نابودگران بازار سرمایه تضعیف گشته، اما پابرجا مانده‌اند

روزبه شریعتی، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با بورس‌نیوز، درخصوص شرایط بازار توضیح داد: بازار سرمایه طی حدود یک سال گذشته حوادث منفی زیادی را پشت سر گذاشت. پیش از سانحه ناگوار برای ریاست جمهوری نیز بازار در شرایط به‌شدت راکد و شکننده‌ای قرار داشت که دلایل آن واضح بود، دلیل اینکه پیش از آن اتفاق، بازار با فروش سنگین مواجه نشده بود، بازتاب این مثال است که اگر فردی دچار بیماری خودایمنی باشد، یک سرماخوردگی ساده قادر است او را از پای درآورد؛ بازار ما نیز از سوی سیاست‌گذار به بیماری‌های کشنده‌ای دچار شده بود، اعم از صحبت‌های ضد و تقیض راجع به نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، دستورالعمل‌های پالایشی _که عطف به‌ما سبق شده بود_، افزایش دوبرابری مبلغی _که دولت جهت جبران کسری بودجه در بهار ۱۴۰۳ برای شرکت‌ها در نظر گرفت_، تبصره "س" مالیاتی _که هرگونه معافیت‌های مناطق محروم و تولیدکنندگان و تسهیلات صادراتی در آن تبصره حذف شده بود_، نرخ بهره با گواهی ۳۰ درصدی _که آقای فرزین آن را گردن نمی‌گیرند و موجب بهم‌ریختگی بازار مالی شد_ و سایر مواردی که همچون تیری بر بدن بازار برخورد می‌کرد و سقوط بالگرد رئیس جمهور، مانند ترکش آخری بود که این جنازه را بر زمین انداخت.

شریعتی ادامه داد: با این وجود سازمان ابرازی را به غیر از اعمال محدودیت بر دامنه نوسان در دست نداشت؛ البته راهکار مناسب‌تر از نظر بسیاری از اهالی بازار، بالا بردن حجم مبنا به اندازه شناور هر سهم بود تا موجب شود مترصدان فروش برای فروش اقدام کرده و خریدار نیز به دلیل قیمت پایین‌تر سهم را خریداری کند؛ اما این راهکار رأی نیاورد و به هر دلیلی سیاست دیگری اتخاذ شد.

آسیب بازار سرمایه از نبود خریدار

وی بیان کرد: پس از ورود به فضای انتخابات ریاست جمهوری، هیچ‌کدام از سرمایه گذران و خریداران تمایلی به خرید نداشتند و بازار سرمایه در این مدت از نبود خریدار رنج می‌برد و نه از فروشندگان بی امان. سرمایه گذاران و خریداران، ریسک‌های ایجاد شده از سوی دولت، سیاست‌گذار، قانون‌گذار، مجلس، وعده‌های اجرایی نشده طی حدود سه سال اخیر و تعدد تصمیم گیری‌ها را در نظر گرفته‌اند. درضمن زمانی که امکان دریافت سود بدون ریسک به مقدار -حدودی- ۳۰ درصد از بانک‌ها وجود دارد، خریداران برای ریسک خرید سهم اقدام نخواهند کرد.

