عصر ابرانسان‌ها فرا رسیده؟

روزنامه خراسان در مطلبی درباره کاشت اولین تراشه مغزی توسط شرکت ایلان ماسک که ادعا می‌شود، می‌تواند محدودیت‌های ذهن انسان را برای اتصال به رایانه، هوش‌مصنوعی و در تفکر و محاسبه بردارد و امکان مکالمه مستقیم بین مغزها را فراهم و به درمان بیماری‌هایی چون اوتیسم کمک کند نوشته است:

چهار سال‌ونیم پیش بود که «ماسک» گفت شرکت نورالینک امیدوار است تا پایان سال ۲۰۲۰ اولین ایمپلنت‌های خود را به صورت ماشینی روی انسان نصب کند. با توجه به عادت معروف ماسک در تخمین و تعجیل در اعلام زمان رقم خوردن رویدادهایش، این شرکت حالا و با ۴ سال تاخیر در ۲۰۲۴ میلادی به این مهم دست یافته است.

به گفته «ماسک»، چند روز پیش اولین بیمار انسانی ایمپلنت مغزی نورالینک را دریافت کرده، ظاهراً این کاشت موفقیت‌آمیز بوده و این بیمار اکنون پس از جراحی به‌خوبی در حال بهبود است. البته فعلا مشخص نیست که اولین بار تراشه‌ نورالینک در مغز چه کسی کاشته شده و ایلان ماسک پیشتر مدعی شده بود که در آینده، تراشه نورالینک را وارد مغز خودش هم خواهد کرد. هدف شرکت نورالینک که توسط ایلان ماسک تاسیس‌شده، ایجاد رابط‌های مغز و رایانه است که پس از دریافت چراغ‌سبز از سازمان غذا و داروی آمریکا در پاییز سال گذشته میلادی شروع به جذب بیماران انسانی برای اولین آزمایش بالینی خود کرد. نورالینک در آن زمان گفت که افرادی که به دلیل آسیب نخاعی گردن یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک به فلج چهار اندام(کوادری‌پلژی) مبتلا هستند، می‌توانند برای شرکت در این کارآزمایی واجد شرایط باشند. با این حال، کاشت موفقیت‌آمیز این تراشه در یک بیمار انسانی نقطه عطف مهمی برای این شرکت خواهد بود. به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام از آن‎چه باید درباره تراشه مغزی نورالینک بدانید، خواهیم گفت و البته این‎که این پروژه بلندپروازانه «ایلان ماسک»، چه خطرات و نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.

شرکت عجیب و جاه‌طلب «ایلان ماسک»

شرکت نورالینک که به دست ایلان ماسک تاسیس شده است، می‌خواهد با استفاده از توسعه تراشه مغزی محدودیت‌های ارتباطی بین انسان و رایانه را بردارد تا درنهایت افراد بتوانند با استفاده از آن و اتصال مغزشان به اینترنت، کنترل وسایل دیجیتال را با مغز در دست بگیرند. شرکت نورالینک در سال ۲۰۱۶ تأسیس شد و از آن زمان تاکنون در حال کار کردن روی این روش ارتباطی نوین است. این شرکت یکی از شرکت‌های عجیب، بلندپروازانه و آینده‌نگرانه ایلان ماسک محسوب می‌شود که هدف آن توسعه و ایجاد فناوری‌های ارتباطی عصبی و ایمپلنت‌های مغزی واسط مغز و دستگاه‌های مختلف مثل همین تراشه مغزی است. درضمن این شرکت دستگاهی شبیه به چرخ خیاطی ساخته است که می‌تواند رشته‌های بسیار نازک به قطر ۴ تا ۶ میکرومتر را در مغز ایمپلنت کند. نورالینک که هم‎اکنون با عصب‌شناسان برجسته دانشگاه‌های معتبر مختلف همکاری می‌کند، با سرمایه ۱۵۸ میلیون دلاری در سانفرانسیسکو تاسیس شده است.

تراشه مغزی نورالینک چیست و چه کار می‌کند؟

این تراشه از طریق جراحی در مغز قرار می‌گیرد و افراد از طریق آن می‌توانند با دستگاه‌های مختلف ارتباط برقرار کنند و حتی آن‌ها را کنترل کنند. در ضمن این تراشه می‌تواند به مطالعه سیگنال‌های الکتریکی مغز و دستیابی به راه‌حل‌های مناسب برای معالجه انواع بیماری‌ها و مشکلات مغزی هم کمک کند. افراد برای استفاده از فناوری ارتباط مغزی نورالینک باید اجازه دهند تراشه‌ای به نام N۱ با قطر ۸ میلی‌متر و به‌اندازه یک سکه در مغز آن‌ها قرار گیرد. این تراشه دارای چند رشته سیم دارای عایق است که درمجموع ۱۰۲۴ الکترود در خود جای داده‌اند. طبق نظریه ارائه‌شده این الکترودها می‌توانند بر فعالیت مغز نظارت و آن را به‌صورت الکتریکی تحریک کنند. داده‌های این تراشه به‌صورت بی‌سیم به رایانه یا هر دستگاه دیگری که کاربر قصد کنترل آن را دارد، ارسال می‌شود.

