روغن خوراکی؛ مفید یا مضر برای سلامت انسان

بر اساس اصول تغذیه سالم مواد غذایی به ۶ گروه اصلی طبقه‌بندی می‌شوند که شامل گروه نان و غلات، گروه سبزی‌ها، گروه میوه‌ها، گروه شیر و لبنیات، گروه گوشت و جانشین‌های آن و در انتها گروه چربی‌ها و شیرینی‌ها هستند. در رژیم غذایی روزانه هر یک از این گروه‌های ۶ گانه سهم متفاوتی را به خود اختصاص می‌دهند.

روغن‌ها به عنوان ششمین گروه در بالای هرم غذایی قرار دارند و سهم بسیار کوچکی در رژیم غذایی روزانه به آنها تخصیص داده می‌شود.

اما، این سوال مطرح می‌شود که کدام روغن‌های خوراکی برای سلامت ما مفید و کدام نوع از روغن‌های خوراکی، مضر هستند.

آنچه مسلم است، مصرف روغن‌هایی با کلسترول بالا می‌توانند با عارضه‌هایی برای سلامت ما همراه باشند که شایع‌ترین آنها، چربی خون و بروز بیماری‌های قلبی عروقی است.

حال، این سوال مطرح می‌شود که برای پخت غذا از کدام روغن‌های خوراکی استفاده کنیم.

کارشناسان تغذیه می‌گویند؛ انواع روغن‌های مایع خوراکی خالص و مخلوط برای پخت و پز مناسب هستند. اما روغن‌هایی که دارای مقادیر و نسبت مناسبی (امگا ۶ به امگا ۳، کمتر از سه به یک) از اسیدهای چرب ضروری هستند از نظر تغذیه‌ای ارجحیت دارند مانند روغن کانولا و روغن مایع مخلوط.

پویش تغذیه سالم

در پویش ملی اطلاع‌رسانی تغذیه سالم که از ۱۷ تا ۳۰ آذر ۱۴۰۳ توسط وزارت بهداشت برگزار می‌شود درباره انتخاب‌های صحیح تغذیه‌ای و کاهش خطرات ناشی از مصرف نادرست چربی‌ها و روغن‌ها اطلاع رسانی می‌شود.

این پویش ملی در پی جلب توجه جامعه به اهمیت انتخاب روغن‌های مناسب برای مصرف روزانه است تا با ارتقای آگاهی عمومی، مردم در انتخاب مواد غذایی سالم‌تر و مناسب‌تر برای سلامت خود گام بردارند.

این طرح با همکاری معاونت‌های بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی در سراسر کشور اجرا می‌شود تا از این طریق به افزایش سواد سلامت مردم و بهبود شیوه‌های تغذیه‌ای آنها کمک کند.

روش‌های کاهش مصرف قند و نمک، استفاده بهینه از روغن‌های مناسب، افزایش سهم میوه جات و سبزیجات در سبد تغذیه، اجتناب از غذاهای کنسروی و آماده از جمله مواردی است که کارشناسان بهداشت در این هفته به مردم اطلاع رسانی می‌کنند.

مضرات روغن نباتی

از مهم‌ترین مضرات روغن نباتی می‌توان به تنگی عروق قلب، رسوب کلسترول در دیواره رگ‌ها، افزایش فشارخون، افزایش کلسترول بد خون و کاهش کلسترول خوب خون اشاره کرد. علت اصلی بسیاری از بیماری‌های امروزی همین روغن جامد است و ما خیلی راحت از کنار این مسئله می‌گذریم. طبق آمار اولین علت مرگ و میر در ایران، بیماری‌های قلبی عروقی است.

از مضرات روغن نباتی می‌توان به رسوب کلسترول در دیواره رگ‌ها اشاره کرد که خطر سکته قلبی را هم در بر دارد. روغن نباتی دارای اسیدهای چرب ترانس است که خطرات خیلی زیادی برای سلامتی ما دارد. از دیگر مضرات روغن نباتی می‌توان به ایجاد زخم‌های گوارشی اشاره کرد که دردناک هم می‌شود. اختلال در سوخت و ساز گلوکز هم از عوارض این روغن بد است.

به دلیل فرآیند تولید روغن‌های جامد و استفاده از هیدروژن در تولید آنها، ماده‌ای شیمیایی به نام اسید چرب ترانس در این روغن‌ها به وجود می‌آید که مصرف آن برای سلامتی مضر است. اسیدهای چرب ترانس موجود در روغن جامد، باعث بالا رفتن کلسترول در خون و ایجاد بیماری‌های قلبی، فشار و چربی خون می‌شوند.

بهترین نوع روغن

احمد اسماعیل زاده مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با اشاره به اقدامات وزارت بهداشت برای کاهش میزان دریافت اسیدهای چرب ترانس در کشور، گفت: البته هنوز با ایده ال فاصله داریم و باید به سمت اصلاح الگوی مصرف روغن در جامعه حرکت کنیم.

وی افزود: بهترین و کامل‌ترین نوع روغن، روغن کانولا است به شرطی که حرارت زیادی داده نشود و از لحاظ قیمت فرق چندانی با روغن آفتابگردان و ذرت و سویا ندارد. روغن کنجد گران‌تر است، در حالی که ارجحیت چندانی بر روغن آفتابگردان و ذرت ندارد.

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، با عنوان این مطلب که حذف کامل روغن از رژیم غذایی توصیه نمی‌شود، تاکید کرد: برخی چربی‌ها برای بدن ضروری است و بدن نمی‌تواند آنها را بسازد و عدم دریافت آنها از طریق غذا، باعث ایجاد کمبودهایی در بدن می‌شود.

وی گفت: نکته بعدی، مصرف زیاد کربوهیدارت های تصفیه شده در جامعه است. بر اساس تحقیقات، در هر جامعه که مصرف چربی کم شود، افراد بقیه انرژی خود را از پروتئین‌ها دریافت نمی‌کنند، بلکه به سراغ کربوهیدرات‌های تصفیه شده می‌روند که برای سلامتی مضر هستند.