شریعتی اظهار داشت: این مسائل سبب شده است، بازار از نبود خریدار آسیب ببیند. بخشی از این موارد که بازار و سرمایه‌گذاران را به نابودی کشاند، تضعیف گشته، اما برطرف نشده‌اند. مواردی چون ابلاغ دستورالعمل درخصوص خوراک پالایشی‌ها، اخراج ایران خودرو و سایپا که همچنان جلسه سران قوا تشکیل نشده- اما وعده‌های مساعدی در این باره شنیده شده است- ،اختلاف ارزی بانک‌ها با بانک مرکزی - که بانک تجارت نیز دست به شفاف سازی زد- (توضیح بیشتر؛ حدود ۱۰ سال پیش بانک صادرات و تجارت و ملت ارز قابل توجهی داشتند و بانک مرکزی ارزی را از این بانک‌ها دریافت کرده و شکایت این بانک‌ها درخصوص تسویه حساب ارز با نرخ روز وجود داشت، اما همچنان کم و کیف آن مشخص نیست که بانک مرکزی چگونه می‌خواهد نرخ را با بانک‌ها تسویه کند. اگر قرار باشد این عدد به صورت ریالی به بانک‌ها برگردد، عملا پایه پولی مملکت رشد کرده و تورم‌زا است. چنین سیاست انقباضی فجیعی نباید پی گرفته شود یا گواهی سپرده ۳۰ درصد به بازار ورود یابد تا نرخ‌ها را دچار آشفتگی کند) مسئله چگونگی تسویه ارز با بانک‌ها و دیگر موارد مذکور، علامت سوال‌هایی هستند که در ذهن اهالی بازار وجود دارند.

وی افزود: درخصوص فرمول دستورالعمل پالایشی‌ها، صرفا عطف به ماسبق نخواهد شد، اما مانند گذشته همین شرایط باقی خواهد ماند و سود پالایشگاه با دستورالعمل جدید ابلاغ شده نسبت به گذشته افت شدیدی کرده است. درباره تجدید ارزیابی خودرو‌ها نیز باید گفت، چرا فروش محصولات ایران خودرو و سایپا از بورس کالا خارج شده‌اند، که دست به دامان بانک‌ها برای پرداخت وام به این شرکت‌ها و سران قوا برای تجدید سه ساله شویم و حاضر باشیم همه این اتفاقات بد را به جان بخریم که سود دلالان پابرجا بماند؛ وگرنه در بورس کالا مصرف‌کننده از کارخانه‌دار و به قیمت ارزان‌تری محصول را خریداری می‌کرد و شرایط بهتری داشت، اما متاسفانه این اتفاق افتاد و بورس کالا از این منظر کنار گذاشته شد.

مقابل مجلس گفتند کجای دنیا در بورس کالا خودرو می‌فروشند، اما ما می‌گوییم کجای دنیا کارخانه با نصف قیمت بازار خودرو می‌فروشد؟

شریعتی اشاره کرد: مواردی که ذکر شد در حال حاضر بر بازار سرمایه حکم‌فرماست؛ و می‌توان گفت شرایط مثبتی که امروز اتفاق افتاد، متأثر از اتفاقات کوتاه مدتی است که شکل گرفته و بازار امیدوار شده است.

وی ادامه داد: بحث بازبینی دستورالعمل پالایشی‌ها و تجدید ارزیابی خودرویی‌ها، دور از انتظار نبوده و عقلانی، شرعی و اخلاقی نیست که عطف به ما سبق اعمال شود؛ اما درخصوص شناسایی اختلاف ارز بانک‌ها، بازار چنین انتظاری نداشت و به همین دلیل امروز "وتجارت" با رشد ۱۷ درصدی آغاز به کار کرد و بانک ملت و صادرات نیز خرید تقریبا قابل توجهی داشتند.
اما، مشکلات اساسی بازار کماکان باقی مانده‌اند.

شریعتی گفت: درصورتی که محدودیت دو درصدی دامنه نوسان فردا نیز ادامه یابد، صف‌ خرید‌های به مراتب قوی‌تری از امروز ایجاد خواهد شد؛ اما اگر دامنه بازگشایی شود، این اتفاق نخواهد افتاد و بازار فردا به سرعت به متعادل صفر رسیده و صعود وزنی آن منفی خواهد شد، زیرا مشکلات اساسی بازار کماکان باقی مانده‌اند. کاهش نرخ اخزا و کاهش سود بانکی توسط بانک مرکزی با سخت‌گیری‌ آغاز شده است، در حالی که این اقدام به مثابه تسکین یک بیماری داخلی با مسکن است. سیستم بانکی دچار کمبود نقدینگی بوده و برای جذب سپرده در حال رقابت است.

کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد: پرداخت ۹۵۰ همت مطالبات پیمانکاران توسط اوراق دولتی، منجر می‌شود پیمانکارانی که چندسال موفق به دریافت مطالبات خود نشده‌اند برای پوششدهی هزینه‌های جاری خود دست به فروش اخزا به هر نرخی بزنند.

خطاب به آقای بانک مرکزی و سازمان بورس/ کمبود احتمالی سود صندوق‌های درآمد ثابت بر گردن سازمان بورس

شریعتی مطرح کرد: از یک سو بانک مرکزی و سازمان بورس، پیش از اقدام به فروش اوراق، در نظر نگرفته بودند که منابعی در صندوق‌های درآمد ثابت آماده نیست که بتواند حداقل ۲۰ یا ۳۰ درصد این اخزا را خریداری کند و با توجه به عدم وجود این منابع، افزایش نرخ طبیعی است. بانک مرکزی حاضر به دخالت در کنترل اوراق اخزا و تزریق نقدینگی به بانک‌ها نیست تا از رقابت برای جذب سپرده جلوگیری شود و از سوی دیگر سازمان بورس تلاش می‌کند نرخ اخزا را کمتر از ۳۵ درصد نگه دارد و بیشتر از این نرخ را باطل می‌کند. همچنین پیمانکاران حاضر به فروش و خریدار حاضر به خرید نیستند و سازمان بورس به صندوق‌های درآمد ثابت برای خرید اخزا فشار می‌آورد که باعث به خطر افتادن منابع این صندوق‌ها شده و کمبود احتمالی سود این صندوق‌ها در آینده بر گردن این سازمان خواهد بود. این بحران به وسیله ایجاد یک بحران دیگر در آینده، حل نخواهد شد.

تداوم روند صعودی در گرو ثبات شرایط

وی تأکید کرد: مشکلات اصلی بازار سرمایه همچنان برطرف نشده‌اند که بتوان گفت روند صعودی پیش خواهد رفت. در کف قیمتی قرار داریم و احتمال اینکه بازار از لحاظ قیمتی پایین‌تر برود کم است، اما برای بالا رفتن این قیمت باید منتظر ثبات شرایط و انتخاب دولت جدید بود.

شریعتی درخصوص بازگشت دامنه نوسان به حالت عادی، گفت: زمانی که متغیر‌های اقتصادی برای رشد بازار یاری نمی‌کنند، تلاش برای تغییر زیرساخت‌ها در جهت جلوگیری از ریزش بازار طبیعی است. برگشت دامنه نوسان به حالت قبلی بدون ایجاد تغییر در حجم مبنا تفاوتی را بیش از بازه زمانی حدودی ۱۵ فروردین تا پیش از شهادت رئیس جمهور ایجاد نخواهد کرد و بازار مجدد به حالت رکود بازخواهد گشت.

وی افزود: امکان بازگشت دامنه نوسان به حالت عادی وجود دارد، هرچند دلیل تداوم این محدودیت، ابهامات موجود است که مانند سابق برقرار بوده و برطرف نشده‌اند. باید در نظر داشت دولت جدید و تیم و تفکر اقتصادی، میزان اجرایی بودن وعده‌های کاندید‌ها و برنامه‌های آن‌ها برای سیاست پولی و خارجی مشخص نیست.

ادامه محدودیت دامنه نوسان تا زمان برطرف نشدن ابهامات منطقی است

کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: اگر سازمان نمی‌تواند دامنه نوسان را بازگشایی کند که حجم مبنا بالا برود، محدودیت دامنه نوسان باید حفظ شود تا دوره مناظرات بگذرد و تفکر اقتصادی کاندید‌ها شناسایی شود. ادامه محدودیت دامنه نوسان تا زمان برطرف نشدن ابهامات منطقی است و ریسک بازار به میزانی بالا است که بازگشایی ناگهانی دامنه نوسان عقلانی نخواهد بود.