بازار اجاره مسکن در ایران، حالا دیگر فقط تحت تاثیر قیمت‌های نجومی نیست؛ برخی از مالکان با تعیین شروطی غیرمعمول و عجیب، مستاجران را در موقعیت‌های سخت و گاه تحقیرآمیز قرار داده‌اند. شروطی که از وضعیت تاهل مستاجر تا تعداد فرزند ادامه دارد؛ در برخی از موارد حتی الزام به مراقبت از افراد سالمند و توانخواه یا نظافت حیاط صاحب‌خانه به دست مستاجر نیز به چشم می‌خورد!

به گزارش تجارت نیوز، بازار اجاره مسکن در ایران بعضی اوقات تابع قوانین نانوشته و عرفی بوده که بین صاحب‌خانه و مستاجر جریان داشته است. مالکان همواره محدودیت‌هایی را برای مستاجران اعمال می‌کردند که عرف جامعه محسوب می‌شد. در گذشته بسیاری از این محدودیت‌ها و شروط، به قدری رایج و پذیرفته‌شده بودند که کسی آن‌ها را عجیب نمی‌پنداشت.

تعیین تعداد ساکنان از سوی مالک، ممنوعیت نگهداری از حیوانات خانگی در برخی از ساختمان‌ها یا حتی ترجیح موجر به اجاره دادن خانه به خانوارهای کم‌جمعیت یا زوج‌های جوان، همگی بخشی از این عرف رایج به شمار می‌رفتند. این شروط، هرچند محدودیت‌هایی برای مستاجران ایجاد می‌کرد، اما در بستر یک رابطه مشخص و منطقی بین موجر و مستاجر شکل می‌گرفت.

با این حال در سال‌های اخیر، با تشدید فشارهای اقتصادی و نوسانات قیمتی در بازار اجاره و مسکن، نوع جدیدی از شروط در آگهی‌های اجاره مسکن ظاهر شده است که نه‌تنها از عرف گذشته خارج شده‌اند، بلکه گاهی شوکه‌کننده و بی‌سابقه به نظر می‌رسند.

این شروط جدید، دیگر صرفاً محدودیت‌های رایج گذشته نیستند؛ بلکه به‌تدریج به درخواست‌های عجیب و بعضاً غیرمنطقی تبدیل شده‌اند که در گذشته کمتر وجود داشت، یا حتی تصور آن دشوار بود.

چنین شرایطی نشان‌دهنده تغییر ماهیت رابطه موجر و مستاجر است؛ جایی که نیاز طبیعی به سرپناه و فشار معیشتی، مستاجران را به پذیرش شروطی وا می‌دارد که پیش از این، حتی از تصور خارج بوده است.

این آگهی‌های عجیب، آینه و بازتابی از شرایط دشوار کنونی اقتصاد کشور هستند که منجر به بروز درخواست‌های عجیب در بازار اجاره مسکن شده‌اند؛ درخواست‌هایی که گاهی مرزهای عرف و حتی منطق را جابه‌جا می‌کنند.

شروط غیرمنطقی مالکان برای اجاره خانه

بررسی‌های میدانی از فایل‌های اجاره مسکن و پرسش و پاسخ‌ها از مشاوران املاک و مستاجران ابعاد جدیدی از بازار اجاره مسکن را آشکار می‌کند. در برخی از فایل‌های اجاره، صاحبان خانه شروطی عجیب و گاه غیرمنطقی مطرح کرده‌اند؛ نکته عجیب‌تر آنجاست که حتی مبلغ اجاره‌بها نیز رقم بالایی دارد و خبری از تخفیف یا قیمت پایین‌تر نیست.

برای نمونه، در یکی از این آگهی‌ها، مالک شرط کرده که همسر مستاجر باید در مراقبت از دختر توانخواه صاحب‌خانه کمک کند. این کمک شامل کمک جابه‌جایی، استحمام و دیگر امور ضروری مرتبط با نگهداری می‌شود. مالک اما به همین بسنده نکرده و شرط دیگری نیز برای مستاجر تعیین کرده است. یکی دیگر از شروط مالک، حق داشتن حداکثر یک فرزند برای اجاره واحد به زوجین است.

در آگهی دیگری مربوط به شمال شهر تهران، موجر در لفافه اعلام کرده که به دنبال یک مستاجر متعلق به طبقه بالای اجتماعی و خانوادگی است. همچنین تعدادی مشاور املاک نیز، این موارد را تایید کرده و آن‌ها را از شروط عجیب مالکان برای مستاجران دانسته‌اند.