ضخامت این رشته به اندازه یک تار مو است.

تراشه مغزی N۱ از طریق یک ربات به‌صورت خودکار و طی یک جراحی در جمجمه قرار می‌گیرد. سیم‌های N۱ به گفته شرکت سازنده تنها ۱۰۰ میکرومتر ضخامت دارند که یک‌بیستم ضخامت یک تار موی انسان است. افرادی که می‌خواهند از این نورالینک استفاده کنند، می‌توانند چند عدد از این تراشه‌ها را در مغز خود قرار دهند تا کنترل بخش‌های بیشتری از مغز را در دست بگیرند. تراشه N۱ می‌تواند برای کنترل دستگاه‌های مختلف سیگنال‌های مختلف را از طریق مغز ارسال کند یا آن‌ها را با همین روش دریافت کند. شرکت اعلام کرده است کاربران هم‎اکنون می‌توانند از N۱ برای استفاده از وسایل پایه مثل گوشی هوشمند، رایانه و حتی تایپ‌کردن تنها با فکر کردن بهره‌مند شوند.

جزئیات نحوه عملکرد این تراشه مغزی

برای آشنایی با نحوه کار تراشه مغزی ساخت نورالینک ابتدا باید بدانید که مغز برای انتقال اطلاعات به بخش‌های مختلف بدن از اعصاب استفاده می‌کند. اعصاب در مغز با پیوستن به یکدیگر شبکه بزرگی را تشکیل داده‌اند و با استفاده از سیگنال‌های شیمیایی به نام ناقل‌های عصبی یا نوروترانسمیتر با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. این واکنش باعث ایجاد میدان الکتریکی می‌شود و شما می‌توانید با قرار دادن الکترودها در نزدیکی یکدیگر این واکنش‌ها را ثبت کنید. الکترودهای به‎کارگرفته‌شده در N۱ می‌توانند سیگنال‌های الکتریکی مغز را بفهمند و آن‌ها را به الگوریتم‌هایی تبدیل کنند که دستگاه‌های الکترونیکی بتوانند آن‌ها را بخوانند. تراشه نورالینک با این روش می‌تواند هر آن‎چه را که فکر می‌کنید، تشخیص دهد و بدون این‎که کلمه‌ای صحبت کنید یا کاری انجام دهید، روشی برای برقراری ارتباط با دستگاه مدنظرتان پیدا کند؛ بنابراین با این روش برای استفاده از دستگاه‌های مختلف حتی نیازی به استفاده از فرمان‌های صوتی هم نیست و می‌توانید تنها با فکر کردن آن‌ها را کنترل کنید. هدف از ساخت تراشه N۱، ثبت و تحریک برانگیختگی‌های الکتریکی مغز است.

کاشت این تراشه با ربات در مغز

برای کاشت N۱ در مغز باید جمجمه سوراخ شود و سیم‌های زیادی در مغز قرار گیرد. طبق گفته ماسک، فرایند کاشت این تراشه به این سادگی هم نیست و انجام این کار به مهارت‌هایی نیاز دارد که حتی فراتر از مهارت‌های جراح‌های کاملاً حاذق و آموزش‌دیده برای این کار هستند. به همین دلیل برای کاشت این تراشه از ربات استفاده می‌شود. این ربات می‌تواند تراشه را در مدت کوتاهی و در محل دقیق مشخص‌شده از قشر مغز(لایه خارجی مغز) قرار دهد. ربات تراشه را با استفاده از یک میکروسکوپ و سوزن‌هایی به‌اندازه ۲۴ میکرون در مغز شما قرار می‌دهد(یک میکرون به‌اندازه یک میلیونیم یک متر است). این سوزن‌ها به‌قدری کوچک هستند که با چشم غیرمسلح به‌سختی قابل‌مشاهده‎اند. ربات جراح نورالینک طوری طراحی شده است که می‌تواند تراشه را بدون تماس با هیچ رگ یا شریانی در مغز قرار دهد. البته این جراحی نیازمند ایجاد شکافی در مغز به قطر ۲ میلی‌متر است که قطر آن در فرایند عمل به ۸ میلی‌متر هم می‌رسد. پس از اتمام فرایند جراحی قسمت سوراخ شده جمجمه با ماژول تراشه پوشانده می‌شود. طبق گفته ماسک مدت‌زمان این جراحی ۲ ساعت خواهد بود و بیهوشی جزئی هم برای آن کافی است. همچنین به گفته او پس از اتمام فرایند جراحی هیچ سیم یا آنتنی در بیرون از سر افراد باقی نخواهد ماند.

