محله نشینی اتباع خارجی؟

بررسی های میدانی از آن حکایت دارد که اغلب اتباع برای اجاره خانه در شهر تهران به سراغ گزینه هایی می روند که به دلایل مختلف در میان شهروندان ایران خواهان چندانی ندارد.

به گزارش «دنیای سفر»، معادله اجاره نشینی اتباع خارجی در بازار مسکن تهران بررسی شد. تحقیقات میدانی خبرنگار «دنیای اقتصاد» نشان می دهد، مهاجران افغان در محله هایی از مناطق جنوبی شهر ساکن هستند؛ بعضا به صورت متمرکز. این گروه از جمعیت اجاره نشین پایتخت، به دو دلیل خانه های کلنگی این مناطق را به جای آپارتمان برگزیده اند.

۵ مشخصه بازار اجاره اتباع چیست؟

بررسی بازار اجاره در شهر تهران از حضور فزاینده اتباع غیر ایرانی در برخی محلات مناطق جنوبی شهر تهران حکایت دارد؛ این اتباع عمدتا مهاجرانی از افغانستان هستند که طی سالیان متمادی در ایران ساکن شده اند. بررسی های میدانی «دنیای اقتصاد» از آن حکایت دارد که اغلب اتباع برای اجاره خانه در شهر تهران به سراغ گزینه هایی می روند که به دلایل مختلف در میان شهروندان ایران خواهان چندانی ندارد. بخش عمده ای از اتباع در خانه های قدیمی، کلنگی و دارای ایراد در مناطق جنوبی شهر تهران ساکن می شوند. این خانه ها عمدتا پلاک های ریزدانه در بافت فرسوده شهر هستند؛ شهروندان ایرانی به دلیل ایرادات حاکم بر این خانه ها تمایل چندانی به زندگی در آن ندارند و حتی قیمت پایین نیز باعث نمی شود تا به سراغ اجاره این املاک بروند؛ در واقع شهروندان ایرانی اجاره آپارتمان مجهز در حومه شهر را به اجاره خانه های کلنگی ترجیح می دهند.

در این شرایط مالکان خانه های قدیمی در بافت فرسوده شهر تهران نیز از حضور اتباع خارجی استقبال می کنند؛ چرا که این افراد تنها متقاضیان اجاره املاک آنها برای سکونت هستند. استقبال موجر خانه های کلنگی در بافت فرسوده از مستاجر اتباع از منظر ریسک پایین اجاره دادن به آن ها تقویت می شود. در واقع قوانین به نحوی است که موجر به سادگی می تواند به قرارداد اجاره خود با مستاجر اتباع پایان دهد و این رویه نیز بر تمایل این مالکان به اجاره خانه خود به اتباع غیر ایرانی می افزاید.

دلایل افزایش اتباع در برخی محلات

بررسی های میدانی «دنیای اقتصاد» از بازار خانه های تحت اجاره اتباع افغانستانی نکته دیگری را نیز نشان داد؛ بخش قابل توجهی از مهاجران افغانستانی به شکل متمرکز در یک محله خاص و حتی یک خیابان خاص زندگی می کنند. تجمع مهاجران در یک منطقه مشخص در دنیا رویه ای متعارف شمرده می شود؛ عمدتا مهاجران تازه وارد برای سکونت در یک شهر به سراغ محله هایی می روند که اولین مهاجران این مناطق را برای سکونت انتخاب کرده و برای سالیان متمادی در آن زندگی کرده اند. در خصوص مهاجران افغانستانی نیز این رویه حاکم است؛ بخش عمده ای از مهاجران جدید پس از ورود به کشور اقدام به سکونت در محله هایی می کنند که در آن قوم و خویش یا دوست و آشنا داشته باشند.

فاکتور «اتباع خارجی» معادله اجاره مسکن را تغییر داده است

هزینه اجاره گزینه دیگری است که مهاجران را برای حضور در یک محله خاص ترغیب می کند. از آنجاکه بخش عمده ای از مهاجران افغانستانی وارد شده به کشور افرادی هستند که به دلیل مصائب حاصل از جنگ و قحطی به ایران گریخته اند؛ از تمکن مالی بالایی نیز برخوردار نبوده و بنابراین برای اجاره خانه به سراغ مناطق ارزان شهری و حتی املاک فاقد استاندارد معمول زندگی می روند تا به این ترتیب از پس هزینه تامین زندگی برآیند.