روایت مشاوران املاک از شروط عجیب بازار اجاره مسکن

یکی از مشاوران املاک فعال در منطقه شمال تهران می‌گوید: «واقعیت این است که در این بازار اجاره، هر کسی به دنبال بهترین شرایط برای خودش است. ما شاهد درخواست‌های بسیار عجیب و غریبی از سوی مالکان هستیم. مثلاً مالک از ما می‌خواهد که حتماً مستاجر بچه نداشته باشد.»

یک مشاور املاک دیگر در شرق تهران جزئیات بیشتری دراین‌باره بازگو می‌کند: «متاسفانه در قراردادهای اجاره با موارد عجیبی برخورد می‌کنیم که گاهی از لحاظ حقوقی هم جای بحث دارند. مثلاً موجری که شرط می‌گذارد مستاجر حق برگزاری مهمانی را در داخل واحد ندارد، یا اینکه مستاجر باید ساعت ورود و خروج مشخصی داشته باشد.»

او اضافه می‌کند: «حتی مواردی بوده که مالک می‌خواسته مستاجر در نظافت راه‌پله‌ها یا حیاط خانه کمک کند که اینها جزو عرف اجاره‌داری نیست. از همه عجیب‌تر، یکی از مالکان دنبال مستاجری بود که حیوان خانگی نداشته باشد اما به نگهداری از سگ خودش کمک کند! این موارد به دلیل نیاز مالی شدید یا ترجیحات شخصی خیلی خاص مالکان، در بازار مطرح می‌شوند و گاهی برای طرفین مشکلاتی ایجاد می‌کنند.»

مشاور املاک دیگری در مرکز شهر گفته است: «گاهی در بازار اجاره از این موارد عجیب مشاهده می‌شود. از مالکانی که می‌خواهند مستاجر مجرد و حتماً «باکلاس» باشد، تا کسانی که می‌گویند فقط به زوج جوان بدون فرزند خانه اجاره می‌دهند. یک مورد واقعاً عجیب این بود که صاحب‌خانه ملکش را به شرطی اجاره می‌داد که مستاجر مراقب مادر سالمندش هم باشد. یعنی اجاره‌بها را کمتر می‌گرفت اما این شرط را تعیین کرده بود. »

این مشاور املاک توضیحاتی درباره شرایط اجاره و عقد قرارداد میان موجر و مستاجر می‌دهد: «این نوع آگهی‌ها معمولاً در بنگاه‌های معتبر ثبت نمی‌شوند و بیشتر در پلتفرم‌های عمومی مثل دیوار یا به صورت شفاهی و دهان به دهان نقل و منتشر می‌شوند؛ زیرا این موارد قوانین خاص خودشان را دارند و در عرف اجاره‌داری نیز تعریف نشده‌اند.»

از سوءاستفاده از جایگاه شغلی مستاجران تا افزایش ناگهانی اجاره‌بها

مستاجران زیادی نیز از این شروط عجیب گلایه کرده و از سوءاستفاده مالکان از شرایط خود خبر می‌دهند؛ یک مستاجر در این زمینه می‌گوید: «برای اینکه صاحب‌خانه حاضر شود خانه را به یک دختر مجرد اجاره دهد، مجبور شدم بگویم که پزشک هستم. با این حال، صاحب‌خانه روز قرارداد قیمت را به طور کامل تغییر داد و بالا برد. ماه گذشته نیز تماس گرفت و خواست اجاره را ۱۰ روز زودتر پرداخت کنم.»

تعدادی اجاره‌نشین دیگر نیز از افزایش ناگهانی و بدون اطلاع قبلی اجاره‌بها شکایت دارند. به گفته آن‌ها، تعدادی از مالکان پیش از پایان قرارداد، درخواست افزایش مبلغ اجاره‌بها کرده‌اند، یا حتی بدون هیچ هشدار قبلی یا مهلتی، مبلغ اجاره را تا دو برابر بالا کشیده‌اند.

این رفتارها باعث شده بسیاری از مستاجران تحت فشار روانی و اقتصادی شدید قرار بگیرند، زیرا با این اوصاف، یافتن خانه‌ای جایگزین در مدت‌زمان کوتاه، بسیار سخت و دشوار است.

گسترش چنین شروطی در آگهی‌های اجاره، نه‌تنها حاکی از بی‌قاعده شدن بازار مسکن است، بلکه پرده از شرایط وخیم اقتصادی برداشته و رابطه منطقی و عرفی موجر و مستاجر را دگرگون کرده است.

در غیاب نظارت مشخص و قوانین بازدارنده، مستاجران عملاً در موقعیتی ناعادلانه و نابرابر قرار گرفته‌اند؛ جایی که نیاز به سرپناه، آنان را وادار به پذیرش شرایطی می‌کند که نه قانونی، نه منصفانه و نه انسانی است.