مهم‌ترین کاربردهای تراشه نورالینک

«ایلان ماسک» مدعی است که تراشه N۱ نورالینک توانایی‌های بالقوه زیادی دارد و می‌تواند در حوزه‌های مختلف به اشکال گوناگون استفاده شود؛ از درمان بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با مغز گرفته تا ارتباطات و بهره‌مندی از هوش مصنوعی. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای این فناوری اشاره خواهد شد.

درمان بیماری‌ها از صرع تا نابینایی و اندام فلج‌شده طبق گفته شرکت این فناوری در فاز اول عرضه خود برای اهداف پزشکی و درمانی استفاده و برای درمان بیماری‌هایی مثل صرع به‌کارگرفته می‌شود. ماسک در مصاحبه‌ای مدعی شده تراشه N۱ حتی می‌تواند امکان بازیابی بینایی برای افرادی که اعصاب بینایی خود را از دست داده‌اند، هم مفید واقع شود. او مدعی شده است که این تراشه در اصل می‌تواند تمام مشکلات و بیماری‌های مرتبط با مغز را درمان کند که ادعای بسیار بزرگی است. درضمن ماسک ادعا می‌کند N۱ می‌تواند برای بازیابی حافظه، قابلیت تکلم و حرکت اندام‌های فلج‌شده هم استفاده شود. به گفته ماسک این فناوری قابلیت درمان بیماری اوتیسم و اختلال روانی اسکیزوفرنی یا روان‌پریشی را هم دارد.

برقراری ارتباط با دیگران بدون صحبت کردن به دلیل ادغام شدن این تراشه با مغز انسان، افراد بهره‌مند از آن می‌توانند بدون نیاز به صحبت کردن با همدیگر، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. هنوز مشخص نیست که برای استفاده از این فناوری باید زبان خاصی را فرابگیریم یا نه؛ اما به گفته ماسک این امر شدنی است. در ضمن افراد می‌توانند با بهره‌مندی از تراشه مغزی نورالینک هر آن‎چه در ذهن دیگران می‌گذرد، بفهمند. قطعاً خواندن ذهن دیگران که بشر همیشه در رویاهای خود به دنبال آن بوده است، توانایی جذابی خواهد بود. با استفاده از تراشه شرکت نورالینک برای برقراری ارتباط دیگر نیازی به استفاده از وسایل فیزیکی ارتباطی ندارید. تصور کنید که بتوانید بدون نیاز با گوشی با دیگران تماس بگیرید. با N۱ نورالینک استفاده از ابزارهای برقراری ارتباط مثل نوشتن جملات یا ضبط پیام‌های صوتی هم دیگر ضرورتی ندارد؛ بنابراین مطمئناً زمانی که مجبور نباشیم برای برقراری ارتباط جمله‌ای را تایپ کنیم، سرعت ارتباطات به میزان قابل‌توجهی افزایش پیدا می‌کند البته فرایند درک افکار افراد و تبدیل آن‌ها به متن کمی زمان می‌برد.

ادغام هوش انسانی با هوش مصنوعی ورود به حوزه هوش‌مصنوعی هم با تراشه ایمپلنت نورالینک امکان‌پذیر است و با استفاده از این فناوری می‌توان از تعداد بی‌شماری از توانایی‌های بالقوه هوش مصنوعی بهره‌مند شد. در ضمن این تراشه می‌تواند با کمک قابلیت‌های هوش مصنوعی به معلولان شدید برای انجام کارهای ساده مثل کار کردن با گوشی یا رایانه کمک کند. در کل این قطعه میکروسکوپی می‌تواند زمینه ادغام بدون محدودیت هوش انسانی و هوش مصنوعی را فراهم کند. قطعاً پس از عرضه رسمی تراشه مغزی نورالینک کاربردهای آن در آینده گسترش خواهد یافت؛ اما همان‌طور که گفتیم هم‎اکنون هدف اصلی از استفاده از آن، امکان‌پذیر کردن ارتباط بدون محدودیت و بدون مرز انسان با دستگاه‌های مختلف است.

فهرست بلندبالای نگرانی‌های مرتبط با تراشه N۱

بدون تردید، تراشه ایمپلنت مغزی نورالینک مانند هر فناوری دیگری در کنار مزایای خود، معایبی هم دارد و استفاده از آن می‌تواند نگرانی‌هایی را ایجاد کند.

در ادامه به مهم‌ترین نگرانی‌های مرتبط با این تراشه اشاره خواهد شد.

