‌زدایی: در این شیوه درمانی، به زن آموزش داده می‌شود با انجام تمریناتی برای شل کردن واژن دردش را کاهش هد. درمانگر ممکن است انجام ورزش‌های کف لگن (تمرینات کیگل) یا سایر تمرینات را برای کاهش درد توصیه کند.

مشاوره یا درمان جنسی (سکس‌تراپی): اگر زن برای مدتی طولانی در حین آمیزش جنسی احساس درد کرده باشد، ممکن است حتی پس از درمان و رفع علت درد، نسبت به تحریکات جنسی پاسخ عاطفی منفی نشان دهد. اگر به علت آمیزش دردناک،‌ زوج از صمیمیت جنسی پرهیز کرده باشند، ممکن است نیاز به بهبود ارتباط و بازگرداندن صمیمیت جنسی وجود داشته باشد. صحبت کردن با یک مشاور یا متخصص درمان جنسی می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند.

بالاخره اینکه برخی تغییرات در عادات بهداشتی می‌توان درد و ناراحتی هنگام آمیزش جنسی را به حداقل برساند. از استفاده از شوینده‌های معطر مانند شامپوهای بدن و ژل‌های دوش در ناحیه تناسلی ممکن است علت زمینه‌ساز درد باشند. این فراورده‌ها ممکن است باعث تحریک ناحیه تناسلی و مختل کردن لغزندگی طبیعی آن شوند، به‌خصوص اگر بیش‌ازحد مصرف شوند. از دوش واژن هم باید پرهیز کرد. / هفته نامه سلامت