نزدیکی به مراکز شغلی گزینه دیگری است که بر روند اجاره نشینی اتباع غیرایرانی اثرگذار می شود؛ عمده مهاجران افغانستانی فاقد خودروی شخصی هستند و برای استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی نیز با چالش هایی مواجه هستند؛ بنابراین اجاره خانه در محله هایی که در آن شاغل هستند را در اولویت می دانند. از آنجاکه بخش قابل توجهی از اتباع افغانستانی ساکن شهر تهران در محلات جنوبی شهر در کارگاه ها مشغول به کار هستند؛ در همین محلات نیز ساکن می شوند و این موضوع ایجاد کلونی در برخی محلات را شدت می بخشد.

مهاجران افغان در مناطق جنوبی پایتخت بیش از سایر مناطق «سکونت اجاره ای» دارند.

در کنار موارد یاد شده، در صورت افزایش تعداد مهاجران در یک منطقه خاص، دسترسی به تسهیلاتی نظیر مدارس نیز احتمالا برای مهاجران راحت تر خواهد بود. مجموع موارد یادشده دلایل اصلی حضور تجمعی اتباع غیر ایرانی در برخی محلات شهر تهران را بیان می کند. البته اتباع در برخی دیگر از محلات شهر تهران نیز به شکل پراکنده حضور دارند؛ حضور در مشاغلی نظیر سرایدار ساختمان و کارگران ساختمان های در حال ساخت اصلی ترین نحوه سکونت این مهاجران در سایر مناطق است.

بررسی های «دنیای اقتصاد» نشان از آن داشت که عمده اتباع افغانستانی در مناطق جنوبی پایتخت (منطقه ۱۲ تا ۲۰ شهرداری تهران) ساکن هستند؛ برای اجاره خانه یا آپارتمان در این مناطق نیاز به ودیعه ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومانی و اجاره ماهانه ۱۰ میلیون تومانی است. البته این رقم متوسط قیمت اجاره آپارتمان و خانه بوده و بررسی ها از آن حکایت دارد که اجاره خانه دربست نرخی بالاتر نیز دارد.

تعویق نوسازی بافت فرسوده

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی کارشناسی با عنوان «واکاوی تبعات نوسازی بافت فرسوده از منظر اعیان سازی و ارائه رهنمون های پیشنهادی» به بررسی دلایل عدم موفقیت طرح های پیشین در زمینه نوسازی بافت فرسوده شهری پرداخته که خلاصه این گزارش در گزارشی با عنوان «مهمانان جدید تهران قدیم» در روز ۳۰ مهر ماه در روزنامه «دنیای اقتصاد» منتشر شد. در این گزارش به پنج دلیل اصلی عدم نوسازی بافت فرسوده در شهر تهران اشاره شد. یکی از دلایل این عدم نوسازی امکان اجاره خانه های واقع در این بافت فرسوده به افرادی است که چاره ای جز اجاره این واحدها ندارند. درواقع درآمدزایی مناسب مالکان این خانه ها با اجاره دادن املاک خود به اتباع غیرایرانی و سودآوری حاصل از این معامله مانعی در مقابل آن است که دارندگان این املاک به فکر تخریب و نوسازی ملک خود باشند. البته این موضوع یکی از چند دلیل بوده و نوسازی بافت فرسوده نیاز به تغییر قوانین و حمایت های قانونی دارد.

چالش های همجواری

حضور اتباع خارجی تنها مربوط به شهر تهران نمی شود؛ این اتباع در حاشیه شهر تهران نیز ساکن بوده و همزمان در همین مناطق مشغول به کار هستند. مناطق حومه شهر تهران به دو نوع حومه های قدیم و حومه های جدید تقسیم می شود. در حومه های قدیمی، اتباع غیرایرانی مانند شهر تهران، امکان اجاره خانه های دربست فرسوده را دارند؛ اما حومه های جدید شهر تهران عمدتا آپارتمان هستند و بنابراین اتباع نیز باید به سراغ اجاره این آپارتمان ها بروند. از آنجاکه عمده خانواده های مهاجر افغانستانی دارای جمعیت بالاتری نسبت به متوسط جمعیت خانوار شهری ایرانی هستند؛ این همجواری باعث بروز چالش هایی می شود. طی دهه ۶۰ و ۷۰ و در پی تبلیغات گسترده از منابع رسمی کشور، کاهش تعداد فرزندان به رویه ای معمول در میان عموم خانواده های ایرانی تبدیل شد؛ این در حالی است که اتباع افغانستانی تحت چنین آموزش های فرهنگی قرار نگرفته و در شرایط کنونی این خانواده ها عمدتا فرزندان بیشتری دارند. با توجه به محدودیت های آپارتمان نشینی، تعداد بیشتر فرزندان ایرادی مهم از سوی صاحب خانه ها و حتی همسایه ها شمرده می شود و در واقع این موضوع همجواری خانواده های ایرانی با خانواده اتباع را با چالش هایی همراه کرده است.