۱- خطرناک‌شدن توانمندی‌های بشر برخی از افراد معتقدند ممکن است استفاده انسان از N۱ نورالینک، زمینه بهره‌مندی او از سطوح بالای توانایی‌های هوش مصنوعی را فراهم کند و به این صورت بشر توانایی‌های خطرناکی را به دست آورد که دیگر قابل کنترل نباشد.

۲- اطمینان نداشتن از بی‌خطر بودن N۱ برای انسان بی‌خطر بودن این تراشه برای انسان هنوز به‌صورت کامل ثابت نشده است. تا قبل از عمل اخیر، این تراشه تنها روی موش، میمون و خوک امتحان شده بود؛ البته پس از قراردادن تراشه N۱ در مغز میمون، این حیوان توانست با مغزش رایانه را کنترل کند! آزمایش این فناوری روی حیوانات نگرانی‌هایی را برای افراد مدافع حقوق حیوانات به وجود آورده است و هیچ اطمینانی از بی‌خطر بودن آن برای انسان وجود ندارد.

۳- خطر سرقت اطلاعات‌شخصی توسط هکرها به دلیل این‎که برای استفاده از این تراشه مغز باید به اینترنت متصل شود، ممکن است هکرها به مغز شما دسترسی پیدا کنند و اطلاعات شخصی‌تان را مستقیم از مغزتان به سرقت ببرند. هم‎اکنون هیچ تضمینی برای محافظت از افراد دارای N۱ در برابر نفوذ هکرها به مغز آن‌ها وجود ندارد.

۴- امکان آسیب این تراشه به مغز اگرچه طبق ادعای شرکت در هنگام قرار دادن تراشه N۱ در مغز، آسیبی به شریان‌ها و رگ‌های آن نمی‌رسد، اما ظاهرا قرار است این قطعه در مغز افراد باقی بماند و ممکن است قرار گرفتن یک تراشه در مغز به مدت طولانی باعث آسیب دیدن و عفونی شدن مغز شود.

۵- وابسته‌شدن افراد به این تراشه‌ها آنا وکسلر، استادیار فلسفه در گروه اخلاق پزشکی در دانشگاه پنسیلوانیا، می‌گوید: «البته این تراشه‌ها باعث تغییراتی در مغز می‌شوند اما سوال بی‌پاسخ این است که تا چه اندازه و چه نوع تغییراتی ایجاد می‌کنند و اهمیت این تغییرات چقدر است؟» مداخله در عملکرد حساس مغز انسان کار دشواری است و البته آثار آن همیشه مطلوب نیست. این دستگاه‌های رابط مغز و رایانه، قابلیت ایجاد وابستگی در افراد را دارد و ممکن است کاربران احساس عاطفی عمیقی به آن‌ها پیدا کنند.

۶- تغییر دادن شخصیت افراد فردریک گیلبرت، استاد فلسفه هم متوجه اثرات احتمالی عجیب‌وغریبی از این تراشه شده است. گیلبرت توضیح می‌دهد: «مفاهیم شخصیت، هویت، عاملیت، اصالت و خودمختاری در انسان مفاهیمی بسیار دشوار و مبهم‌اند. در تعریف این واژه‌ها اتفاق‌نظر واقعی وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد که رابط‌های مغز و رایانه، موجب تغییراتی در شخصیت یا بیان تمایلات افراد شوند». او ادامه می‌دهد: «در برخی موارد، اثر شدید این تراشه ممکن است باعث شود که افراد دست به خودکشی بزنند». استفاده از این تراشه‌ها در عرصه‌های پزشکی طبیعی و منطقی به نظر می‌رسد اما وقتی پای استفاده عمومی در میان باشد، نگرانی درباره جنبه‌های منفی آن بسیار خواهد بود.

پیش‌بینی‌های «ایلان ماسک» از آینده این پروژه

شرکت نورالینک تخمین می‌زند که هزینه هر جراحی کاشت تراشه حدود ۱۰۵۰۰ دلار(تقریبا معادل ۶۰۰ میلیون تومان) باشد. البته این رقم همه هزینه‌ها ازجمله نیروی کار را هم دربرمی‌گیرد. طبق پیش‌بینی‌ها، این پروژه ظرف پنج سال برای نورالینک ۱۰۰ میلیون دلار درآمد خواهد داشت. شرکت ایلان ماسک پیش‌بینی کرده در سال‌های ۲۰۲۴، ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ به‌ترتیب ۱۱، ۲۷ و ۷۹ جراحی ایمپلنت انجام دهد. براساس اسنادی که به سرمایه‌گذاران نورالینک ارائه شده است، در ادامه در سال ۲۰۲۷ باید منتظر آغاز یک رشد بزرگ در تعداد جراحی‌ها باشیم. در سال ۲۰۳۰ هم احتمالا بیش از ۵۰ هزار نفر در جهان به تراشه مغزی نورالینک مجهز خواهند شد.